Haysiyetsiz Hayat Sürme Nedeniyle Boşanma Davası

Haysiyetsiz hayat sürdürülmesi kavramından, toplumun değerlerine, ahlaki yapısına, şeref ve namus anlayışına aykırı yaşam biçiminin benimsenmiş olması ve bunun devamlılık arz edecek biçimde sürdürülmesi anlaşılmaktadır. Türk Medeni Kanunu m.163 uyarınca, eşlerden birinin, bu neviden bir hayat tarzını benimsemiş olması, diğer eş bakımından haklı bir boşanma nedenidir. Söz gelimi, eşin genelev işletmesi, kumar alışkanlığının olması yahut başka kimselerle zinaya varmayan fakat yakın temas gerektiren davranışlarda bulunması bu duruma örnek olarak verilebilir. Fakat boşanma için yalnızca süreklilik arz eden bu davranışların varlığı yeterli görülmemekte, aynı zamanda, diğer eşten, evlilik birliğini sürdürmesinin beklenemez hale gelmesi şartı da aranmaktadır. Yani eşin bu davranışları nedeniyle diğer eşin bu evliliği devam ettirebilmesi mümkün görülmemelidir. Bu şartların oluşması halinde, boşanmak isteyen eş; herhangi bir süre kısıtlamasına tabi olmaksızın aile mahkemesinde boşanma davası açabilecektir.

Yazı İçeriği
1. Haysiyetsiz Hayat Kavramı
2. Haysiyetsiz Hayat Sürme Nedeniyle Boşanma Davasının Şartları
3. Haysiyetsiz Hayat Sürdürüldüğünün İspatlanması
4. Dava Açma Süresi
5. Görevli ve Yetkili Mahkeme

Türk toplumunda, bireylerin onur ve haysiyet kavramlarına yüklemiş oldukları önem ve değer oldukça fazladır. Toplumun bu yapısına ayak uyduran kanun koyucu da, haysiyetsiz yaşam sürmeyi özel bir boşanma nedeni olarak kabul etmiştir. Bunun bir sonucu olarak “haysiyetsiz yaşam sürme” hali, Türk Medeni Kanun’da ayrıca ve özel olarak düzenleme alanı bulmuştur.

1. Haysiyetsiz Hayat Kavramı

Haysiyetsiz hayat sürme ile kastedilen, toplumun ahlaki nitelemelerine göre şeref, haysiyet, namus, gibi kavramlara aykırı şekilde yaşamaktır. Bu nedenle, haysiyetsiz hayat sürme dediğimiz olgu somut vakanın durumuna göre değerlendirilebilecek bir boşanma sebebidir. Bir hayatın haysiyetsiz olup olmadığı, takdiri bir kavramdır. Haysiyet kavramı toplumdan topluma değişiklik gösterebileceği gibi, kişiden kişiye göre de farklılık gösterebilmektedir. Yargıtay, fuhuş amacıyla gizli randevu evi işletmeyi, ayyaşlık düzeyinde alkol kullanmayı, kumarbazlığı, uyuşturucu madde müptelası olmayı, bu kapsamda değerlendirmektedir. Keza homoseksüel bir yaşam sürmek ve hayat kadını olarak çalışmak haysiyetsiz yaşam biçimleri olarak kabul edilmektedir.

2. Haysiyetsiz Hayat Sürme Nedeniyle Boşanma Davasının Şartları

Eşlerden birisi haysiyetsiz hayat sürer ve bu duruma neden olan eşle yaşamak, diğer eşten beklenemez hal alırsa, diğer eş süreye bağlı olmaksızın boşanma davası açabilecektir.

“4721 sayılı Türk Medeni Kanunu
III. Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme
Madde 163 –

“Eşlerden biri küçük düşürücü bir suç işler veya haysiyetsiz bir hayat sürer ve bu sebeplerden ötürü onunla birlikte yaşaması diğer eşten beklenemezse, bu eş her zaman boşanma davası açabilir.”

Türk Medeni Kanunu’nun 163. maddesinde düzenleme alanı bulan haysiyetsiz yaşam sürme nedeniyle boşanma davası açılabilmesi iki şarta bağlanmış durumdadır. Buna göre;

• Haysiyetsiz bir yaşam tarzının devamlılık arz edecek biçimde benimsenmiş olması,
• Bu durum nedeniyle diğer eşin evliliği sürdürmesinin beklenemez olması gerekmektedir.

Haysiyetsiz Hayat Sürdürülmesi
Kanun metninde açıkça hayat sürme dendiğinden ötürü, bir defalık bir haysiyetsiz davranış boşanma sebebi sayılmak için yeterli değildir. Söz konusu eylemin devamlılık arz etmesi gerekmektedir. Bu nedenle, bir defaya mahsus kumar oynanmasının haysiyetsiz hayat sürme olarak ortaya konması mümkün olmayacaktır.

