İşyeri Açma Ruhsatı Talebinin Reddi Kararına İtiraz ve İptal Davası

İşyeri açma ve çalışma ruhsatı; yetkili idareler tarafından çalışmak için engeli bulunmayan işyerine verilen izini ifade eder. Mevzuatta işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilebilmesi için bazı koşullar öngörülmüştür. Öngörülen koşulları taşımayan işyerlerinin ruhsat talepleri, yetkili idareler tarafından reddedilmektedir. Ruhsat başvurusunun reddedilmesi halinde, verilen ret kararında gerek usuli, gerekse esasa ilişkin hukuka aykırılıklar olduğu düşünülüyorsa idari yargı makamlarından ruhsat başvurusunun reddi kararının iptali talep edilebilir. Uygulamada, idarenin takdir yetkisini keyfi kullanması, gerekli inceleme ve araştırma yapılmaksızın veya herhangi bir neden olmaksızın karar verilmesi gibi hukuka aykırılıklara sıkça rastlanabilmektedir.

Mevzuatta aranan tüm şartların sağlanmasına rağmen işyeri açma ruhsatı talebinin reddedilmesi halinde, ilgililer tarafından iptal davası açılması mümkündür. Bahse konu ret kararı bir idari işlem olduğu için açılacak dava idari işlemin iptali davasıdır. Bu davada görevli mahkeme idare mahkemesi, yetkili mahkeme ise ret kararını veren idarenin bulunduğu yerdeki mahkemedir. Bu dava, ret kararının ilgilisine tebliğinden itibaren altmış gün içerisinde açılmalıdır.

Usulüne uygun bir şekilde, ilgili idareden ruhsat alınmadığı takdirde işyerinin açılması ve faaliyette bulunması mümkün değildir.  Ruhsat alınabilmesi için mevzuatta aranan tüm koşulların eksiksiz biçimde sağlanması gerekmektedir. Özellikle aranan belgelerin eksiksiz olarak başvuru esnasında idareye ibraz edilmesi, olumlu karar alınabilmesi açısından son derece önem arz etmektedir.

1. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı

İşyeri açma ve çalışma ruhsatı, bu konuda yetkilendirilmiş idari birimler tarafından verilebilen, mevzuatta açıkça düzenlenen şartları taşıyan işyerlerinin açılabilmesi ve çalışma yapabilmesi için verilen izindir. Bahse konu şartların neler olduğu, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik kapsamında detaylı bir şekilde düzenlenmiştir.

Bir işyerinin, yetkili idarelerden usulüne uygun bir şekilde alınmış ruhsat olmadan açılması ve çalıştırılması hiçbir şekilde mümkün değildir. Yönetmelikte yer alan yetkili idareler dışındaki meslek kuruluşları ve benzeri yerlerden alınan diğer ruhsat ve belgeler de ilgilinin, Yönetmelik kapsamında ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmamaktadır. Yani bu ruhsatın, mutlaka idareden alınması gerekmektedir. Ruhsat olmaksızın açılan ve çalıştırılan işyerlerinin, il özel idaresi ya da belediye gibi yetkili idarelerce kapatılmasına karar verilebilmektedir. İşyeri kapatma kararları hakkında detaylı bilgi almak için İşyeri Kapatma Kararlarına İtiraz ve İptal Davası başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

2. Ruhsat Başvuru Süreçleri

İşyeri Sınıfının Belirlenmesi
Ruhsat işlemlerinin doğru yapılabilmesi için öncelikle işyerinin hangi sınıfa dâhil olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. İşyerleri; “gayrisıhhi müesseseler ve sıhhi müesseseler” ile “umuma açık istirahat ve eğlence yerleri” olmak üzere iki ana kola ayrılmaktadır. Gayrisıhhi müesseseler çevreye ve insan sağlığına yönelik az ya da çok miktarda tehlikeli nitelikte faaliyetleri olan müesseseleri ifade eder. Sıhhi müesseseler ise koku, zararlı atık, gürültü gibi etkiler ile çevresindekilere zarar vermeyen işyerlerini ifade eder. Umuma açık istirahat yerleri de kişilerin tek tek veya toplu olarak eğlenmesi ve konaklaması için açılan yerlerdir.

