Resmi Vasiyetname Nedir? Nasıl Düzenlenir?

Resmi vasiyetname, bir kişinin ölümünden sonra mal varlığının ne şekilde paylaşılacağına ilişkin olarak, noter, sulh hakimi veya yetkili bir memur önünde iki tanığın katılımıyla düzenlendiği bir vasiyetname türüdür. Vasiyetname, mirasbırakanın son arzularını beyan ettiği, tek taraflı bir ölüme bağlı tasarruftur. Resmi Vasiyetname, bir kişinin mal varlığına ilişkin isteklerini ifade etmenin yanı sıra, vasiyetnamenin sahibi tarafından atanacak bir vasiyetnamenin gerçekleştirilmesinden sorumlu kişiyi (vekaletname ile) ve mirasın yönetimiyle ilgili diğer detayları da içerebilir.

Resmi vasiyetname, temelde iki türde düzenlenebilir. Birincisi, vasiyetname yapan kişi tarafından okunarak ve imzalanarak yapılan vasiyetnamedir. İkincisi ise vasiyetname yapan kişi tarafından okunmadan ve imzalanmadan düzenlenen resmi vasiyetnamedir. Ayrıca, bu iki türün bir araya getirilerek resmi vasiyetname yapılması da mümkündür. Sonuç olarak, resmi vasiyetname, kendi içinde okunarak ve imzalanarak yapılan, okunmadan ve imzalanmadan yapılan ve karma türde olan olmak üzere üç farklı türe ayrılmaktadır.

Resmi vasiyetname, en çok tercih edilen vasiyetname türlerinden biridir. Resmi vasiyetname düzenleme aşamasında belirli yasal gereklilikleri taşıdığı için hukuki olarak geçerli hale gelir. Bu özelliği sayesinde, ileride ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkların önüne geçilmesi amaçlanır.

Resmi vasiyetname hazırlarken için uyulması gereken prosedür 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda detaylıca açıklanmıştır. Bu kurallara uyulmaması halinde resmi vasiyetname şekil eksikliği dolayısıyla sakat olacak ve açılacak bir iptal davası ile hükümsüz hale getirilebilecektir.

1. Resmi Vasiyetname Nedir?

Vasiyetname; Kanun’da belirtilen şekil şartlarına uygun olarak düzenlenen, mirasbırakanın son arzularını beyan ettiği bir ölüme bağlı tasarruftur. Vasiyetnamenin; resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname ve sözlü vasiyetname olmak üzere üç türü bulunmaktadır.

Resmi vasiyetname noter, sulh hâkimi ya da yetkili memur önünde, iki tanığın katılımıyla yapılan en katı şekil şartlarına tabi vasiyetnamedir.

2. Resmi Vasiyetname Nerede Düzenlenir?

Tanımında da belirtildiği üzere resmi vasiyetname belirli yetkili makamların huzurunda düzenlenebilen bir vasiyetname türüdür. Bu kapsamda resmi vasiyetname noter, sulh hukuk hâkimi veya yetkili makam huzurunda düzenlenebilir. Yetkili makama örnek olarak Türk Konsoloslukları gösterilebilir.

3. Resmi Vasiyetname Düzenleme Şartları Nelerdir?

Resmi Vasiyetname yapılabilmesi için gerekli şartlar :

Tam Zihinsel Yetenek: Resmi vasiyetname düzenleyebilmek için vasiyet edenin ayırt etme gücüne sahip ve on beş yaşını doldurmuş olması şarttır. Bu iki husus vasiyetnamenin ehliyet şartıdır ve tüm vasiyetname şekilleri için aranmaktadır. Vasiyetnameyi düzenleyen kişi, tam zihinsel yeteneklere sahip olmalıdır. Yani, vasiyetname sahibi, vasiyetnamenin ne anlama geldiğini, mal varlığını nasıl dağıtmak istediğini ve vasiyetname yapma işleminin sonuçlarını kavrayabilmelidir.

Yasal Yaş Sınırı: Resmi vasiyetname düzenlenebilmesi için veasiyet edenin 15 yaşını doldurmuş olması şarttır.

Belirlenmiş Tanıkların Katılımı: Resmi bir vasiyetname düzenlerken, vasiyetname sahibinin ve tanıkların bir araya gelerek aynı anda imza atması gerekmektedir.

İmza ve Tarih: Vasiyetname sahibi, vasiyetnamenin sonunda imza atmalıdır. Ayrıca, vasiyetnameye tarih atılmalıdır. İmza ve tarih, vasiyetname sahibinin belgenin içeriğini onayladığını ve düzenleme anında geçerli olduğunu gösterir.

