Evlilik dışı doğan çocuk ile baba arasındaki soybağı, farklı şekillerde kurulabilir. Baba, kanunda öngörülen şekil ve esasa uygun bir biçimde tanıma beyanında bulunarak çocuk ile soybağının kurulmasını sağlayabilir. Ancak babanın, çocuğu nüfusuna almak istememesi yahut çocuğun kendisinden olduğunu inkar etmesi halinde, anne ve/veya çocuk, babalık davası açmak suretiyle mahkeme kararıyla soybağının kurulmasını sağlayabilir. Babalık davası, çocuk doğmadan önce de açılabilir. Ancak bu dava, anne tarafından açılacaksa, en geç çocuk doğduktan sonraki bir sene içinde açılmalıdır. Diğer taraftan, eğer ki, çocuğun başka bir erkekle soybağı bulunuyorsa, öncelikle bu soybağının reddi gerekir. Bu durumda da ret gerçekleştikten sonraki bir sene içinde babalık davası açılmalıdır. Bu davalarda, genellikle baba olduğu iddia edilen kişi ile çocuğun DNA örnekleri, Adli Tıp Kurumunca incelenerek soybağı olup olmadığı tespit edilir. Babalık davasında görevli mahkeme Aile Mahkemeleri olup yetkili mahkeme, çocuğun doğduğu andaki veya davanın taraflarından birinin yerleşim yerindeki Aile Mahkemesidir.
Yazı İçeriği
1. Babalık Hükmü Nedir?
2. Babalık Davasını Kimler Açabilir?
3. Babalık Davası Kime Karşı Açılır?
4. Davanın İhbarı
5. Babalık Davasında Karineler Nedir?
6. Babalık Davası Açma Süresi Nedir?
7. Babalık Davasında Annenin Mali Hakları Nelerdir?
8. Davalı DNA Testi Yaptırmaya Yanaşmazsa Ne Olur?
9. Dava Masraflarını Kim Karşılar?
Mevzuatımıza göre, anne ile çocuk arasındaki soybağı, çocuğun evlilik içi veya evlilik dışı olması önem arz etmeksizin doğum ile kendiliğinden kurulur. Ancak evlilik dışı çocuğun soybağı, baba ile kendiliğinden kurulmaz. Kanunda baba ile çocuğun soybağının kurulabilmesi için anne ile evlenme, tanıma ve babalık davası yolları öngörülmüştür. Babalık davası, diğer yollardan farklı olarak mahkeme kararı ile soybağının kurulmasını sağlar.
1. Babalık Hükmü Nedir?
Babalık hükmü, çocuk ile baba arasında soybağının kurulması yollarından biridir. Çocuk ile baba arasındaki soybağı; ana ile evlilik, tanıma veya evlât edinme yoluyla da kurulabilir. Soybağının babalık hükmü ile kurulabilmesi için çocuğun başka bir erkekle soybağının olmaması gerekir.
2. Babalık Davasını Kimler Açabilir?
Bu davayı, anne ve çocuk açabilir. Anne ve çocuk davayı birlikte ya da ayrı ayrı açabilirler. Davalar ayrı ayrı açıldığı takdirde iki dava birbirini etkilemez. Örneğin, çocuğun davadan feragat etmiş olması annenin açmış olduğu davayı etkilemeyecektir. Babalık davasının çocuk tarafından açılması halinde, çocuk, kayyım ile temsil edilir. Diğer taraftan, babalık davasının vekille, yani avukat aracılığıyla yürütülebilmesi için vekile, vekâletnamede özel yetki verilmesi gerekir. Zira babalık davası şahsa sıkı sıkıya bağlı bir hakkın kullanımı niteliğindedir. Yerleşik Yargıtay uygulaması da bu yöndedir.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2021/5902 Esas, 2021/8046 Karar, 03.11.2021 Tarihli Kararı:
“Davalılar … ve … vekili Av. …’ın dosya içerisinde bulunan vekâletnamesi genel vekâletnamedir. Açıkça yetki verilmemiş ise vekil, kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarla ilgili davaları açamaz ve takip edemez (HMK m. 74). TMK’nin 301. maddesine göre, evlilik haricinde doğan çocukla baba arasındaki soybağı hakim hükmüyle kurulabilir. Bunu sağlayan dava ise babalık davasıdır. Babalık davası, şahsa sıkı sıkıya bağlı bir hakkın kullanımı niteliğindedir. Buna göre; Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 74. maddesi gereğince adı geçen davalı vekilinden babalık davasını takip edebilmesi için özel yetkiyi içeren vekâletname istenmesi…”
3. Babalık Davası Kime Karşı Açılır?
Babalık davası babaya, şayet baba ölmüşse mirasçılarına karşı açılır.
