Boşandığınız Eşinizin Soyadını Kullanabilir Misiniz?

Türk Medeni Kanunu’nun madde 173 uyarınca, kadının boşandığı eşinin soyadını kullanmakta menfaati varsa ve bu durum kocaya zarar vermeyecekse, kadın boşandığı eşinin soyadını kullanabilir. Kadının bu talebi, açılmış bir boşanma davasında ileri sürülebileceği gibi Aile Mahkemelerinde açılacak ayrı bir dava ile de gündeme getirilebilir.

Evlilik sürecinde soyadı değişen kadının, boşanma sonrası bu soyadı terk etme zorunluluğu, sosyal ve ekonomik sorunlar yaratabilir. Özellikle çocukları ile aynı soyadını taşımamak veya iş hayatındaki statüsünün soyadı değişikliği ile olumsuz etkilenmesi, başlıca sorunlar arasında yer almaktadır. Bu nedenle kanun koyucu, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati olan kadına bu hakkı tanımıştır.

1. Kadının Evlenmekle Kocasının Soyadını Alması Zorunluluğu

Türk hukukunda, evlenen kadının kocasının soyadını alması uzun yıllar boyunca zorunlu bir uygulamaydı. Ancak Anayasa Mahkemesi’nin 22.02.2023 tarihli kararıyla Türk Medeni Kanunu’nun 187. maddesi iptal edilerek bu zorunluluk kaldırılmıştır. 28.01.2024 itibarıyla kadınlar, evlilikle birlikte eşlerinin soyadını almak zorunda değildir.

Bu değişiklikle birlikte kadın, evlenirken bekârlık soyadını tek başına kullanma hakkına sahip olmuştur. Eğer kadın, hem bekârlık soyadını hem de eşinin soyadını birlikte kullanmak isterse, bunu evlenme başvurusu sırasında ilgili formu doldurarak belirtebilir. Aksi bir talep olmadığında ise kadın, eşinin soyadını almayı sürdürebilir.

Daha önce evlenmiş ve eşinin soyadını taşıyan kadınlar açısından ise mevcut yasalar çerçevesinde yeni bir düzenleme yapılmamış olup, yalnızca bekârlık soyadını kullanmak isteyen kadınların mahkemeye başvurması gerekmektedir.

2. Kadının Boşandığı Eşinin Soyadını Bırakma Zorunluluğu

Türk Medeni Kanunu’nun 173. maddesi uyarınca, boşanan kadın evlilikle kazandığı kişisel durumunu korur; ancak kural olarak evlenmeden önceki soyadına geri döner. Bu süreç, boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte otomatik olarak gerçekleşir ve kadının ayrıca bir başvuru yapmasına gerek yoktur. Aile mahkemesi, boşanma kararını nüfus müdürlüğüne bildirerek kadının soyadının eski hâline dönmesini sağlar.

Ancak, bazı özel durumlarda kadının eski eşinin soyadını kullanmaya devam etmesi mümkündür. Eğer kadın, boşandığı kocasının soyadını kullanmasının kendisi için önemli bir menfaat sağladığını ve bu durumun eski eşe herhangi bir zarar vermeyeceğini ispat ederse, mahkemeye başvurarak eşinin soyadını kullanmaya devam etme izni alabilir.

3. Kadının Boşandığı Eşinin Soyadını Kullanması

Boşanma sonrası, kadının otomatik olarak bekârlık soyadına dönmesi yasal bir kuraldır. Ancak bazı durumlarda, eski eşinin soyadını kullanmaya devam etmesi hukuken mümkün olabilir. Türk Medeni Kanunu’nun 173. maddesi, boşanan kadının kişisel durumunu koruyacağını ancak evlenmeden önceki soyadına geri döneceğini düzenler. Ancak, belirli koşulların sağlanması halinde, mahkeme kararıyla kadının eski eşinin soyadını kullanmasına izin verilebilir.

3.1. Boşanan Kadının Evlilikle Kazandığı Soyadını Tek Başına Kullanması

Boşanma sonrası kural olarak kadın bekârlık soyadına döner. Ancak, haklı bir menfaati bulunduğunu kanıtlaması halinde, mahkeme kararıyla eski eşinin soyadını tek başına kullanmaya devam edebilir.