Yetkilendirilmiş Görevli veya Makamın Varlığı: Vasiyetname, noter, sulh hâkimi veya yetkili bir memur önünde düzenlenmelidir. Bu kişi veya makam, vasiyetnamenin yasal gerekliliklere uyduğunu doğrular ve resmiyetini sağlar.

Bunlara ek olarak resmi vasiyetname vasiyet edenin özgür iradesi ile yapılmalıdır. Vasiyetnamenin herhangi bir hata, hile ya da korkutma unsurunun etkisiyle yapılmamış olması gerekir.

Ehliyet şartları dışında resmi vasiyetnamenin Kanun’da belirlenen ve aşağıda detaylıca açıkladığımız prosedüre uygun olarak yapılması gerekir ki bu da resmi vasiyetnamenin şekil şartını oluşturur. 

Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye “Vasiyetname Nedir? Nasıl Düzenlenir?” isimli yazımızdan ulaşabilirsiniz.

4. Resmi Vasiyetname Düzenleme Biçimleri

Resmi vasiyetnamelerin düzenlenme şekilleri temelde iki türe ayrılmıştır. İlk olarak, vasiyetname yapan kişi tarafından okunarak ve imzalanarak yapılan vasiyetname gelir. İkinci olarak, vasiyetname yapan kişi tarafından okunmadan ve imzalanmadan düzenlenen resmi vasiyetnamedir. Ayrıca, bu iki türün birleştirilmesiyle karma türde resmi vasiyetname düzenlemek de mümkündür. Dolayısıyla, resmi vasiyetname kendi içinde okunarak ve imzalanarak, okunmadan ve imzalanmadan, karma türde olmak üzere üç farklı şekilde sınıflandırılabilir.

4.1. Okunarak ve İmzalanarak Düzenlenen Vasiyetname

Resmi vasiyetnamelerin düzenlenmesi iki aşamada gerçekleşir. Okunarak ve imzalanarak düzenlenen resmi vasiyetnamelerin ilk aşamasında, vasiyet eden vasiyetin içeriğini resmi bir memura bildirir. Bildirme şekli önemli değildir, önemli olan doğrudan resmi memura iletilmesidir.

Ardından, resmi memur vasiyet edilen hususları ya kendisi yazar ya da yazdırır. Yazılan metin, vasiyet edene okuması için verilir.

Vasiyet eden metni okur ve imzalar. Daha sonra resmi memur, metne tarih ve imza atar. Resmi memurun imzası, vasiyet edenin imzasından sonra yer almalıdır. Her iki imza da el yazısıyla atılması zorunludur. Elektronik imza, mühür veya başka bir işaret kullanmak mümkün değildir. Dolayısıyla, imza atamayan kişilerin okuyarak ve imzalayarak resmi vasiyetname düzenlemesi yapması mümkün değildir. Tarih, gün, ay ve yıl olarak belirtilmelidir. Saat ve düzenleme yeri gösterilmesi ise zorunlu değildir.

İkinci aşamada, vasiyet eden, tanıkların önünde vasiyetnameyi okuduğunu ve vasiyetnamenin son arzularına uygun olduğunu beyan eder. Önemli olan, metinde yazılanların vasiyet edenin arzularına uygun olduğunu beyan etmektir; metnin içeriğinin ayrıntıları belirtilmesi gerekli değildir.

Vasiyet edenin bu beyanından sonra, tanıklar, vasiyetname metninin altına vasiyet edenin beyanını huzurlarında yaptığını ve onu vasiyetname yapmaya yetkin gördüklerini belirterek imza atarlar. Tanıkların beyanını el yazılarıyla yazmaları zorunlu değildir, ancak imzalarını el yazıları ile atmaları zorunludur.

Okunarak ve imzalanarak düzenlenen resmi vasiyetname, tanıkların imzalarını atmaları ile tamamlanmış olur. Bu imzaların sonrasında resmi memur tarafından onaylanmasına gerek yoktur.

4.2. Okunmadan ve İmzalanmadan Düzenlenen Vasiyetname

Resmi vasiyetnamelerin okunmadan ve imzalanmadan düzenlenmesi aşamasında, vasiyet eden resmi memura beyanlarını iletmektedir. Resmi memur, vasiyet edenin beyanlarını kendi tarafından yazabilir veya yazdırabilir.

