İmam Nikahlı Kadının Hakları

Türkiye’de evliliklerin büyük bir kısmı resmi nikah ile gerçekleştirilse de, imam nikahı adı verilen dini nikah uygulaması da yaygın olarak sürdürülmektedir. Ancak, resmi nikah olmadan kıyılan imam nikahı, hukuki anlamda bir evlilik bağı oluşturmaz ve özellikle kadınlar açısından ciddi hak kayıplarına yol açabilir.

Geleneksel ve dini inançlara dayalı olarak kıyılan imam nikahı, kadına miras hakkı, nafaka, mal paylaşımı gibi hukuki güvenceler sunmaz. Bunun yanı sıra, imam nikahı ile dünyaya gelen çocukların velayet, soybağı ve miras hakları konusunda yaşanabilecek hukuki belirsizlikler, ciddi mağduriyetler yaratabilir. Günümüzde bazı kadınlar, imam nikahı ile evli olduklarını düşünerek haklarını göz ardı etmekte, ancak ayrılık veya ölüm durumunda hukuki koruma olmaması nedeniyle mağduriyet yaşamaktadır.

Bu yazıda, imam nikahlı kadınların Türk hukuku karşısındaki durumu, sahip oldukları veya olamadıkları haklar, imam nikahının getirdiği hukuki ve sosyal sonuçlar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

1. İmam Nikahı Nedir?

Dini nikâh, yaygın söylemiyle imam nikâhı, eş adaylarının dini inanışları doğrultusunda bir din adamı huzurunda ve en az iki şahit eşliğinde gerçekleştirilen bir nikâh törenidir. Günlük hayatta dini nikâh yaygın bir uygulama olsa da evliliğin hukuken geçerli sayılması ve evlilik birliğine dayalı yasal hak ve yükümlülüklerin hüküm doğurması için resmî nikâh kıyılması şarttır. Dolayısıyla resmi nikâh kıyılmadan eşler arasındaki aile hukuku hükümlerinden yararlanılması mümkün değildir.

Öte yandan; kadınların, evlilik birliğinden doğan yasal haklara kavuşmak için imam nikahının tek başına yeterli olduğu hususunda yanılgıya düştüğü bazı haller çeşitli mağduriyetlere neden olabilmektedir. Bu nedenle, bu makalemizde imam nikahlı kadının hakları özelinde dini nikâhın hukuki niteliği değerlendirilerek konuya ışık tutulacaktır.

2. İmam Nikahlı Kadının Hakları

2.1. Resmi Nikahsız Birlikteliklerin Hukuki Durumu

Resmî nikâh olmaksızın yalnızca dini tören ile kurulan birliktelikler, hukuken geçerli bir evlilik oluşturmamaktadır. Bu durumda, taraflar yasal olarak eş statüsünde sayılmadıkları için birbirlerine karşı evlilik birliğinden ve aile hukukundan doğan hukuki yükümlülüklerle sorumlu olmayacakları gibi resmî nikâhın sağladığı hukuki güvencelerden de yararlanamazlar.

2.2. Resmi Nikahı Olmayan Kadının Mağduriyetleri

Toplumda, dini nikâhın evlilik birliğine dair birtakım yasal haklara erişim için yeterli olduğu yönünde yaygın bir yanılgı bulunmaktadır. Dini nikâhın, bir diğer deyişle imam nikahının, hukukumuzda bazı hakları güvence altına aldığı yönündeki bu yanlış algı özellikle evliliğin sona ermesi durumunda kadının yasal haklardan mahrum kalmasına ve çeşitli mağduriyetlere yol açmaktadır.

Bu tür mağduriyetlerin önlenebilmesi için mal rejimi, nafaka ve tazminat hakkı, müşterek çocuğun velayeti ve soybağının kurulması, ayrılık süreci ile miras hakkı gibi kanunlarda yer alan hukuki düzenlemeler yönünden imam nikahlı kadının hukuki statüsü hakkında bilgi sahibi olmak son derece önemlidir.

3. İmam Nikahlı Kadının Miras Hakkı

İmam nikâhına dayalı birlikteliklerin ölüm ile sonlanması hâlinde, kadının ölen eşin yasal mirasçısı olması mümkün değildir. Bu nedenle kadının mirasa dair talepte bulunması ancak ölen eşin sağlığında vasiyetname veya miras sözleşmesi ile kadını mirasçı olarak ataması durumunda söz konusu olacaktır. Buna karşın kadının atanmış mirasçısı olması halinde dahi hukuken güvence altına alınan bir saklı payı bulunmayacağı unutulmamalıdır.