Kadın, eski eşinin soyadını kullanmak için aşağıdaki gerekçeleri mahkemeye sunabilir:

• Mesleki veya sosyal tanınırlığını kaybetmemek,
• Çocuklarıyla aynı soyadı taşımaya devam etmek,
• Soyadı değişikliğinin kişisel veya profesyonel yaşamına olumsuz etki yaratması.

Mahkeme, kadının bu talebini inceler ve bu kullanımın eski eşe zarar vermediğini tespit ederse, eski eşinin soyadını tek başına kullanmasına izin verebilir. Ancak, eski eşin bu duruma itiraz hakkı bulunmaktadır. Eğer eski eş, kadının soyadını kullanmasının kendisi için sosyal veya mesleki anlamda zarar doğurduğunu kanıtlayabilirse, mahkeme bu izni kaldırabilir.

Konuyla ilgili detaylı bilgi almak için Kadının Evlenmeden Önceki Soyadını Kullanması Mümkün müdür? başlıklı yazımızı inceleyebilir siniz?

3.2. Boşanan Kadının Evlilikle Kazandığı Soyadını Bekârlık Soyadı ile Birlikte Kullanması

Kadın, boşandıktan sonra hem eski eşinin soyadını hem de bekârlık soyadını birlikte kullanmak istiyorsa, bunun kendi menfaatine olduğunu ve eski eşine zarar vermediğini mahkemeye kanıtlamalıdır. Mahkeme, kadının bu talebini uygun görürse, kadın bekârlık soyadını ve eski eşinin soyadını birlikte kullanma hakkı elde eder.

Özel Durum: Eğer kadın, daha önce yalnızca eski eşinin soyadını kullanma hakkı aldıysa ve sonradan bekârlık soyadını da eklemek istiyorsa, yeniden dava açmasına gerek yoktur.

Bu durumda, kadın:

• E-Devlet üzerinden başvuru yapabilir veya
• Kimlik belgesiyle (T.C. kimlik kartı, nüfus cüzdanı, pasaport vb.) birlikte dilekçe vererek Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü’ne başvurabilir.

Bu sayede, kadın yalnızca idari bir işlemle soyadını değiştirebilir.

4. Kadının Boşandığı Eşinin Soyadını Kullanabilmesi İçin Gerekli Koşullar

Boşanan kadının eski eşinin soyadını kullanmaya devam etme hakkı, kesin ve sınırsız bir hak değildir. Türk Medeni Kanunu’nun 173. maddesi uyarınca, kadın eski eşinin soyadını kullanmak için mahkemeye başvurmalı ve belirli şartları sağlamalıdır.

Bu çerçevede, mahkeme kadının eski eşinin soyadını kullanmasının kendi menfaatine olduğunu ve eski eşine zarar vermeyeceğini ispat etmesini şart koşar. Mahkeme, her iki tarafın haklarını göz önünde bulundurarak karar verir.

4.1. Kadının Menfaatini İspat Etmesi

Kadın, eski eşinin soyadını kullanmakta haklı bir menfaatinin bulunduğunu ispat etmelidir. Mahkemeye sunulabilecek başlıca gerekçeler şunlardır:

• Sosyal Statü: Kadının toplumsal konumu, tanınırlığı veya mesleki itibarı açısından eski eşinin soyadını kullanmaya devam etmesi gerekebilir. Özellikle sanat, akademi veya kamuoyunda bilinirliği olan kişiler için bu durum önem arz edebilir.
• İş Hayatındaki Tanınırlık: Kadın, profesyonel kariyerinde eski eşinin soyadıyla tanınıyorsa ve soyadı değişikliği kariyerine olumsuz etkiler yaratıyorsa, bu durumu ispatlayarak soyadını kullanmaya devam edebilir.
• Çocuklarla Aynı Soyadı Taşıma: Annenin ve çocuklarının farklı soyadına sahip olması, çocuğun okul veya sosyal hayatında sıkıntılara yol açabilir. Kadın, çocuklarıyla aynı soyadını taşımanın hem kendi hem de çocukların sosyal durumunu koruyacağı yönünde gerekçeler sunabilir.

4.2. Eski Eşe Zarar Vermemesi Şartı

Kadın, eski eşinin soyadını kullanmasının ona herhangi bir zarar vermeyeceğini de mahkemeye ispat etmelidir.