İkinci aşamada, resmi memur vasiyetname metnini tanıkların huzurunda okur. Vasiyetnamenin, tanıkların duyabileceği şekilde resmi memur tarafından okunması gereklidir. Eğer metin, resmi memur dışında biri tarafından okunursa, şeklen geçerli sayılmaz. Metnin okunmasının ardından, vasiyet eden, okunan metnin son arzularına uygun olduğunu beyan eder. Vasiyet edenin bu beyanı, imza yerini tutmaktadır. Vasiyet edenin beyanından sonra, resmi memur metne tarih koyar ve imza atar. Sonrasında, tanıkların şerhi metne eklenir. Okunmadan ve imzalanmadan düzenlenen resmi vasiyetnamede, tanıkların vereceği şerh, okunarak ve imzalanarak düzenlenen resmi vasiyetnamelerdeki şerhten daha ayrıntılıdır. Tanıkların şerhinde, vasiyetnamenin vasiyet edenin son arzularına uygun olduğu, onu vasiyetname yapmaya yetkin gördükleri ve vasiyetname metninin resmi memur tarafından önlerinde yüksek sesle okunduğu beyanı da yer almalıdır. Şerh yazıldıktan sonra, tanıklar el yazılarıyla imzalarını atarlar. Bu aşamayla birlikte, okunmadan ve imzalanmadan düzenlenen resmi vasiyetname tamamlanmış olur.

4.3. Karma Vasiyetname

Yukarıda açıkladığımız gibi, resmi vasiyetname okunarak ve imzalanarak düzenlenen resmi vasiyetname ile okunmadan ve imzalanmadan düzenlenen resmi vasiyetname olmak üzere temelde iki şekilde düzenlenebilir. Ancak bu iki şeklin birleştirilerek karma şekilde düzenlenen resmi vasiyetname yapılması da mümkündür.

Karma şekilde düzenlenen vasiyetnameler, okunmadan fakat imzalanarak yapılan ve okunarak fakat imzalanmadan yapılan olmak üzere iki şekilde düzenlenebilir.

Okunmadan Fakat İmzalanarak Düzenlenen Resmi Vasiyetname
Bu tür karma vasiyetnamelerde, vasiyetnamenin okunmadan ve imzalanmadan düzenlenen resmi vasiyetname için gereken şekil şartlarına uyulur. Ancak vasiyet eden, vasiyetnamenin resmi memur önünde okunmasından sonra ayrıca vasiyetnameye imza atar.

Okuyarak Fakat İmzalanmadan Düzenlenen Resmi Vasiyetname
Bu tür karma vasiyetnamelerde, vasiyet eden vasiyetnameyi resmi memura okutmak yerine kendisi okur. Metnin imzalanması aşamasında ise okunmadan ve imzalanmadan düzenlenen resmi vasiyetname kuralları uygulanır.

5. Resmi Vasiyetname Düzenleyecek Kişilere İlişkin Özel Durumlar

5.1. İleri Yaştaki Kişiler Tarafından Düzenlenecek Resmi Vasiyetname

Vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için en temel şart, vasiyetname yapıldığı sırada vasiyet edenin ayırt etme gücüne sahip olmasıdır. Ayırt etme gücü kişinin vasiyetname yapmaya yönelik sebepleri ve akabinde doğacak sonuçları algılayabilecek durumda olmasıdır İleri yaşta olan kişilerde unutkanlık gibi çeşitli problemler ortaya çıkabilir. Bu nedenle, ileri yaşta olan kişiler tarafından resmi vasiyetname düzenlendiğinde, resmi memur vasiyet edenin ayırt etme gücüne sahip olup olmadığından şüphe duyarsa doktor raporu isteyebilir. Doktor raporu, aksi ispat edilinceye kadar ilgili kişinin ayırt etme gücüne sahip olduğunu gösterir.

5.2. Türkçe Bilmeyen Kişiler Tarafından Düzenlenecek Resmi Vasiyetname

Medeni Kanun’da Türkçe bilmeyenlerin resmi vasiyetname düzenlemesine ilişkin özel bir hüküm bulunmamaktadır. Bu durumda konuya ilişkin olarak 1512 sayılı Noterlik Kanunu‘nun 72. maddesinde yer alan kuralların uygulanması kabul edilmektedir.

Noterlik Kanunu’nun 72. maddesine göre, vasiyet eden Türkçe bilmiyorsa işleme bir tercümanın katılması gerekmektedir. Ancak noter, vasiyet edenin konuştuğu yabancı dili biliyorsa tercümana ihtiyaç duyulmaz.

Türkçe bilmeyen vasiyet edenin, vasiyetnamenin son arzularına uygun olduğunu tanıklara nasıl bildireceği konusunda Yargıtay’ın görüşü, Türkçe bilmeyen vasiyet edenin kendi dilinde yapacağı beyanın yeterli olmayacağı, beyanın Türkçe’ye çevrilerek tanıklara aktarılması gerektiği yönündedir. Yargıtay’a göre, tanıkların vasiyet edenin beyanını nasıl öğrendikleri de şerhte yer almalıdır.

