Anonim şirketlerde esas sözleşme değişikliği, esas sözleşmenin kaldırılması, tamamen yeni kurallar konulması veya sözleşmede yer alan kuralların değiştirilmesi olarak tanımlanabilir. Şirket esas sözleşmesi bir şirketin adeta anayasası niteliğinde olduğundan Türk Ticaret Kanunu’nda esas sözleşmeyi değiştirmek için bir takım özel usuller öngörülmüştür.
Yazı İçeriği
1. Genel Kurulun Esas Sözleşmeyi Değiştirme Yetkisi
2. Genel Kurulun Esas Sözleşmeyi Değiştirme Yetkisinin Sınırları
2.1. Esas Sözleşme ve Kanunun Emredici Hükümleri
2.2. Vazgeçilmez Haklar
2.3. Müktesep Haklar
3. Esas Sözleşme Değişikliği İçin Toplantı İlanı
4. Esas Sözleşme Değişikliğinde Aranacak Yeter Sayılar
4.1. Oybirliği Aranacak Esas Sözleşme Değişiklikleri
4.2. %75 Çoğunluk Aranacak Esas Sözleşme Değişiklikleri
4.3. Oy Çoğunluğu Aranacak Esas Sözleşme Değişiklikleri
5. Esas Sözleşme Değişikliğinin Tescili ve İlanı
Bir şirketin esas sözleşmesi o şirketin tüm ortaklarını ve pay sahiplerini bağlayıcı niteliktedir. Esas sözleşme değişikliği bu anlamda bir şirketin en esaslı noktalarında değişikliği barındırabileceğinden kanun tarafından esas sözleşme değişikliğinde bir takım özel durumlar öngörülmüştür. Bu düzenlemelerin amacı bir yandan azınlık payına sahip şirket ortaklarını korumak iken bir yandan da ticari faaliyetlerde bulunan şirketin eylemlerinden ticari hayatı ve kamu düzenini korumaktadır.
1. Genel Kurulun Esas Sözleşmeyi Değiştirme Yetkisi
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu gereği anonim şirketlerde esas sözleşme değişikliğini yapmaya yetkili olan organ genel kuruldur. Nitekim esas sözleşme değişikliği genel kurulun devredilmez görev ve yetkileri arasında açıkça sayılmıştır.
Şu durumda anonim şirket esas sözleşmesini değiştirme yetkisi münhasıran şirket genel kurulan ait olup bu yetkinin yönetim kurulu veya farklı bir şirket organı tarafından kullanılması mümkün değildir.
Anonim şirket esas sözleşmeleri hakkında detaylı bilgi almak için “Anonim Şirket Esas Sözleşmesi“ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
2. Genel Kurulun Esas Sözleşmeyi Değiştirme Yetkisinin Sınırları
Kanun tarafından genel kurula esas sözleşmeyi değiştirme konusunda açıkça bir yetki tanınmışsa da bu yetki bir kısım sınırlandırmaları içermektedir. Bu sınırlamalar kanundan kaynaklanabileceği gibi şirket esas sözleşmesinden de kaynaklanabilir.
2.1. Esas Sözleşme ve Kanunun Emredici Hükümleri
Türk Ticaret Kanunu madde 452’ye göre genel kurul, aksine şirket esas sözleşmesinde hüküm bulunmadığı takdirde kanunda öngörülen şartlara uyarak esas sözleşmenin tüm hükümlerini değiştirebilir.
Bu düzenlemeden anlaşılacağı gibi, şirket esas sözleşmesinde yer alacak bir kuralla, şirket sözleşmesinin tamamının veya bazı hükümlerinin değiştirilemeyeceğinin düzenlenmesi mümkündür. Şayet böyle bir kural şirket esas sözleşmesi ile getirilmişse genel kurulun artık sözleşmede değişiklik yapma yetkisi ortadan kalkar. Yine kanunun emredici hükümlerine aykırı olarak genel kurulun şirket esas sözleşmesini değiştirmesi mümkün değildir.
2.2. Vazgeçilmez Haklar
Vazgeçilmez haklar, genel olarak pay sahibine tanınan ve pay sahibi tarafından da vazgeçilmesi mümkün olmayan haklar olarak tanımlanabilir. Bu haklar sadece pay sahibinin menfaatinin korunması için değil aynı zamanda anonim şirketin temel yapısı gereği tanımlanmıştır.
Bu nitelikteki haklar bakımından pay sahibinin onayı olsa dahi bu hakkın pay sahibinin elinden alınması mümkün değildir. Örneğin pay sahibinin iptal davası, sorumluluk veya haklı sebeple fesih davası açma veya asgari oy hakkı vazgeçilmez haklardandır.
Genel kurulun şirket esas sözleşmesinde değişiklik yaparak bu hakları sınırlandırması mümkün değildir.
