Her iş kolunun farklı çalışma rutinleri ve yoğunlukları sebebiyle her birinin hafta içerisinde yoğunluğu farklı şekilde dağılmaktadır. Bazı sektörler de hafta sonu çalışmaya gereksinim duyulmazken, bazılarında ise en çok yoğunluk ve verim hafta sonları olabilmektedir. Bu sebeple genel anlayış olan “hafta sonu tatili” algısı herkes için geçerli değildir. Esasen haftalık tatil çalışanlara tanınmış Anayasal bir haktır. Şöyle ki; Anayasamızın “Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı” başlıklı 50. maddesinde; dinlenmenin çalışanları hakkı olduğunu, ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin haklarının kanun ile düzenlendiği hüküm altına alınmıştır.
Yazı İçeriği
1. Hafta Tatili Nedir?
2. Hafta Tatili Hak Kazanma
3. Hafta Tatilinde Çalışılmış Sayılan Haller
4. Hafta Tatili Alacağının İspatı
5. Hafta Tatili Ücreti Hesaplaması
6. Ödenmeyen Hafta Tatili Ücreti
7. Alacağın Talebine Dair Davada Görevli ve Yetkili Mahkeme
2429 Sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunun 3. maddesine göre hafta tatili Pazar günü olarak belirlenmiştir. Fakat işbu kural Pazar günü çalışmanın verimli olacağı birçok iş alanının varlığından dolayı mutlak nitelikte değildir. Pazar günü olmasa da herhangi bir gün hafta tatili olarak belirlenebilir.
1. Hafta Tatili Nedir?
Hafta tatili, işçilerin haftanın herhangi bir günü kesintisiz olarak, 24 saat boyunca dinlenmelerine yönelik bir düzenleme olup, hafta tatili ve haftalık tatil ücreti konusundaki temel kaynak, Anayasamızın ‘’Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı’’ başlıklı 50. maddesidir. İşbu maddenin konumuza ilişkin kısmına göre:
“Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.”
İşçinin, hafta boyunca dinlendirilmeden kesintisiz çalıştırılması insan doğasına aykırı olmakla birlikte, bu durum işçinin ruh ve beden sağlığını ve iş verimliliğini negatif anlamda etkileyecektir. Temel anayasal düzenleme yanında, İş Kanunu madde 46’da da konuya ilişkin bir düzenleme mevcuttur:
“Bu kanun kapsamına giren iş yerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63. maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme verilir.’’
Yargıtay, 24 saatten daha az verilmiş olan süreleri, haftalık tatil olarak kabul etmemektedir. Deniz İş Kanunu madde 41 ve Basın İş Kanunu madde 19, İş Kanunu’ndaki düzenlemeye paralel olup, bu kanunlar kapsamındaki işçiler için de haftalık tatil hakkı mevcuttur. Ülkemizde Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’ a göre hafta tatili için, pazar günü belirlenmiş olmasına rağmen, bu durum değiştirilemez değildir. Hafta tatili için tarafların iradesi belirleyici olacaktır.
2. Hafta Tatili Hak Kazanma
İşçinin hafta tatiline hak kazanabilmesi için haftalık 45 saat çalışma zorunluluğu bulunmamaktadır. 45 saat aşılmasa dahi işçinin 24 saat dinlenme süresi olmalıdır. Fakat işçinin hafta tatili ve bu kapsamdaki ücrete hak kazanabilmesi için İş Kanunu kapsamındaki işte çalışması ve işçi kabul edilmiş olması gerekmektedir. Diğer bir koşul ise İş Kanunu madde 63’e göre belirlenen çalışma saatlerinde ve iş günlerinde çalışılmış olmasıdır. Madde 63’e göre standart bir işçinin çalışma süresi haftalık 45 saattir. İşbu maddeye bakılacak olursa haftalık 45 saatlik çalışma süresine ulaşamayan işçilerin haftalık tatile hak kazanamayacağı düşünülmektedir. Fakat haftalık çalışma süresi hesaplanırken İş Kanunu 46. maddede yer alan işçinin çalışmış sayılacağı haller de göz önünde bulundurulur.
3. Hafta Tatilinde Çalışılmış Sayılan Haller
Bazı iş alanlarında “iş” tanımı oldukça geniş ve yalnızca iş yerine gidilerek sürdürülmek zorunda olmayabilir. Özellikle son dönemde tüm dünyayı etkisi altına alan pandemi sebebiyle çoğu iş evden yapılabilir hale gelmiştir. Hal böyle iken işverenlerce işçileri mesai dışında ve tatil günlerinde çalıştırma imkanları kolaylaşmıştır. Fakat bilinmesi gereken bir şey var ki işçi tatil gününde 1 saat bile çalışmış olsa dahi işverence hafta tatili ücreti ödenmelidir. Fiilen çalışma yapılmamış olsa dahi ücretli hafta tatiline hak kazanılabilen hususlar İş Kanunu madde 46/3’te sayılmıştır;
- Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri,
- Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri, çalışılmış günler gibi hesaba katılır.
- İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir.
- İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir.
4. Hafta Tatili Alacağının İspatı
Hafta tatili gününde çalıştığını iddia eden işçi, bu iddiasını ispatlamalıdır. İşçi iddiasını ispatlarken maaş bordroları, (bu belgeler, sahteliği ispat edilinceye kadar geçerlidir) işyeri giriş-çıkış kayıtları, işyeri iç yazışmaları gibi yazılı delilleri kullanabilir.
5. Hafta Tatili Ücreti Hesaplaması
İşçinin kanunda öngörülen, çalışma yapmaksızın hak kazandığı hafta tatili ücreti, çalıştığı günlerde hesaplanan ücretidir. Hafta tatili ücreti çıplak ücret üzerinden hesaplanmaktadır. İşçinin haftalık normal çalışma süresinin haricinde hafta tatilinde de çalışması halinde ise işçinin hak kazandığı ücret
İş Kanunu madde 46;
“…Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam ödenir.”
Bu hesaplama, çıplak brüt ücret üzerinden olacaktır. Eğer işçi, ücretini saat üzerinden almaktaysa tatil günü ücreti saat ücretinin yedi buçuk katı olacaktır. Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler ise, hafta tatili ücreti talep edemeyeceklerdir.
Ülkemizde sık rastlanan bir durum, işçilerin hafta tatilinde çalıştırılması halidir. Hafta tatili ücreti, çalışılmaksızın hak edilen bir ücrettir. Ayrıca, o gün için haftalık çalışma süresini aşan fazla bir çalışma olması sebebiyle, yüzde elli zamlı ücret de ödenecektir. Yani işçi toplamda 2.5 günlük bir ücrete hak kazanacaktır. Ancak hafta tatili ücreti ile fazla mesai ücretinin ayrı ayrı talep edilmesi halinde, hesaplama da buna göre yapılacaktır.
6. Ödenmeyen Hafta Tatili Ücreti
İşçinin hafta tatili ücretinin ödenmemesi işçiler için hukuki imkanlardan yararlanabilme hakkı tanınmıştır.
İş Kanunu 32/5. maddesinde;
“Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir”.
şeklinde açıklanarak ödeme periyodu belirtilmiştir. İşçinin haftalık tatil ücreti de normal ücretleri ile aynı zamanda ödenmelidir. Bunun sebebi haftalık tatil ücretinin normal ücret kapsamında değerlendirilmesidir. İşverenin işçinin haftalık ücretini ödemesi gereken tarihten 20 gün içerisinde ödemez ise işçi iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. İş görme borcunu yerine getirmeyen işçinin iş akdi haklı sebeple feshedilemez.
Konuya ilişkin detaylı bilgi için Ücreti Ödenmeyen İşçinin Çalışmama Hakkı başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Açıkladığımız üzere hafta tatili ücreti işçinin normal çalışma ücreti ile birlikte ödenir. Tıpkı normal çalışma ücretinin ödenmemesi halinde gecikme faizi uygulandığı gibi hafta tatili ücretinin ödenmemesi halinde de faiz işler.
İş Kanunu 34. maddesinde;
“Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.”
şeklinde belirlenmiştir. Bu sebeple işçinin hak etmiş olduğu hafta tatili ücretinin ödenmemesi halinde mevduata uygulanan en yüksek faiz oranları uygulanarak hesaplanır.
Hafta tatili ücretinin ödenmediğinden bahisle belli süre içerisinde talepte bulunmak gerekmektedir. Talep edilmediği takdirde zamanaşımına uğramaktadır. Bahsettiğimiz üzere hafta tatili ücreti de bir ücret alacağı olduğundan zamanaşımı süresi 5 yıldır. İşbu süre hafta tatili ödemesinin yapılması gereken fakat yapılmayan tarih itibari ile başlar. Şayet birden çok kez hafta tatili ücreti ödenmemiş ise, tüm ücretlerin ayrı ayrı ödenmesi gereken tarihe göre zamanaşımı hesaplanır. İş sözleşmesinin feshedilmeden devam etmesi işbu sürelerin işlemesini engelleyen bir durum değildir.
7. Alacağın Talebine Dair Davada Görevli ve Yetkili Mahkeme
Hafta tatili ücreti alacağına dair davalarda görevli mahkeme İş Mahkemesidir. Fakat bilindiği üzere iş davalarında dava açmadan önce zorunlu arabuluculuk dava şartıdır. Arabuluculuğa başvurulmadan işbu alacak talebi ile dava açmak mümkün değildir. Arabuluculuk merciine başvurunun ardından anlaşılamaması halinde arabuluculuk son tutanağın da ekinde bulunduğu dilekçe ile İş Mahkemesinde dava açılabilmektedir. İşbu uyuşmazlığın çözümünde yetkili mahkeme ise gerçek veya tüzel kişiliğin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri yahut işin yapıldığı yer mahkemesidir.