5.3. Görme Engelli Kişiler Tarafından Düzenlenecek Resmi Vasiyetname

Görme engelli kişilerin resmi vasiyetname düzenlemesinde, Braille alfabesini bilmeleri veya bilmemelerine bağlı olarak ikili bir ayrım yapılmaktadır. Braille alfabesini bilmeyen görme engelliler, sadece okunmadan ve imzalanmadan düzenlenen resmi vasiyetname yapabilirler.

Braille alfabesini bilenlerin ise okunarak ve imzalanarak düzenlenen resmi vasiyetname yapabilme konusunda öğretide farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı görüşlere göre, görme engellilerin resmi memur tarafından yazılan metni okuyabilmeleri mümkün olmadığından okunarak ve imzalanarak düzenlenen resmi vasiyetname yapmaları mümkün değildir. Diğer bir görüşe göre ise metin Braille alfabesiyle yazılmış ve vasiyetnamenin ayrılmaz bir parçası olarak eklenmişse, görme engellilerin de okunarak ve imzalanarak düzenlenen resmi vasiyetname yapmaları mümkün olabilir.

5.4. Sağır ve Dilsizler Tarafından Düzenlenecek Resmi Vasiyetname

Sağır ve dilsiz kişiler için durum, okuma ve yazma becerilerine bağlı olarak değişiklik gösterir. Sağır ve dilsiz kişiler, okuma ve yazma becerisine sahipse, okunarak ve imzalanarak düzenlenen resmi vasiyetname yapabilirler. Bu durumda, sağır ve dilsiz kişi son arzularını resmi memura yazılı olarak iletebilir ve aynı şekilde tanıklara yapılan beyan da yazılı olarak yapılır.

Okuma ve yazma becerisine sahip olmayan sağır ve dilsiz kişiler ise sadece okunmadan ve imzalanmadan düzenlenen resmi vasiyetname yapabilirler. Bu tür vasiyetnamede, vasiyetname yapan kişiyi anlayabilecek bir tercümanın da katılması gerekmektedir. Ancak Türkçe bilmeyen kişilerin durumunda olduğu gibi, resmi memur sağır ve dilsiz işaretlerini biliyorsa, tercümanın katılımına gerek yoktur.

6. Resmi Vasiyetnameyle Kazandırma Yapılamayacak Kimseler

TMK m. 536/2’ye göre resmi vasiyetnamenin düzenlemesine katılan memura ve tanıklara, bu kişilerin üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve eşlerine o vasiyetname ile herhangi bir kazandırmada bulunulamaz.

Bu hüküm, vasiyet edenin iradesinin korunması amacıyla konulmuştur.

Ancak bu hükme rağmen belirtilen kişilere bir kazandırma yapılmışsa, vasiyetnamenin tamamı geçersiz olmaz, sadece bu kişilere yapılan kazandırma geçersiz hale gelir. Yani, TMK m. 536’ın ihlali nedeniyle sadece ilgili hüküm nisbi olarak hükümsüz hale gelir.

7. Resmi Vasiyetnameden Nasıl Dönülür?

Vasiyetname tek taraflı bir hukuki işlem olduğundan, mirasbırakanın yaşarken her zaman vasiyetnamenin geri alınması mümkündür.

Vasiyetnamenin geri alınması, mirasbırakanın farklı bir vasiyetname düzenlemesi yapması, vasiyetnamenin yok edilmesi veya vasiyet olunan mal veya hak üzerinde başka bir tasarrufta bulunulması gibi yöntemlerle gerçekleştirilebilir. Bu şekilde gerçekleştirilen işlemler, mirasbırakanın vasiyetnamedeki iradesini değiştirdiği veya geri aldığı anlamına gelir.

7.1. Sonraki Ölüme Bağlı Tasarrufla Geri Alma

Resmi vasiyetname yapan kişi bu vasiyetnameden sonra yapacağı bir başka ölüme bağlı tasarrufta vasiyetnameyi geri aldığını açıkça belirtmek suretiyle vasiyetnameyi geri alabilir. Geri alma beyanında bulunulan ölüme bağlı tasarrufun da resmi vasiyetname şeklinde yapılması zorunluluk arz etmemektedir. Geri alma beyanı vasiyetnamenin herhangi bir türü ile yapılabileceği gibi miras sözleşmesi ile de yapılabilir.  

