Yıllık izin, çalışanlara beden ve ruh sağlıklarının korunması adına işçilere tanınmış ve anayasal güvence altına alınış oldukça önemli bir haktır. Çalışana izin hakkı tanınmadan kesintisiz olarak çalıştırılması da hukuka aykırıdır. Yıllık ücretli izin tahmin edileceği üzere sınırsız ve belirlenmesi çalışanın inisiyatifinde olan bir izin türü değildir. Bu hususta işverenin onayı ve önerisi gereklidir. Hal böyle olunca bazı hallerde işverenler işçilerin yıllık izin kullanmasını engelleyebilmektedir. Yıllık izinlerin kullanılmaması halinde ise kullanılmayan yıllık izinlerin ücretleri işverenlerce işçilere ödenmelidir.
Yazı İçeriği
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası madde 50’de “Çalışma ve Dinlenme Hakkı” düzenlenmiş olup;
- “Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.
- Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.
- Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.
- Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.”
şeklinde hükme bağlanmıştır. İşbu hüküm uyarınca hem özel sektörde hem de kamu da çalışanlara yıllık ücretli izin hakkı tanınmaktadır.
1. Yıllık Ücretli İzin Nedir?
Yıllık ücretli izin bir iş yerinde, işe başladığı günden itibaren en az 1 yıl çalışmış işçilere tanınmış olan kaynağını anayasadan alan bir dinlenme hakkıdır. Bu nedenle, işçinin yıllık izin hakkından feragat etmesi, kullanmaktan vazgeçmesi, ya da yerine çalışması karşılığında ücret alması söz konusu değildir. Bir yıllık süre içinde İş Kanunu madde 55’te sayılan sebepler haricinde işçinin işe devamlılığının kesilmesi durumunda, bu kesintinin olduğu süre hesaplanır, hesaplanan süre gelecek yıllık ücretli izin hakkı kazanabilmesi için gerekli olan bir yıla eklenir. İşçi gelmediği sürenin de eklenmesi ile birlikte yıllık izne hak kazanır hale gelir.
Konuya ilişkin detaylı bilgi için “Yıllık Ücretli İzin Hakkı ve Süreleri” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
2. Yıllık Ücretli İzne Hak Kazanılması
Yıllık ücretli izin tanıma bakıldığında yıllık ücretli izne hak kazanmanın ilk koşulunun 1 yıllık çalışma süresinin olduğu görülmektedir. Aynı işveren için 1 yıllık çalışma süresini dolduran işçiler, kanunda belirtilen sürelerden az olmamak üzere yıllık izne hak kazanacak ve bu dinlenme sırasında işçiler çalışırmış gibi ücrete hak kazanacaklardır. 1 yıllık süre hesabında, deneme süreleri de nazara alınmaktadır. Hafta tatilleri, bayram, genel tatil günleri, doğum öncesi ve sonrası verilen kadın işçiye verilen süreler, evlenme, ölüm hallerinde verilen izinler ve benzeri süreler çalışılmadığı halde bu 1 yıllık süre hesabında çalışılmış gibi sayılacaktır. Mevsimlik işçiler ve kampanyalı işlerde çalışan işçiler ise, bu ücrete ve izine hak kazanamayacaklardır.
Yıllık izne dair ücretin hesabı da İş Kanunu’nun 57. Maddesinde düzenlenmiş olup, maddeye göre işveren yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye yıllık izin dönemine dair olan ücretini ilgili işçinin izne başlamasından önce peşin veya avans olarak ödemek zorundadır. Bu noktada ücretin izinden evvel ödeneceği hususu önem arz etmektedir. Çünkü kanun koyucu işçinin bu izin halinde iş ve yoğun tempodan uzak olarak mutlak dinlenmesini amaçlamıştır.
3. Yıllık Ücretli İznin Hesaplanması
Kanunda günlük, haftalık veya aylık olarak belirli bir ücrete dayanmayan işçilerin yıllık izin ücretinin, son bir yıllık süre içinde kazandığı ücretin fiili olarak çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalamaya göre belirleneceği hüküm altına alınmıştır. Son 1 yılda işçinin ücretine zam yapılmış olması halinde çıkacak karmaşayı önlemek adına kanunun getirdiği düzenleme; izin ücreti işçinin izne çıktığı ayın başı ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanması şeklindedir. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde ise, bu ücret yüzdelerden toplanan para dışında işveren tarafından ödeneceği ifade edilmiştir.