❌ Kocanın itibarı zedelenmemeli: Kadının, eski eşinin soyadını kullanması eski eşin toplum içindeki saygınlığına zarar vermemelidir.

❌   Sosyal veya ekonomik zarar doğurmamalı: Kadının bu hakkı eski eşe karşı kötü niyetli bir şekilde kullanması, onun iş veya sosyal hayatına olumsuz etki etmemelidir.

Eski eş, soyadının kullanımının kendisine zarar verdiğini öne sürerse, mahkeme bunu değerlendirerek kadının bu hakkını iptal edebilir.

5. Eski Eşin Soyadını Kullanmak İçin hukuki süreç

5.1. Kadının Boşandığı Eşinin Soyadını Kullanmasına İzin Verilmesi Davası

Boşanan kadının eski eşinin soyadını kullanmaya devam etme talebi, iki farklı şekilde ileri sürülebilir:

• Boşanma Davası ile Birlikte Soyadı Kullanma Talebi: Eğer kadın, boşanma davası sırasında eski eşinin soyadını kullanmak istediğini mahkemeye bildirirse, bu talep boşanma davası içinde değerlendirilir. Bu durumda herhangi bir zamanaşımı süresi bulunmaz. Kadın, boşanma davası devam ederken talepte bulunarak eski eşinin soyadını kullanma hakkını elde edebilir.

• Boşanma Sonrası Ayrı Bir Dava Açılarak Soyadı Kullanma Talebi: Eğer kadın, boşanma kararı verildikten sonra eski eşinin soyadını kullanmaya devam etmek isterse, ayrı bir dava açması gerekmektedir.

Bu tür davalar zamanaşımı süresine tabidir. Türk Medeni Kanunu’na göre, boşanmanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde soyadı kullanma talebiyle dava açılmalıdır. Eğer kadın bu süreyi kaçırırsa, mahkemeye başvurma hakkı kaybolur.

5.2. Anlaşmalı Boşanmalarda Soyadı Kullanımı

Anlaşmalı boşanma davalarında, kadının eski eşinin soyadını kullanmaya devam etmesi yönündeki talep, boşanma protokolüne yazılabilir.

• Mahkeme, tarafların anlaşmalı boşanma protokolünde belirttiği bu hususu değerlendirir ve karara bağlar.
• Eğer protokolde böyle bir madde yer alıyorsa, kadın mahkeme kararıyla doğrudan eski eşinin soyadını kullanabilir.

5.3. Görevli ve Yetkili Mahkeme

• Görevli Mahkeme: Aile Hukuku’ndan kaynaklanan kadının boşandığı kocasının soyadını kullanma talebi ve bu iznin kaldırılmasına ilişkin davalara ilişkin kararlar genellikle aile mahkemelerinde görülerek sonuçlandırılır.
• Yetkili Mahkeme: Yetkili mahkemenin belirlenmesi ise iki duruma göre farklılık gösterir:
• Boşanma Davası İle Birlikte İleri Sürülen Talep: Kadının boşandığı eşin soyadını kullanma talebi, boşanma davası sırasında ileri sürülecekse, yetkili mahkeme boşanma davasında yetkili olan mahkemedir. Bu durumda, Türk Medeni Kanunu’nun 4721 sayılı kanununun 167. maddesine göre, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son altı ay içinde birlikte oturdukları yer mahkemesi yetkilidir.

Boşanma Kararından Sonra Ayrı Dava İle İleri Sürülen Talep: Kadının boşandığı eşin soyadını kullanma talebi, boşanma kararı verildikten sonra ayrı bir dava ile ileri sürülecekse, yetkili mahkeme davalı boşanılan kocanın ikametgah adresinin bulunduğu yer mahkemesidir.

6. Eski Eşin İtiraz Hakkı Var mı?

Kadının boşandığı eşinin soyadını kullanmaya devam etmesi, eski eşi de doğrudan etkileyen bir durumdur. Bu nedenle, Türk Medeni Kanunu, eski eşe bu iznin kaldırılması için dava açma hakkı tanımıştır.

Ancak, eski eşin yalnızca itiraz etmesi veya talepte bulunması yeterli değildir. Mahkemeye başvurup, kadının bu soyadını kullanmasının kendisine zarar verdiğini veya artık kadının menfaatinin ortadan kalktığını ispat etmesi gerekir. Aksi takdirde, mahkeme itirazı reddedebilir.