4. İmam Nikahlı Kadının Ayrılık Durumunda Hakları

Hukukumuzda dini nikâha ilişkin özel bir düzenleme mevcut değildir. Bu nedenle, resmi nikâhı olmayan çiftlerin ayrılık halinde ileri sürebilecekleri talepleri belirleyen yasal bir temel bulunmamaktadır. Dolayısıyla, hukuki statüsü bulunmayan imam nikâhlı birlikteliklerde boşanma ve buna bağlı feri haklardan yararlanılması mümkün olmayıp bu yöndeki talepler hukukumuzdaki genel hükümler ile yargı kararları çerçevesinde değerlendirilmektedir.

4.1. Maddi ve Manevi Tazminat Alabilir mi?

Önemle belirtmek gerekir ki imam nikahına dayalı ilişkilere ve imam nikahlı eşlerin ayrılık sürecine dair özel bir hukuki düzenleme bulunmaması kişilerin hak iddiasında bulunmasını tamamen önlememektedir. Bu süreçte ileri sürülecek talepler bakımından kişiler hukuku, borçlar hukuku gibi çeşitli alanlarda yer alan hükümler ve yargı kararları önem arz etmektedir.

Ne var ki imam nikahlı kadının tazminat talepleri konusundaki Yargıtay içtihatları tutarlı bir çizgi izlememektedir. Örneğin evlenme vaadiyle kandırılan kadının manevi tazminat talepleri kimi kararlarda kabul edilirken kimi kararlarda reddedilmektedir. Bu nedenle, imam nikâhlı kadının tazminat talepleri yargılamayı yürüten makamın takdirine bağlı olarak her somut olay özelinde farklı şekilde değerlendirilmektedir.

Bununla birlikte, şartların oluşması halinde Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümlerine dayalı olarak haksız fiil sorumluluğu çerçevesinde tazminat talep edilmesi de mümkündür. Şayet mahkeme tarafından diğer eşin hukuka aykırı ya da ahlaka aykırı ve kasta dayalı bir fiil ile kadının zarar görmesine neden olduğu tespit edilirse kadın lehine karar verilmesi mümkündür.

4.2. Nafaka Hakkı Var mı?

İmam nikâhlı eşlerin birlikteliği hukuken geçerli bir evlilik olarak kabul edilmediğinden ayrılık durumunda ekonomik olarak zor duruma düşen tarafın yoksulluk nafakası talep etmesi mümkün değildir.

5. İmam Nikahından Doğan Çocukların Hakları

Yalnızca imam nikahı ile kurulan bir birlikteliğin resmi nikah olmaksızın hukuki bir zemine taşınması mümkün değildir. Bu nedenle imam nikahlı eşlerin çocukları, hukuken evlilik dışı doğan çocuk statüsündedir. Bu durumun çocuğun haklarına tesir eden birtakım hukuki sonuçları bulunmaktadır.

5.1. Çocuğun Soybağı

Çocuğun anne ile arasındaki soybağı her halükârda doğum ile kurulmaktadır. Ayrıca çocuğun evlilik içinde doğması halinde çocuk ile koca arasında soybağı kendiliğinden kurulmaktadır. Buna karşın imam nikahlı ilişkiden meydana gelen çocuk, evlilik dışında doğmuş bir çocuk sayılacağından baba ile çocuk arasında soybağının kurulması çocuğun baba tarafından resmen tanınmasına yahut babalık davası açılmak suretiyle bu durumun ispat edilmesine bağlıdır.

Konu hakkında detaylı bilgi almak için Babalık Davası ve Tanıma Davası başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

5.2. Çocuğun Velayeti

İmam nikahı ile kurulan birliktelikler hukuken geçerli bir evlilik oluşturmadığından velayet konusunda Türk Medeni Kanunu’nun evlilik dışı doğan çocuklara ilişkin hükümleri uygulanacaktır. Bu kapsamda, TMK m.337 uyarınca; evlilik birliği dışında doğan çocuğun velayeti kural olarak anneye ait olup baba evlilik dışı çocuk üzerinde velayet hakkını kendiliğinden kazanamayacaktır.

 5.3. Babadan Nafaka Talebi

İmam nikahlı birlikteliklerde doğan müşterek çocuğun bakımı ile ilgilenen anne, çocuk ile baba arasında soybağının kurulmuş olması şartı ile babadan çocuğun bakım ve eğitim giderlerinin karşılanması amacıyla iştirak nafakası talep edebilir.

5.4. Çocuğun Miras Hakkı

Eşler arasında resmi nikah kıyılmasa da müşterek çocuğun baba ile soybağı kurulmuşsa çocuğun altsoy olarak ölen eşin yasal mirasçısı olması mümkündür.