Türk Vatandaşlığının “Çıkma İzni” Alınarak Kaybedilmesi ve Mavi Kart Uygulaması

20. yüzyılda artan globalleşme ve 2. Dünya Savaşı’nda büyük kayıplar nedeniyle gelişmiş ülkelerde iş gücü ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu ülkeler iş gücünü karşılamak için gelişmekte olan veya az gelişmiş ülke vatandaşlarının kendi ülkelerinde, başlarda geçici süreliğine, sonrasında ise sürekli olarak çalışmalarına kolaylık sağlamıştır. Türkiye’den de bu süreçte yaklaşık üç milyon Türk vatandaşı çalışmak için Avrupa’ya gitmiştir.

Bu vatandaşlarımız, bir yandan Türkiye ile vatandaşlık bağlarını koparmamak, diğer yandan da çalıştıkları ve yerleştikleri devletlerin vatanlarının sahip olduğu haklara sahip olmak için bu devletlerin vatandaşlığını kazanmak istemiştir. Ancak başta Almanya olmak üzere, Avusturya ve Danimarka gibi ülkeler, vatandaşlarımızın kendi devlet vatandaşlıklarını kazanabilmeleri için, Türk vatandaşlıklarından çıkmalarını şart koşmuştur. 

Türk vatandaşları, vatandaşlıktan çıkmaları durumunda, Türkiye Cumhuriyeti nezdinde yabancı statüsünde olacakları ve Türkiye’de sahip oldukları miras, taşınmaz edinme gibi birçok haklarını kaybedecekleri için yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmak konusunda sıkıntı yaşamıştır. Kanun Koyucu bu vatandaşlarımızın mağduriyetinin önüne geçmek için Türk vatandaşlığından çıkmaları durumunda, bazı istisnalar dışında Türk vatandaşının sahip olduğu hak ve yetkilere sahip olmalarını sağlayan ve Mavi Kartlılar denilen ayrıcalıklı yabancılar statüsünü oluşturmuştur.

Bu düzenlemeyle, doğumla aslen Türk vatandaşı olan ve Türk vatandaşlığından izin alarak çıkan eski Türk vatandaşları seçme ve seçilme, muafen araç veya ev eşyası ithal etme hakları ile askerlik hizmetini yapma yükümlülüğü gibi vatandaşlara özgü haklar dışında, Türk vatandaşlarının sahip olduğu haklara sahiplerdir. Bu kişiler, Türkiye’ye giriş-çıkış, Türkiye’de ikamet veya taşınmaz edinme ile buna bağlı miras hakları konularında, Türk vatandaşlarının sahip oldukları haklara aynen sahip olmaya devam edecektir.

Mavi Kart Nedir?

Mavi Kart, 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 28. maddesi uyarınca doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığından ayrılan kişilere ve 3. dereceye kadar olan altsoylarına verilen resmi bir belgedir. 

Mavi kart, esas itibariyle, izin alarak vatandaşlıktan çıkanların bu durumunu gösterir bir belgedir. Vatandaşlıktan izin alarak çıkanlar, mavi kartları olmasa bile kendilerine sağlanan haklardan yararlanabilirler. Yani mavi kart, kurucu nitelikte bir belge değil, açıklayıcı niteliktedir. Ancak uygulamada Türk vatandaşı olan birinin bile resmi işlemlerde ve bankalarda yapacağı işlemlerde kimlik kartını gösterme zorunluluğu bulunduğuna göre hak sahipliğini gösteri belge olan Mavi Kart alınmalıdır.

Kimler Mavi Kart Edinebilir?

Türk Vatandaşlığı Kanunu (kısaca TVK) m.28’e göre, 

1. Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni alarak Türk vatandaşlığını kaybeden kişiler
2. Bu kişilerin 3. dereceye kadar olan altsoyları 

Mavi Kart edinebilir. Ancak TVK m.28/4 uyarınca, Cumhurbaşkanı, gerekli görmesi halinde üçüncü dereceden itibaren hangi dereceye kadar olan altsoyların bu maddede tanınan haklardan faydalanabileceğini belirleyebilir.

1. Doğumla Türk Vatandaşlığı Kazanılması 

Türk Hukukunda, Türk vatandaşlığının doğumla (aslen) kazanılması, şu yollarla olabilir:

1. Soy Bağı Esası: Türkiye içinde veya dışında Türk vatandaşı ana veya babadan evlilik birliği veya dışında doğan çocuk, doğum anından itibaren Türk vatandaşlığını kazanır.
2. Doğum Yeri Esası: Türkiye’de doğan ve yabancı ana ve babasından dolayı doğumla herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanamayan çocuk, doğumundan itibaren Türk vatandaşıdır. 

Türk vatandaşlığını; vatandaşlığa kabul, evlat edinilme, seçme hakkı gibi sonradan kazanan Türk vatandaşları ise, Mavi Kart alamazlar.

1. 3. Dereceye Kadar Altsoylar

Çocuklar, torunlar ve torunun çocukları olarak ifade edebileceğimiz 3. dereceye kadar olan altsoylar, Mavi Kart alabilmek için, öncelikle üstsoyu ile olan soy bağını belgelendirmelidir. Ayrıca bu kişilerin, soy bağını belgelendirmek istediği üstsoyları, Türk vatandaşlığını doğumla kazanmış ve çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybetmiş olmalıdır.

TVK m.27/2’ye göre, Türk vatandaşlığını kaybeden ana ya da babanın talep etmesi ve diğer ebeveynin de buna muvafakat etmesi halinde, reşit olmayan çocukları da kendileri ile Türk vatandaşlığından izinle çıkmış sayılır. Çocuklar için de mavi kart alınabilir.

Mavi kart, izinle vatandaşlıktan çıkanlara verileceği için, vatandaşlıktan çıkma belgesi alınarak çıkılması zorunludur. Vatandaşlığı devam edenlerin, vatandaşlıktan başka şekilde çıkanların veya vatandaşlıktan ıskat edilenlerin mavi kart alma hakları yoktur. Mavi kartın başvuru şartları, süreci ve sağladığı haklar için, bu konuya ilişkin Mavi Kartlıların Hakları ve Yeniden Türk Vatandaşlığına Geçmesi adlı makalemizi inceleyebilirsiniz.