Gerekli Belgelerin Tamamlanması
Gerek gayrisıhhi müesseselerin gerek sıhhi müesseselerin ruhsat sahibi olabilmek için gerekli bazı belgeleri tamamlaması gerekir. Bu belgeler, her tip işyeri için farklılık göstermekte olup oldukça detaylı düzenlenmiştir.

 Gerekli belgeler, ruhsat alınacak kuruma ve ilçelere göre de değişiklik göstermektedir. Belgelerin tam listesinin ilçe belediyelerinden öğrenilmesi mümkündür.

Ayrıca işyeri açılması için gereken şartlar, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 5. maddesinde de kapsamlı olarak izah edilmiştir. Ruhsat başvurusunun olumsuz sonuçlanmaması adına gerekli belgelerin eksiksiz olarak idareye ibraz edilmesi büyük önem arz etmektedir.

Başvuru
Ruhsat başvuruları; ruhsat ve denetim müdürlüğü, ruhsat kontrol servislerinden alınabilecek başvuru formları doldurularak ve gerekli belgeleri eksiksiz tamamladıktan sonra yapılmaktadır. Örneğin, “Yapı Kullanma İzin Belgesi Talebinin Reddi ve İptal Davası” yazımızda anlatılan yapı kullanma izin belgesi, işyeri ruhsatı başvuru sürecinde ibrazı istenebilen belgelerden biridir. Başvuru esnasında hangi belgelerin istenip istenmeyeceği İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik Ek Madde 1’de “İşyeri açma ve çalışma ruhsatlarının verilmesi sırasında istenecek belgelere ilişkin usûl ve esaslar” başlığı altında detaylıca düzenlenmiş durumdadır.

Ruhsat başvurusu almaya yetkili olan idari makam, şahsın bağlı olduğu ilçenin belediyesinin ruhsat ve denetim müdürlüğüne bağlı ruhsat kontrol servisidir. İşyerinin adresi belediye sınırları dışında kalıyorsa, il özel idarelerine ruhsat başvurusunda bulunulması gerekecektir. Eksiksiz alınan belgeler karşılığında görevli memur “alındı belgesi” düzenleyerek başvurana iletir.

İşyerinin Kontrol Edilmesi
Ruhsat kontrol servisi yetkilileri, işyerine ruhsat almak isteyen kişi tarafından teslim edilen belgeleri öncelikle ön incelemeden geçirmektedir.  Dosyalarında problem olmayan başvurular ise ruhsat kontrol yetkilileri tarafından ruhsat kontrol komisyonuna teslim edilmektedir.

Ruhsat kontrol komisyonunun görevi, teslim aldığı belgeleri, söz konusu işyerinin ilgili mevzuatlar açısından uygunluğunu kontrol etmektir. Ancak umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinde, ruhsat ve denetim müdürlüğü ruhsat kontrol komisyonunun kontrolünden önce, ilgili emniyet müdürlüğüne görüş sormaktadır. Emniyet müdürlüğüne görüş sormaya yetkili olan kişi, ruhsat başvurusunu alan ruhsat servisinin yetkilisidir. Emniyet müdürlüğünce yapılacak incelemeler sonucunda, söz konusu işyerinin asayiş ve güvenlik yönünden uygun olduğu belirlenirse başvuru, ruhsat ve denetim müdürlüğüne bildirilmektedir. Örneğin; Umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinden meyhane, bar, kahvehane, kıraathane, elektronik oyun merkezi, internet salonu ile açıkta alkollü içki satılan işyerlerinin okul, yurt, mabet bina ve tesislerine mevzuatın öngördüğü uzaklıkta bulunması, yine umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin, patlayıcı, parlayıcı, yanıcı ve benzeri tehlikeli maddeler üretilen, satılan, kullanılan, depolanan yerler ile gaz dolum tesislerine mevzuatın öngördüğü uzaklıkta bulunması gibi mevzuatta bazı şartlar aranmıştır.

Ruhsatın Kesinleşmesi
Ruhsat kontrol komisyonu tarafından kontrol edilen işyerinde, herhangi bir mevzuata aykırılık tespit edilmezse işyeri açma ve çalışma ruhsatı kesinleşmektedir.

