Evlilik Yoluyla Türk Vatandaşlığının Kazanılması

Yabancı uyruklu kişilerin Türk vatandaşlığını sonradan kazanması birçok farklı şekilde gerçekleşmesi mümkün olup, en sık rastlanan şekli ise evlilik yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılmasıdır. Yabancı uyruklu kişinin bir Türk vatandaşı ile evlenmiş olması Türk vatandaşlığını kazanması için yeterli değildir. Yabancı uyruklu kişinin öncelikle Vatandaşlık Kanunu‘nun 16. maddesinde sayılan şartları yerine getirmesi gerekir. İlgili madde uyarınca evlenme yoluyla Türk Vatandaşlığının kazanılabilmesi için kanunda yazılı şartların tamamının yerine getirilmesi gerektiği hükme bağlanmıştır.

Kanun da yazılı tüm şartların tamamının varlığına rağmen, vatandaşlık başvurusu taleplerinin idari makamlarca red edilmesi mümkündür. Bu gibi hallerde, vatandaşlık başvurusunun reddi işleminin iptali için idare mahkemelerinde dava açılması gerekir.

Evlenme yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin şartlar Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 16. maddesinde düzenlenmiştir.

1. Evlilik Yoluyla Türk Vatandaşlığını Kazanmanın Şartları Nelerdir?

Vatandaşlık verilmesi ülkelerin takdir yetkisi dahilinde olup, her ülke kendi vatandaşlık şartlarını belirleyebilmektedir. 2003 yılında yapılan değişiklik neticesinde Türk vatandaşlığının evlilik yoluyla kazanılması oldukça zorlaştırılmıştır. Zira 403 sayılı eski kanun uyarınca yabancı kadınlar Türk erkeği ile evlenmek suretiyle vatandaşlığı direkt kazanabilmekteydiler. Konuya ilişkin yeni düzenlemeleri içeren 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununda  “Türk Vatandaşlığının Evlenme Yoluyla Kazanılması” bazı şartlara bağlanarak zorlaştırılmıştır.

Hali hazırda yürürlükte olan ilgili kanun maddesi şu şekildedir:

“Bir Türk vatandaşı ile evlenme doğrudan Türk vatandaşlığını kazandırmaz. Ancak bir Türk vatandaşı ile en az üç yıldan beri evli olan ve evliliği devam eden yabancılar Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuruda bulunabilir. Başvuru sahiplerinde;

• Türk vatandaşı ile en az üç yıldan beridir evli olmak
• Aile birliği içinde yaşamak
• Evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmamak
• Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak

şartları aranmaktadır.”

Görüldüğü üzere; bir süreden beridir ve halen, yabancı birinin Türk vatandaşı ile evlenmesi sayesinde doğrudan Türk vatandaşlığını kazanması yeterli görülmemekte, kanundaki şartların da sağlanması gerekmektedir. 
Sırası ile bu şartları incelemek gerekirse:

1.1. Türk Vatandaşı ile En Az Üç Yıldan Beridir Evli Olmak
Türk vatandaşıyla evlenen yabancı bir kişinin, Türk vatandaşlığı kazanabilmesi için gerekli olan ilk şart, Türk vatandaşıyla olan evliliğinin en az üç yıldır devam ediyor olmasıdır.
Önemle dikkat çekmek isteriz ki, kanundaki bu düzenleme, yabancı bir kişinin Türk vatandaşı eşiyle 3 yıl evli kalmış olmasını vatandaşlığın iktisabı için yeterli bulmamaktadır. Türk vatandaşlığının evlilik yoluyla kazanılabilmesi için, başvuru anında bu evliliğin halen devam ediyor olması gerekmektedir.

1.2. Aile Birliği İçinde Yaşamak
Gerek Türkiye’nin gerekse başka ülke vatandaşlıklarının evlilik yoluyla kazanılmasına imkan tanınması, sadece vatandaşlığın kazanılması amacıyla yapılan ve tabir-i caizse “sahte” evliliklerin yaygınlaşmasına neden olmuştur. Kanunda yapılan düzenleme ile bu tür sahte evlilikler ile vatandaşlığın kazanılmasının önüne geçmek için, aile birliği içinde yaşama şartı getirilmiştir. Yani Türk vatandaşlığını evlilik yoluyla kazanmak için başvuru yapıldığında; kişilerin gerçekten evli olup olmadığı ve bir aile birliğinin sürüp sürmediği araştırılmaktadır.