Bazı durumlarda, sonradan düzenlenen vasiyetnamede önceki vasiyetnamenin geri alınıp alınmadığı açıkça belirtilmeyebilir. Eğer sonradan yapılan vasiyetnamede önceki vasiyetnameden dönüldüğü açıkça belirtilmezse, temel kural olarak sonradan yapılan vasiyetname ilk vasiyetnameyi sona erdirir. Ancak sonradan yapılan vasiyetname, ilk vasiyetnameyi şüpheye yer vermeyecek şekilde tamamlarsa, her iki vasiyetname de geçerli olur.

7.2. Yok Etme Yoluyla Geri Alma

Mirasbırakan yapmış olduğu resmi vasiyetnameyi yok etmek suretiyle de geri alabilir. Resmi vasiyetnamenin yok edilmesi vasiyetnamenin okunamayacak hale getirilmesidir.

Burada önemli olan nokta, yok etmenin geri alma niyetiyle yapılmasıdır. Eğer vasiyetname yapan kişinin böyle bir niyeti yoksa, vasiyetname bir şekilde yok olmuş olsa bile geri alınmış sayılmaz.

Resmi vasiyetnamelerin yok etme yoluyla geri alınabilmesi için vasiyet edenin sadece kendi elindeki kopyayı yok etmesi yeterli değildir. Bunun yanı sıra, asıl metnin resmi memurda bulunan kopyasının da yok edilmesi gerekmektedir. Bazı görüşlere göre, bunun için resmi memura başvurarak onun elindeki asıl metnin de bir şekilde yok edilmesi talep edilmelidir. Bu durumda, resmi memurun durumu tespit eden bir tutanak düzenlemesi gerekmektedir. Diğer görüşlere göre ise vasiyetnamenin aslının resmi memurda bulunması geçerlilik şartı olmadığından, asıl metnin resmi memurdan istenmesi mümkündür. Ancak bu durumda da asıl metin resmi memurdan alındıktan sonra yok edilmelidir.

7.3. Sağlar Arası Tasarrufta Bulunma Yoluyla Geri Alma

Bir malvarlığı üzerinde ölüme bağlı tasarrufta bulunulması, o malvarlığına ilişkin olarak sağlararası tasarruf yapma imkanını ortadan kaldırmaz. Bu nedenle mirasbırakan, resmi vasiyetnamedeki beyanlarıyla uyuşmayan bir sağlararası tasarrufta bulunabilir ve bu durumda resmi vasiyetname geri alınmış olur. Ancak bu nedene bağlı olarak resmi vasiyetnamenin geri alındığı kabul edilebilmesi için ilgili malvarlığı unsurunun terekede bulunmaması gerekmektedir. Örneğin vasiyet edilen mal üzerinde sonradan sağlararası bir işlemle ipotek konulmuş olması durumunda ipotek edilen mal halen terekede olduğu için hem resmi vasiyetnamenin hem de sağlararası işlemin birlikte gerçekleştirilebilmesi mümkündür; dolayısıyla bu halde resmi vasiyetname geri alınmış olmaz.

8. Resmi Vasiyetnamenin İptali

Resmi vasiyetnameyi yapan kişi vasiyetnameyi yaparken ayırt etme gücüne sahip değilse ya da on beş yaşını doldurmamışsa vasiyetname ehliyetsizlik nedeniyle sakat olur.

Resmi vasiyetname hata, hile ya da korkutma yolu ile yapılmışsa irade sakatlığı nedeniyle sakat olur.

Resmi vasiyetnamenin içeriği ya da ona eklenen koşul hukuka ve ahlaka aykırı ise vasiyetname sakat olur.

Ve son olarak resmi vasiyetname kanunda belirtilen şekil şartlarına uygun olarak yapılmamışsa sakat olur.

Bu noktada belirtmek gerekir ki ana kural şekil eksikliğinin tüm vasiyetnameyi geçersiz hale getirmesidir. Ancak yukarıda da ifade ettiğimiz üzere şekil eksikliği resmi vasiyetnamenin yapılmasına resmi memur ya da tanık olarak katılan kimseler ya da eşleri veya hısımları lehine ölüme bağlı tasarruf yapmaktan kaynaklanıyorsa bu halde sadece bu tasarruflar sakat olur.

Sayılan bu durumlar vasiyetnameyi sakat hale getirse de onu doğrudan geçersiz kılmaz. Vasiyetnamenin hüküm doğurmaması için vasiyetnamenin iptali davası açılması gerekmektedir.

Konu hakkında daha detaylı bilgi almak için “Vasiyetnamenin İptali” isimli yazımızı inceleyebilirsiniz.

9. Sıkça Sorulan Sorular