Ruhsat işlemi tamamlanan işyerlerinin, faaliyetlerine başlaması mümkündür. İleriki dönemlerde, işyerine yeni ortak alınması durumunda ya da bir ortağın ayrılması durumunda yeniden ruhsat çıkarılması gerekli değildir. Ancak işyerinin başka bir adrese nakledilmesi durumunda yeniden ruhsatlandırma yapılması gerekecektir. Faaliyet konusu ve adres değişmeksizin işyerinin devri halinde, devralan kişinin başvurusu üzerine devralan kişi adına yeniden ruhsat düzenlenecektir. Yeni ruhsat düzenlenirken mevcut ruhsat dosyasındaki bilgi ve belgeler esas alınmaktadır. Ayrıca işyeri sahibinin ölümü durumunda, yeni ruhsat düzenlenmeksizin mirasçılar eski ruhsatı kullanmaya devam edebilecektir.

Alınan ruhsatların, işyerinde herkesin görebileceği şekilde asılması gerekmektedir.

3. Ruhsat Talebinin Reddi Kararına Karşı Dava Yolu

Kişinin, işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesine yönelik yaptığı başvurusu, gerekli tüm belge ve evrakların mevcut olmasına, mevzuatta aranan tüm şartların sağlanmasına rağmen idare tarafından reddedilebilmektedir. Ruhsat başvurusunun reddedilmesi halinde, verilen ret kararının gerek usuli, gerekse esasa ilişkin çeşitli gerekçelerle hukuka aykırı olduğundan bahisle iptali talep edilebilir. Uygulamada, idarenin takdir yetkisini keyfi kullanması, gerekli inceleme ve araştırma yapılmaksızın ret kararı verilmesi gibi hukuka aykırılıklara sıkça rastlanabilmektedir.

İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesine yönelik yapılan başvurunun idarece reddine ilişkin işlem, bir idari işlem niteliğindedir. Bir idari işlemin hukuka uygunluğunun yargı yoluyla denetlenmesi, ancak açılacak olan iptal davası ile mümkün olmaktadır. Bu nedenle ruhsat başvurusunun reddi kararının iptali için idare mahkemeleri nezdinde idari işlemin iptali davası açılması gerekmektedir.

Konu ile ilgili detaylı bilgi için “İdari İşlemlere İtiraz ve İptal Davası” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Bu halde ilgililer tarafından ret işleminin iptali için açılacak olan iptal davasında, ilgililerin, ruhsat başvuru yazışmaları ve ellerindeki tüm bilgi ve belgeleri eklemesi gerekmektedir. Söz konusu davada, hukuka aykırılık iddiasıyla dava konusu edilen idari işlem dolayısıyla menfaatlerinin ihlal edildiğini ileri sürenler, ruhsat talebinin reddi kararının iptalini talep edebilirler.

4. Ruhsat Talebinin Reddi Kararının İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

İdari işlem niteliğindeki ruhsat talebinin reddi işlemine karşı, ret kararını veren idarenin bağlı bulunduğu yerdeki idare mahkemeleri görevli ve yetkilidir.

5. Ruhsat Talebinin Reddi Kararının İptali Davasında Zamanaşımı

Ruhsat başvurusunun reddedilmesi halinde, söz konusu idari işlemin hukuka aykırı olduğunu iddia eden kişilerin, ret kararının tebliğinden itibaren altmış gün içerisinde dava açmaları gerekmektedir.

İdari uyuşmazlıklarda dava açma süresi, idare tarafından ilgiliye yazılı bildirimin yapıldığı, başka bir deyişle, işlemin ilgilisine tebliği edildiği tarihten itibaren işlemeye başlamaktadır.

6. İptal Davasının Muhtemel Sonuçları

Açılacak iptal davası sonucunda, dava konusu ret işleminin iptaline karar verilmesi halinde, mahkeme tarafından verilen kararlar geçmişe yürür. Başka bir deyişle, ret işlemi hiç yapılmamış gibi kabul edilerek tüm sonuçları ile birlikte ortadan kalkar. Böylece mahkeme kararı neticesinde, işyeri sahibi işyeri açma ruhsatı alabilecek ve faaliyet gösterebilecektir.
Ancak unutulmamalıdır ki, ilgili makamların; iskânı alınmamış, mevzuatta belirlenen usul ve şartları yerine getirmeyen mevzuata aykırı olarak işyeri açmak isteyen ve yine mevzuatlara aykırı bir şekilde faaliyetleri sürdüren işyerlerine ruhsat vermeme hakkı mevcuttur.