Kanun’un 2. fıkrasında göre; başvurudan sonra Türk vatandaşı eşin ölümü şeklinde gerçekleşebilen ayrık bir durum ayrıca düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre, Türk vatandaşlığının evlilik yoluyla kazanılması başvurusunda bulunulduktan sonra, Türk vatandaşı eşi ölen yabancı kişi için aile birliği içinde yaşama şartı aranmamaktadır.

1.3. Evlilik Birliği ile Bağdaşmayacak Bir Faaliyette Bulunmamak
Kanun ayrıca, vatandaşlık başvurusu yapan yabancının evlilik birliği ile bağdaşmayacak faaliyetlerde bulunmaması şartını da aramaktadır. Kanunda “evlilik birliği ile bağdaşmayacak faaliyet” denmek suretiyle soyut bir ifade kullanılmış olup, hangi davranışların bu nitelikte olduğu açıkça belirtilmemiştir. Bu husus yetkililer tarafından değerlendirilecek olup, teamüller ışığında ve genel ahlak çerçevesinde saptanacaktır.

Ancak Türk Vatandaşlığı Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nin 28. Maddesi, örnekleme suretiyle “fuhuş ve fuhşa aracılık etmek” faaliyetlerini evlilik birliğiyle bağdaşmayacak faaliyet olarak belirtmiştir.

1.4. Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni Bakımından Engel Teşkil Edecek Hali Bulunmamak
Bu şart, Türk vatandaşlığının sonradan kazanılması yollarının hepsi bakımından aranan ortak şarttır. Zira söz konusu şart kamu düzeni ve milli güvenlik gibi toplumun genelini ilgilendiren, tüm menfaatlerin üstünde tutulan iki unsur içermektedir. 
Bu şart, idarenin takdir hakkını kullanabilmesini sağlayan bir şarttır. Buna göre; yabancının evlilik yoluyla Türk vatandaşlığını kazanabilmesi için, milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin de bulunmaması gerekmektedir. Hangi davranışların bu kapsamda olduğu yine kesin sınırlarla çizilmemiş olup yukarıda açıklandığı şekilde yetkililer tarafından bu karar verilecektir.

Bahsi geçen şartları sağlayan kişiler, halihazırda bir vatandaş oldukları taktirde “Çifte Vatandaşlık Nedir?” adlı yazımızda izah edildiği şekilde çifte (çok) vatandaşlık düzenlemelerinden de faydalanabilecektir. 

2. Evlilik Yoluyla Vatandaşlığın Kazanılması İçin Başvuru Nasıl ve Nereye Yapılır?

Evlilik yoluyla Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancı uyruklu kişi, yukarıdaki şartları taşıması halinde gerekli belgeleri toplayarak, T.C. İç İşleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’ne başvurur. 

Evlilik yoluyla Türk vatandaşlığı için başvuran şahısların mevzuatta aranan şartları sağlayıp sağlamadıklarının tespiti, illerde meydana getirilen vatandaşlık başvuru inceleme komisyonları tarafından yapılır. Yurt dışında ise bahse konu araştırmayı yapacak olan yetkili makam, dış temsilciliklerdir.

Gereken şartları taşıyanlar adına vatandaşlık dosyası düzenlenir ve bu dosya, karar verilmek üzere Bakanlığa gönderilir. Durumu uygun görülmeyenlerin talebi Bakanlık tarafından reddedilerek ilgilisine tebliğ edilir.