4. Kullanılmayan Yıllık İzinlerin Akıbeti
Her ne kadar İş Kanunu’nda yıllık izin hakkı belirlenmiş ise de, genellikle işverenler işçilerin yıllık izin haklarını gereği gibi ya da hiç kullandırmamaktadır. İşten ayrılmayı düşünen işçiler yıllık izinlerinin yanacağını düşünerek, iş akdini sonlandırmadan önce birikmiş yıllık izinlerini kullanmaktadırlar. Oysaki iş akdi devam ederken, yıllık izin hakkı yerine ücret ödenmesi mümkün değil ise de, iş akdinin sona ermesi ile yıllık izin hakkı ücrete dönüşmektedir. Üstelik işçinin iş sözleşmesinin, işçi veya işveren tarafından, haklı veya haksız olarak feshedilmesinin yıllık izin ücretine etkisi bulunmamaktadır. İşçi, iş sözleşmesinin sona ermesiyle birlikte, yıllık ücretli izin hak kazanacaktadır.
İşverenler, genellikle iş sözleşmesinin sona ermesini müteakip, yıllık ücretli izin alacağını ödemekten kaçınmakta, uyuşmazlık yargıya taşınmaktadır. Yıllık izin ücretlerinin ödendiğini ispatlama yükü, işverende olup, işveren, işçinin yıllık ücretli izinlerini kullandığını yıllık izin defteri veya benzeri belge ile ispatlamalıdır. Diğer işçilik alacakları gibi yıllık ücretli izin alacağı da zamanaşımına tabi olup, iş akdinin sona ermesinden itibaren beş yıllık zamanaşımına tabidir. Beş yıllık sürenin iş sözleşmesi sona erdikten sonra işlemeye başlayacaktır.
5. Yıllık Ücretli İznin Ücrete Dönüşmesi
Bu husus İş Kanunu madde 59’da “Sözleşmenin Sona Ermesinde İzin Ücreti” başlığı altında düzenlenmiştir;
“İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.”
işbu hükümden de anlaşılacağı üzere; işçinin haklı veya haksız sebeple iş akdini feshetmiş olması halinde işçinin kullanmadığı yıllık izinlerden doğan ücret ödenmelidir. Ödenecek ücret sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücret üzerinden hesaplanmalıdır. Örneğin; çalışanın 2015 senesinde 2020 senesine kadar kullanmamış olduğu her sene 5’er gün izni olması halinde 2020 senesinde 30 günlük bakiye izni olduğu görülmektedir. Bu durumda işçinin 2020 yılında ücreti esas alınarak hesaplama yapılıp ödeme yapılacaktır. Yıllık ücretinin işçiye ödenmemesi halinde işçinin ücretin tahsili için yasal yollara başvurabilmektedir.
6. Devlet Memurları İçin Kullanılmayan Yıllık İzinler
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu tabi devlet memurları için yıllık izin prosedürü farklılık arz etmektedir. Devlet Memurları Kanunu madde 103’te;
“Yıllık izinler, amirin uygun bulacağı zamanlarda, toptan veya ihtiyaca göre kısım kısım kullanılabilir. Birbirini izleyen iki yılın izni bir arada verilebilir. Cari yıl ile bir önceki yıl hariç, önceki yıllara ait kullanılmayan izin hakları düşer.
Öğretmenler yaz tatili ile dinlenme tatillerinde izinli sayılırlar. Bunlara, hastalık ve diğer mazeret izinleri dışında, ayrıca yıllık izin verilmez.
Hizmetleri sırasında radyoaktif ışınlarla çalışan personele, her yıl yıllık izinlerine ilaveten bir aylık sağlık izni verilir.”
Hükmü yer almaktadır. İşbu kanuna tabi kamu görevlilerin içinde bulundukları yıl ve geçmiş yıllara ait yıllık ücretli izinler yanar. Örnekle açıklamak gerekirse; 2022 yılında yalnızca 2021 yılından kalan izinler kullanılabilir 2020 yılı öncesi kalan yıllık ücretli izinler ise artık kullanılamaz.
Eylül 2022’de işe başladım. Yaştan dolayı 2023’e 20 gün, 2024’e 20 günlük izinler verildi. Bu ay emekliye ayrılıyorum. Henüz 2025 hakkı gelmediği için, 10 aylık iznimin ödemesi yapılır mı?
Kullanılmamış yıllık izinler, sigorta gün ve prim sayısı dolduktan sonra iş yerinden ayrılırken tazminatla beraber ödenir mi? Teşekkürler.
Özel sektörde çalışmaktayım.
11. ay işten kendi isteğimle ayrılıcam.