2.3. Müktesep Haklar
Müktesep haklar ise kendi içerisinde mutlak ve nispi olarak ikiye ayrılmaktadır. Mutlak müktesep haklar sahibinin rızası olmadan hiçbir şekilde değiştirilemeyen haklardan olup nispi müktesep haklar ise özü itibariyle korunması gereken haklardır.
Nispi müktesep haklara ilişkin olarak ortağın kar payı alma hakkı örnek verilebileceği gibi mutlak müktesep haklara ilişkin olarak ise anonim ortaklığın Türk uyrukluğunu terk etmesi örnek olarak gösterilebilir.
Genel kurulun esas sözleşme değişikliği yetkisi bu hak türleri bakımından da kısıtlanmıştır.
3. Esas Sözleşme Değişikliği İçin Toplantı İlanı
Anonim şirket esas sözleşmesinin değiştirilme usulü yine kanunda açıklanmıştır. Buna göre öncelikle yönetim kurulu tarafından değiştirilecek hükümlerle birlikte, bir değişiklik taslağı düzenlenerek karara bağlanmalıdır.
Ana sözleşmesinin değiştirilmesi için genel kurulun esas sözleşmede gösterilen şekilde, şirketin internet sitesinde ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanan ilanla toplantıya çağrılması gereklidir. Bu çağrı, ilan ve toplantı günleri hariç olmak üzere, toplantı tarihinden en az iki hafta önce yapılır. Yapılacak ilanda yönetim kurulu tarafından karar bağlanan değişiklik taslağının da ilan edilmesi zorunludur.
Pay defterinde yazılı pay sahipleriyle önceden şirkete pay senedi veya pay sahipliğini ispatlayıcı belge vererek adreslerini bildiren pay sahiplerine, toplantı günü ile gündem ve ilanın çıktığı veya çıkacağı gazeteler, iadeli taahhütlü mektupla bildirilmelidir.
4. Esas Sözleşme Değişikliğinde Aranacak Yeter Sayılar
Kanunda esas sözleşmenin değiştirilmesinde, yapılan düzenlemeye göre aranacak yeter sayılar ayrı ayrı düzenlenmiştir.
4.1. Oybirliği Aranacak Esas Sözleşme Değişiklikleri
Türk Ticaret Kanunu’ndaki düzenlemelere göre aşağıdaki esas sözleşme değişikliği kararları, sermayenin tümünü oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin oybirliğiyle alınacaktır. Bunlar şu şekildedir;
- Bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük koyan kararlar,
- Şirketin merkezinin yurt dışına taşınmasına ilişkin kararlar,
Yapılan düzenleme ile tüm ortakları ilgilendiren bu konularda tüm ortakların rıza göstermesi aranmıştır.
4.2. %75 Çoğunluk Aranacak Esas Sözleşme Değişiklikleri
Türk Ticaret Kanunu’ndaki düzenlemelere göre aşağıdaki esas sözleşme değişikliği kararları, sermayenin en az yüzde yetmişbeşini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla alınacaktır. Bunlar şu şekildedir;
- Şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi,
- İmtiyazlı pay oluşturulması.
- Nama yazılı payların devrinin sınırlandırılması,
Yapılan düzenleme ile şirket hakkında önem arz den bu konularda ağırlaştırılmış bir yeter sayı kuralı getirilmiştir.
4.3. Oy Çoğunluğu Aranacak Esas Sözleşme Değişiklikleri
Yukarıdaki özel düzenlemeler dışında kanunda veya esas sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde, esas sözleşmeyi değiştiren kararlar, şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınacaktır.
İlk toplantıda öngörülen toplantı nisabı elde edilemediği takdirde, en geç bir ay içinde ikinci bir toplantı yapılabilir. İkinci toplantı için toplantı nisabı, şirket sermayesinin en az üçte birinin toplantıda temsil edilmesi olarak öngörülmüştür.
Burada belirlenen esaslar anonim şirketin esas sözleşme değişikliğine ilişkin temel kural olup şirket esas sözleşmesi ile aranacak bu çoğunluklar artırılabilecekse de azaltılması mümkün değildir.
5. Esas Sözleşme Değişikliğinin Tescili ve İlanı
Anonim şirketlerde şirket esas sözleşme değişikliğine dair son işlem değişikliğin tescil ve ilanıdır.
Düzenlemeye göre esas sözleşmenin değiştirilmesine ilişkin genel kurul kararı, yönetim kurulu tarafından, şirket merkezinin ve şubelerinin bulunduğu yerin ticaret siciline tescil edilir; ayrıca ilana bağlı hususlar ilan ettirilir; tescil ve ilan edilen karar şirketin internet sitesine konulur.
Bununla birlikte değiştirme kararı iç ilişki bakımından karar tarihinden itibaren hüküm ve sonuç doğururken üçüncü kişilere karşı tescilden önce hüküm ifade etmeyecektir. Anonim şirketlerin kuruluşu hakkında detaylı bilgi almak için “Anonim Şirket Kuruluşu” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