3. Evlilik Yoluyla Türk Vatandaşlığı Başvurusu İçin Hangi Belgeler Gerekir?

Türk Vatandaşlığının evlilik yoluyla kazanılması için yapılacak başvuruda gerekli belgeler aşağıdaki gibidir:

• Türk Vatandaşlığı başvuru form dilekçesi
• Türk Vatandaşı olan eşe ait nüfus kayıt örneği
• Başvuru yapacak kişinin hangi devlet vatandaşı olduğunu gösteren pasaport veya benzeri belge
• Başvuru yapacak kişinin doğum belgesi
• Evlilik cüzdanı
• İkamet İzni
• Başvuru yapacak kişinin hakkında bir suçtan kesinleşmiş mahkeme kararı bulunuyorsa aslı gibidir yapılmış onaylı bir örneği
• 2 adet biyometrik fotoğraf
• Maliye veznesine yatırılmış hizmet bedeli makbuzu

4. Evlilik Yoluyla Kazanılan Vatandaşlığın Boşanma Halindeki Akıbeti

Evlilik yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılması şartlarını taşıması neticesinde kendisine Türk vatandaşlığı verilen yabancı, Türk vatandaşlığını kazandıktan sonra eşinden boşanır ise, Türk vatandaşlığını kaybetmez. Yani evlilik yoluyla Türk vatandaşlığını kazanmış olan yabancının daha sonra eşinden boşanmış olması, Türk vatandaşlığını etkilemeyecektir. Zira Türk vatandaşlığı kazanılmış hak niteliğindedir ve sonradan meydana gelen gelişmeler bu hakka zarar vermeyecektir.  

5. Evliliğin Geçersizliği Halinde Evlilik Yoluyla Kazanılmış Türk Vatandaşlığının Akıbeti

Türk Medeni Kanunu’nun butlan (geçersizlik) sebepleriyle mahkeme tarafından evlilikleri iptal edilen Türk vatandaşı ve yabancı eşinin, evlilikte iyiniyetli olmaları halinde, yabancı eşin Türk vatandaşlığı korunur. “Evlilikte iyiniyetli olma” hali ise, evlenirken bu geçersizlik sebeplerinin varlığını bilmemeleri ve bilmelerinin de kendilerinden beklenemeyecek olmasıdır.

6. Evlilik Yoluyla Türk Vatandaşlığına Başvurusunun Reddi Kararının İptali Davası

Yukarıda izah edildiği üzere, mevzuatın konuya ilişkin şartlarını sağlayan yabancı uyruklu kişilerin, evlilik yoluyla Türk vatandaşlığını kazanmak için yaptıkları başvurular, idare tarafından incelenip bir karara bağlanır. Kimi durumlarda, idare, çeşitli gerekçelerle bu başvuruların reddine karar verebilmektedir. Başvurunun reddi gerekçesi, mevzuatta düzenlenen şartların sağlanamaması, eksik ya da yanlış evrakla başvuru gibi sebepler olabildiği gibi, idare takdir yetkisi dahilinde de ret kararı verebilir. 

Her halükarda, evlilik yoluyla Türk vatandaşlığını kazanma başvurusu reddedilen yabancı kişiler, bahse konu ret kararının hukuka aykırı olduğunu düşünüyorlarsa, bu kararın iptali talebiyle dava açabilirler. Bu davalar, kararı veren idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde açılmalıdır. Dava açma süresi ise, vatandaşlık başvurusunun reddi kararının ilgilisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gündür. Konuya ilişkin detaylı bilgi için “Vatandaşlık Başvurusunun Reddi Kararının İptali Davası” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.

Vatandaşlık başvurusuna ilişkin idare tarafından verilen başvurunun reddi ya da kabulü kararları, esasen birer idari işlem niteliğindedir. Bu sebeple, idari işlemlerin hukuka uygun olabilmesi için sahip olmaları gereken tüm unsurları taşıması olmazsa olmaz bir zorunluluktur. “İdari İşlemlerin İptali” yazımızda açılandığı üzere, amaç, konu, sebep, yetki ve şekil unsurlarından en az birinin sakat olduğu tespit edilen idari işlemler, mahkemece iptal edilebilirler.

7. Sıkça Sorulan Sorular

Bu yazı yalnızca bilgilendirme amaçlı yayımlanmış olup, tüm hakları Kulaçoğlu Hukuk Bürosu’na aittir. İdare Hukuku mevzuatı ve özellikle de İdari Yargılama Usul Kanunu, diğer hukuk alanlarına nazaran daha ayrıntılı sayılabilecek kurallar içermekte olup, hak kaybına uğranılmaması açısından, herhangi bir işlem yapılmadan önce “İdare Hukuku” alanında hizmet veren avukatlardan hukuki destek alınmasını tavsiye ederiz.