Yıllık izin hakedişime 20 gün kalacak.
Yıllık izin ücreti tarafıma yatar mı ?
11 ay olduğu için hakedişim olmaz mı ?
İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi hâlinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir.” Ayrıca; 5510 sayılı Kanun’un 80’inci maddesine göre; “Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur.”
Merabalar işten ayrıldım 8 gün çalışma 7 günde içerde yıllık iznim mevcuttur bu ücretten 2000 tl eksik yatırıldığını görünce böyle bir mesaj geldi muhasebecimden bu doğru mudur?
Yorumdan ziya de bir soru sormak istiyorum. Ben bir kamu kurumunda 23 yıldır çalışan bir işçiyim. Geçmiş yıllarda kullandırılmayan izinlerim var. Bu yıl ki izin hakkımı kullandım. Lakin tasarruf genelgesi kapsamında içerde kalan izinleri bu kış ortamında kurum kullandırmak istiyor. Tabi bu kış mevsiminde ben kalan izinlerimi kullanmak istemiyorum. Zorla kullandırmak istedikleri izine itiraz edip izin kullanmasam iş kanunu çerçevesinde bir sıkıntı yaşar mıyım? Biriken izinleri kullanmasam kanuni bir sorumluluğum olur mu? Teşekkürler.
Eksik sigorta nedeniyle işyerinden ayrıldım ve işyerini mahkemeye verdim 5 yıllık çalışmam var ve 2 yıllık iznimin içerde kaldığını biliyorum işyeri mahkemeye daha önce kullandığım izin formu sunmuş geçen yıldan devreden izin 7 gün ve kullanılacak izin 7 gün hiç izin kalmamıştır şeklinde bende imzalamıştım ama yöneticinin imzası yok benimde izin dönüşü imzam yok sadece izin kullanma tarihinde imzam var yani 2 yılık izim içerde sizce mahkeme ne karar verir bilgi verirseniz sevinirim teşekkürler.
Bir yıl iki ay çalıştım, yıllık iznimi hiç kullanmadan işten ayrıldım. Bu durumda kullanmadığım izinlerin ücretini alma hakkım var mı?
2009 ve öncesinden kalan, 200 günü aşan kullanılmayan yıllık izinleri bulunan daimi işçileri tek seferde izne çıkarmamız mümkün müdür? Bu durumda işçiyi en fazla kaç günlük izne ayırabiliriz? Geçmişe dönük bu izinlerin toplu şekilde kullandırılması yasal olarak mümkün müdür?
Sözgelimi, iş sözleşmesi sona erdiğinde işçinin hak ettiği 30 günlük yıllık izin süresi bulunsun. Bu durumda kendisine 30 günlük izin ücreti ödenmesi gerekir. Peki, bu ücret hesaplanırken hafta sonu ve resmi tatiller ayrıca dikkate alınarak ekleme yapılır mı, yoksa yalnızca 30 günlük brüt ücret mi esas alınır?
Merhaba. İş akdinin sona ermesiyle yıllık izin hakkının tutarı nasıl hesaplanmaktadır? (günlük brüt ücret × izin günü) olarak mı?
örneğin 2020 yılına ait 25 günlük iznini 2021 yılı Aralık 25 inde kullanmaya başlasa, 2022 yılında devam eden 20 günlük kısım hakkında ne gibi işlem yapılır. 2022 yılına aşan 20 günlük izin 2021 yılının izninden mi düşer. izin hakkının düşmesi başlama tarihi itibarıyla mı? yoksa iznin bitiş tarihi itibariyle mi? değerlendirilir.
2014 yılında işe başlayan bir işçi, 2021 yılında COVID nedeniyle 6 ay fiilen çalışmamışsa, o yıla ait yıllık izin hakkını yine de kazanır mı?
1997 yılında işe başladım ve 2021 yılı Aralık ayında işten çıkarıldım. Bu 25 yıllık süre boyunca hiç yıllık izin kullanmadım ve işverenin elinde de izin kullandığıma dair herhangi bir belge bulunmuyor. Ancak işten ayrılırken, baskı altında bazı evrakları imzalamak zorunda kaldım. Bu evraklardan birinde, ‘yıllık izin defteri işçinin huzurunda imha edilmiştir’ şeklinde bir not yer alıyor. İhbar ve kıdem tazminatım tam olmasa da ödendi. Bu durumda, yıllık izin alacaklarım için dava açabilir miyim? Son net maaşım 6.500 TL idi. Yaklaşık ne kadar tazminat alabilirim?