4. Davanın İhbarı
Babalık davası, Cumhuriyet Savcısına ve Hazine’ye; şayet davayı anne açmışsa kayyıma; dava kayyım tarafından açılmışsa anneye ihbar edilecektir.
5. Babalık Davasında Karineler Nedir?
- Babalık davasında, davalının, çocuğun doğumundan önceki üç yüzüncü gün ile yüz sekseninci gün arasında ana ile cinsel ilişkide bulunmuş olması, babalığa karine sayılır.
- Bu süre dışında olsa bile, fiilî gebe kalma döneminde davalının ana ile cinsel ilişkide bulunduğu tespit edilirse, bu durum da babalığa karine sayılır.
Davalı, Karinenin Aksini İspat Edebilir mi?
Karine, aksi ispatlanabilen, aksi ispat edilinceye kadar geçerliliğini koruyan hukuki olgu olduğundan, davalının, babalık karinesinin aksini ispat etmesi mümkündür. Şayet davalı:
- Çocuğun babası olmasının imkânsız olduğunu ya da
- Bir üçüncü kişinin baba olma olasılığının kendisininkinden daha fazla olduğunu ispat ederse,
babalık karinesi geçersiz olacaktır.
Türk Medeni Kanunu uyarınca koca, bu karinelerin aksini, soybağının reddi davası açarak ispat edebilir.
TMK madde 286:
“Koca, soybağının reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir. Bu dava ana ve çocuğa karşı açılır.”
6. Babalık Davası Açma Süresi Nedir?
Bu dava, çocuğun doğumundan önce ya da sonra açılabilir. Ana, doğumdan başlayarak bir yıl içinde bu davayı açmalıdır; aksi halde dava açma hakkı düşer. Ancak; çocukla başka bir erkek arasında soybağı ilişkisi varsa, bir yıllık süre bu ilişkinin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlayacaktır.
Şayet gecikmeyi haklı kılan sebepler varsa, bir yıllık süre geçse de, sebebin ortadan kalkmasından başlayarak bir ay içinde bu dava açılabilir.
Ananın dava açması bakımından 1 yıllık hak düşürücü süre öngörülmüş olmasına rağmen, çocuğun babalık davası açması, herhangi bir hak düşürücü süreye tabi değildir.
7. Babalık Davasında Annenin Mali Hakları Nelerdir?
Babalık davası açan ana, bu davayla birlikte veya ayrı olarak, baba veya mirasçılarından, şu giderlerin karşılanmasını isteyebilir:
- 1. Doğum giderleri,
- 2. Doğumdan önceki ve sonraki altışar haftalık geçim giderleri,
- 3. Gebelik ve doğumun gerektirdiği diğer giderler.
Çocuk ölü doğsa dahi hâkim, bu giderlerin karşılanmasına karar verebilir. Ancak; üçüncü kişiler ya da sosyal güvenlik kuruluşlarınca anaya yapılan ödemeler, hakkaniyet ölçüsünde tazminattan indirilecektir. Bu talepler harca tabi değildir.
8. Davalı DNA Testi Yaptırmaya Yanaşmazsa Ne Olur?
Soybağının belirlenmesine ilişkin davalarda gözetilmesi gereken özel yargılama usulü kuralları vardır. Bu dava, kamu düzenindendir. Türk Medeni Kanunu’nun 284. maddesi gereği; hâkim, maddi olguları re’sen araştırıp, kanıtları serbestçe takdir eder. Taraflar ve üçüncü kişiler de, soybağının belirlenmesinde zorunlu olan ve sağlıkları yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere rıza göstermekle yükümlüdür.
Şayet davalı, hâkimin öngördüğü araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, hâkim, durum ve koşullara göre bundan beklenen sonucu, onun aleyhine doğmuş sayabilir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 292. maddesinde de hâkimin zor kullanmak suretiyle DNA testi yaptırabileceği düzenlenmiştir.
HMK m.292:
“Uyuşmazlığın çözümü bakımından zorunlu ve bilimsel verilere uygun olmak, ayrıca sağlık yönünden bir tehlike oluşturmamak şartıyla, herkes, soybağının tespiti amacıyla vücudundan kan veya doku alınmasına katlanmak zorundadır. Haklı bir sebep olmaksızın bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde, hâkim incelemenin zor kullanılarak yapılmasına karar verir.”
9. Dava Masraflarını Kim Karşılar?
Bu dava, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği, kamu düzenine ilişkin bir davadır. Bu sebeple hâkim tarafından re’sen araştırma yapılabilir. Hâkim tarafından re’sen başvurulan deliller için gereken giderlerin, bir haftalık süre içinde taraflardan biri veya belirtilecek oranda her ikisi tarafından ödenmesine karar verilir. Bu süre içinde gerekli avans yatırılmazsa, dava reddedilmez. Gerekli giderlerin, ileride bu gideri ödemesi gereken taraftan alınmak üzere Hazine’den ödenmesine karar verilir.