Yapı inşaatına başlamak için gereken yapı ruhsatı talebinin reddine ilişkin detaylı bilgi için “Yapı Ruhsatı Talebinin Reddi Kararına İtiraz ve Dava Yolu” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

7. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı Verilmemesi Sebebiyle Uğranılan Zararların Tazmini

Mevzuatta aranan tüm şartların sağlanmasına rağmen, hukuka aykırı olarak, işyeri açma ve çalışma ruhsatı talebi reddedilen kişiler şüphesiz ki bu işyerinin faaliyette bulunamayacak olması sebebiyle maddi ve manevi zarara uğrayacaklardır.  Bu durumda işyeri sahibinin hukuka aykırı olan idari işlem sebebiyle uğradığı zararın tazminini talep etmesi mümkündür. Burada zarara uğrayan kişi, idare mahkemeleri nezdinde bir tam yargı davası açmalıdır. Ancak burada önemle belirtmek gerekir ki işyeri sahibinin uğradığı zararın “gerçek zarar” olması gerekmektedir. Örneğin işyeri sahibi, ret kararı verilmesi sebebiyle ilgili işyerinden gelir elde edememiş olsa da bu süreçte bu işletmeyi çalıştırmadığı için kazandığı zaman ve işgücüne karşılık olarak başkaca bir yerden gelir elde etmişse bu gelirin uğranılan zarardan mahsubu gerekmektedir.

Danıştay 10. Dairesi’nin 11.10.1995 tarihli 1994/2455 E ve 1995/4327 K. sayılı kararının ilgili kısmı şu şekildedir:

“Davacı, Kahvehane olarak çalıştırmak istediği işyerini davalı Valiliğin hukuka aykırı olduğu belirlenen işlemi nedeniyle 1986-1990 döneminde çalıştıramadığını, 30.000.000 TL. gelir kaybına uğradığını öne sürmektedir. Davacının davalı Valilik işlemi nedeniyle gelir kaybına uğradığı iddiası karşısında, davacının kahvehane olarak işletmek istediği yeri ruhsat alamadığı dönemde başka bir şekilde çalıştırıp, çalıştırmadığı başka bir iş yapma olanağı olup olmadığı, yargı kararından sonra söz konusu yerin ne şekilde çalıştırıldığı hususlarının araştırılması, davacının olayda gelir kaybına uğrayıp, uğramadığının, uğramışsa ne miktarda gelir kaybı meydana geldiğinin belirlenmesi zorunlu bulunmaktadır.
Bu durumda, resen araştırma ilkesi gereğince davacının gerçek zararının tespiti suretiyle karar verilmesi gerekirken, davacının zararını belgelendiremediği, ihmali nitelik taşıyan istemin kabulünün mümkün bulunmadığı gerekçesiyle davayı reddeden temyize konu kararda hukuki isabet bulunmamaktadır.”

Konuya ilişkin olarak maddi manevi tazminat talepleri ile ilgili “İdari Yargıda Manevi Tazminat Talebi ve Talebin Artırılması” ve “İdari İşlemin İptali Davası Sonrası Açılacak Tazminat (Tam Yargı) Davası” başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

8. Sıkça Sorulan Sorular

Bu yazı yalnızca bilgilendirme amaçlı yayımlanmış olup, tüm hakları Kulaçoğlu Hukuk Bürosu’na aittir. İdare Hukuku mevzuatı ve özellikle de İdari Yargılama Usul Kanunu, diğer hukuk alanlarına nazaran daha ayrıntılı sayılabilecek kurallar içermekte olup, hak kaybına uğranılmaması açısından, herhangi bir işlem yapılmadan önce “İdare Hukuku” alanında hizmet veren avukatlardan hukuki destek alınmasını tavsiye ederiz.