6.1. Eski Eşin İtiraz Süreci ve Şartları

Eski eşin, kadının soyadını kullanmaya devam etmesine itiraz edebilmesi için aşağıdaki koşulları sağlaması gerekmektedir:

• Zararın Kanıtlanması (Zarar Gösterme Yükümlülüğü) : Eski eş, kadının soyadını kullanmasının kendisine sosyal, ekonomik veya itibar kaybı gibi zararlar verdiğini mahkemeye kanıtlamalıdır. Bu zararlar şu şekillerde ortaya çıkabilir.
• İtibar kaybı: Kadının soyadını kullanmaya devam etmesi nedeniyle, eski eşin toplum içindeki algısının zarar görmesi,
• Sosyal veya ekonomik zararlar: Kadının eski eşinin soyadıyla kamuya açık bir şekilde hareket etmesinin, eski eşin iş veya özel hayatına olumsuz etki etmesi.

6.2. Kadının Menfaatinin Ortadan Kalkması

Eski eş, kadının soyadını kullanma hakkının artık ona bir fayda sağlamadığını ve gereksiz hale geldiğini ispat edebilmelidir.

• Kadının tekrar evlenmesi: Kadının yeni bir evlilik yapması, artık eski eşinin soyadını kullanmasının haklı bir gerekçesinin kalmadığını gösterebilir.
• Mesleki statüsünün değişmesi: Kadının meslek hayatında artık eski eşinin soyadını kullanmasını gerektiren bir durumun kalmaması.
• Kadının kötü niyetli kullanımı: Kadının eski eşinin soyadını, ona zarar vermek amacıyla bilinçli olarak kullanması.

6.3. Eski Eş İtiraz Davasını Ne Zaman Açabilir?

• Eski eş, boşanma kararından sonra herhangi bir zamanda bu iznin kaldırılması için mahkemeye başvurabilir.
• Ancak, itirazın çok geç yapılması durumunda, mahkeme davayı zamanaşımı veya hakkın kötüye kullanımı nedeniyle reddedebilir.

7. Sıkça Sorulan Sorular

Evlenirken Kocamın Soyadını Almak Zorunda mıyım?

28.01.2024 tarihinden sonra yapılacak evliliklerde kadının kocasının soyadını alma zorunluluğu bulunmamaktadır.

Boşandıktan Sonra Kızlık Soyadımı Kullanmak İstemiyorum. Kocamın Soyadını Kullanmaya Devam Edebilir miyim?

Kadın, boşandıktan sonra evlenmeden önceki soyadını tekrardan alır. Ancak kadın, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğunu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceğini ispatlarsa hâkim kadının boşandıktan sonra da eski kocasının soyadını kullanmasına karar verebilir.

Boşandığı Eşinin Soyadını Kullanan Kadının Evlenmeden Önceki Soyadını Kullanabilmesi İçin Dava Açması Gerekir Mi?

Boşandığı eşinin soyadını kullanan kadının evlenmeden önceki soyadını kullanabilmesi için e-devlet kapısı üzerinden ya da T.C. Kimlik kartı veya geçici kimlik belgesinin aslı, nüfus cüzdanı, uluslararası aile cüzdanı, sürücü belgesi, pasaport gibi kimlik belgesi yerine geçecek belgelerden birisi ve dilekçe ile Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü üzerinden başvuru yapması gerekmektedir. Bu işlem için mahkeme kararı gerekmemektedir.

Boşandıktan Sonra Eski Kocamın Soyadını Kullanmam İçin Ne Yapmalıyım?

Kadın, boşandıktan sonra eski kocasının soyadını kullanmaya devam edebilmek için ya bu talebini boşanma davasında ileri sürmelidir ya da boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde açacağı başka bir dava ile ileri sürmelidir. 

Boşandıktan Sonra Eski Kocamın Soyadının Yanında Kendi Bekarlık Soyadımı Da Kullanabilir Miyim?

Boşandıktan sonra mahkeme kararı ile boşandığı kocasının soyadının kullanılmasına izin verilen ve bu soyadını kullanan kadın e-devlet kapısı üzerinden ya da Vatandaşlık ve Nüfus İşleri Müdürlüklerinden yapacağı yazılı başvuru ile kendi doğum soyadını kullanabilir.