Bu noktada, ilk kural yukarıda açıklanmış olan haysiyetsiz hayat sürme olarak tanımlanabilecek davranışların en azından belirli bir süre devam etmiş olmasıdır. İkinci önemli olan husus ise, benimsenmiş olan bu hayat biçiminin evlilik birliği süre gelirken var olmasıdır. Yani, eşin evlilikten önceki haysiyetsiz hayat olarak addedilebilecek yaşam tarzı gerekçe gösterilerek, bu madde nedeniyle boşanma davası açılması mümkün değildir. Bu gerekçeyle boşanma kararı verilebilmesi için, örneklenen davranışların, evlilikten önce başlamışsa bile evlilik süresince devam etmesi beklenmektedir. 

Son olarak, eşin bu davranışlarında kusurlu olması gerekmektedir. Yani, söz gelimi eşe zorla belirli bir süre uyuşturucu kullandırılmış olması yahut tehditle başka kimselerle cinsel ilişkiye zorlanmış olması bu kapsamda değerlendirilemez.

Evliliğin Sürdürülmesinin Beklenemez Hale Gelmesi
Haysiyetsiz hayat sürme nedeniyle açılacak boşanma davalarında, kanun koyucu tarafından bir de çekilmezlik koşulu getirilmiştir. Eşin haysiyetsiz hayat sürmesinden dolayı onunla birlikte yaşamanın diğer eşten beklenemeyecek olması halinde, çekilmezlik koşulu gerçekleşmiş sayılır. Eğer haysiyetsiz hayat süren eş ile birlikte olmak, diğer eş için hayatı çekilmez kılmıyor ise, o zaman bu nedene dayalı boşanma kararı verilemeyecektir. Örneğin, bir eşin uyuşturucu kullanması haysiyetsiz hayat sürme nedeniyle boşanma kararı verilmesi için yeterli değildir. Ayrıca eşin bu davranışı nedeniyle ortak hayatın diğer eş için çekilmez hale geldiğinin ispatlanması gerekmektedir. Bu konuda, eş için hayatın çekilmez hale gelip gelmediğini tespit etme yetkisi, hâkime bırakılmıştır.

Şu halde, söz gelimi eşiyle aynı yaşam tarzını benimsemiş olan diğer eşin bu gerekçe ile boşanma talebinde bulunması, iyi niyet ve dürüstlük kurallarına aykırı olacaktır. Örneğin, her iki eşin de uyuşturucu bağımlısı olması halinde, eşlerden birinin uyuşturucu bağımlılığı gerekçe göstererek boşanma talebinde bulunması, kanunun koyucunun amacına aykırılık teşkil edecektir.

3. Haysiyetsiz Hayat Sürüldüğünün İspatlanması

Kanunun aradığı şartların varlığı halinde, haysiyetsiz hayat sürme nedenine dayalı olarak dava açan eş, iddiasını ispatlamak zorundadır. Haysiyetsiz hayat sürme ispatlanamadığı takdirde, dava reddedilecektir. Tanık anlatımları gibi genel ispat araçları ile bu iddianın ispatlanması mümkündür.

Bu noktada önemle belirtmek isteriz ki, haysiyetsiz hayat sürdüğü iddia edilen eşin bunu kabul etmesi hâkimi bağlamayacaktır. Örneğin eşin “haysiyetsiz bir yaşam tarzım var” demesi iddianın kabulü anlamında gelmektedir. Fakat hâkim bu kabul nedeniyle boşanmaya karar vermek zorunda değildir. Bunun asıl sebebi ise tarafların bu gerekçeyi ileri sürerek önceden anlaşmak suretiyle boşanmak istemelerinin engellenmesidir. Burada anlaşmalı boşanma davasının şartları oluşmamasına rağmen eşlerin kanunu delmek suretiyle hareket etmelerinin önüne geçilmek istenmiştir. Bu noktada tarafların hakikaten yukarıda belirtilen şartların oluşup oluşmadığını kanıtlaması gerekecek ve hâkim de bu yönde vicdani bir kanaat oluşturacaktır. Bu kanaat uyarınca boşanma kararı verilecek yahut verilmeyecektir.

4. Dava Açma Süresi

Kanunumuzda, dava hakkını bir süre ile bağlı kabul edilmemiş ve aftan da bahsedilmemiştir. Dolayısıyla, haysiyetsiz hayat sürme nedenine dayanılarak açılacak boşanma davaları bir süre kısıtlamasına tabi değildir, her zaman açılabilir. Ancak, eşinin çok uzun süredir haysiyetsiz bir hayat sürdüğünü bilen ve buna tepkisiz kalan diğer eşin bu davayı açması, hakkın kötüye kullanılması anlamına gelecektir. Aynı zamanda uzun süredir birlikte yaşam sürülmesi nedeniyle yukarıda belirtilen çekilmezlik şartı yerine gelmemiş olacaktır. Bu nedenle, diğer eşin haysiyetsiz hayatını evlilik için çekilmez saymadığı şeklinde yorumlamaların önüne geçmek için, davanın belirli bir süre zarfında açılması, davacı eşin yararına olacaktır.

5. Görevli ve Yetkili Mahkeme

Boşanma davasında görevli mahkeme aile mahkemesidir. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerde ise asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla davaya bakacaktır.

Yetkili mahkeme ise, eşlerden birinin yerleşim yeri veya eşlerin davadan önce son altı aydan beri oturdukları yer mahkemesidir.