Şiddet görenlerin veya bu yönde tehdit alan kimselerin yahut ısrarlı takip mağdurlarının korunmasını amaçlayan önlemler, Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’da düzenlenmektedir. Bu kanun uyarınca; kadına yönelik şiddetin önlenmesi veya durdurulması için kolluğa, mülki amire, Cumhuriyet başsavcılığına veya aile mahkemesi hâkimliğine şikâyette ya da ihbarda bulunabilir. Şikâyet ya da ihbar üzerine ilgili birimler koruyucu ve önleyici tedbirler almaktadır. Şiddet uygulayan kişinin bu tedbir hükümlerine aykırılık teşkil edecek davranışlarda bulunması durumunda, bu kişi hakkında üç günden on güne kadar zorlama hapsine karar verilebilir.
Yazı İçeriği
1. Koruma Talebinde Bulunmak İçin Nereye Başvurulabilir?
2. Kimler Koruma Talebinde Bulunabilir?
3. Koruma Talebi Başvurusundan Sonra Süreç Nasıl İşler?
4. Şiddete Karşı Başvuru Halinde Uygulanabilecek Tedbirler Nelerdir?
5. Şiddete Karşı Koruyucu Tedbirler
6. Şiddete Karşı Önleyici Tedbirler
7. Şiddet Uygulayan Tedbir Kararını İhlal Ederse Ne Olur?
Ülkemizde ne yazık ki, sınıfsal ayrımlardan bağımsız, kadınların yaklaşık yarısı şiddete uğramaktadır. Şiddet kavramı genel bir başlık olup şiddetin kendi içinde fiziksel, psikolojik, cinsel, sözlü, ekonomik vb. türleri bulunmaktadır. Şiddete karşı birçok ulusal ve uluslararası düzenleme mevcuttur. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 41. maddesi gereği, anne ve çocukların korunmasını sağlayarak her neviden istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri almak, devletin temel yükümlülüklerinden biridir.
1. Koruma Talebinde Bulunmak İçin Nereye Başvurulabilir?
Şiddete uğrayan ya da şiddete uğrama tehlikesi bulunan kişinin bu duruma ilişkin şikayette bulunma hak ve imkanı elbette vardır. Keza, başka bir kişinin şiddete uğraması ihtimalinin olduğunu bir şekilde bilen veya şiddete uğrama tehlikesi altında bulunduğunu anlayan diğer herkes de şikâyette bulunabilir. Bu durum, yazılı, sözlü veya başka bir suretle;
- Kolluğa(polis, jandarma, sahil güvenlik birimleri),
- Mülki amire,
- Cumhuriyet Başsavcılığına,
- Aile mahkemesi hâkimine
şikâyet ya da ihbar edilebilir. Önemle belirtmek isteriz ki, yukarıdaki listede yer verilen birimlerden hangisine başvurulduğunun sürecin işleyişi açısından hiçbir farkı olmayıp en hızlı ve kolay ulaşılabilecek yer tercih edilebilir.
2. Kimler Koruma Talebinde Bulunabilir?
6284 sayılı Kanun’da bu kanundan yararlanabilecek kişiler sınırlı sayıda olmaksızın verilen bazı örneklerle izah edilmiştir. Buna göre aşağıdaki kişiler işbu kanunun sağladığı korumadan yaralanabileceklerdir.
- Medeni hal, vatandaşlık, aile üyesi vs. şeklinde herhangi bir ayrım söz konusu olmaksızın; şiddete uğrayan veya şiddete uğrama tehlikesi bulunan tüm kadınlar.
- Çocuklar.
- Aile bireyleri.
- Aralarında herhangi bir ilişki yahut aile bağı aranmaksızın tüm ısrarlı takip mağdurları.
3. Koruma Talebi Başvurusundan Sonra Süreç Nasıl İşler?
Önemle belirtmek isteriz ki, şiddete karşı bu kanun kapsamındaki başvurular ile verilen kararların uygulanması için yapılan işlemlerde hiçbir şekilde masraf alınmaz.
Ayrıca,
- Şiddet veya şiddete uğrama tehlikesinden haberdar olan kamu kurum ve kuruluşlarıyla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları durumu derhal yukarıda belirtilen şikâyet mercilerine bildirmek zorundadır.
- Şikayet yahut ihbar alan şikâyet mercileri, mevzuatın ilgili hükümleri gereği üstlendikleri görev ve sorumluluklarını gecikmeksizin yerine getirmekle yükümlüdür.
- Şikayet ve/veya ihbarın sözlü olarak yapılması halinde, derhal yazılı tutanağa bağlanır.
- Şikayet ve/veya ihbarın kolluğa yapılması mümkün olup durumdan haberdar olan kolluk, derhal gerekli işlemleri yerine getirir. Kolluğun, gecikmesinde sakınca bulunan acil hallerde koruyucu ve önleyici tedbirler alma yetkisi vardır. Bu şekilde alınan, koruyucu ve önleyici tedbirler, daha sonra onaylanmak üzere mülki amire veya hâkime sunulur.
- Şikayet ve/veya ihbarın cumhuriyet başsavcılığına yapılması halinde, evrakın bir örneği ivedilikle tedbir hakkında karar verilmek üzere ilgili hâkime veya mülki amire gönderilir.
- Gereken durumlarda, tedbir kararının yanı sıra, korunan kişinin ve diğer aile bireylerinin kimlik bilgileri veya kimliğini ortaya çıkarabilecek bilgileri ve adresleri resmi kayıtlarda gizli tutulabilir.
- Tedbir kararları, kamu kurum ve kuruluşları tarafından “Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi (ŞÖNİM)” ile işbirliği içerisinde ivedilikle yerine getirilir. Ülkemizde il bazından Şiddet Önleme ve İzleme Merkezlerinin (ŞÖNİM) telefon ve adres bilgilerin buradan ulaşabilirsiniz.
- Şikayet ve/veya ihbarı hüküm kurmak üzere değerlendiren hâkimin, teknik araç ve yöntemler kullanılarak tedbir kararlarının uygulanmasına karar vermesi mümkündür.
4. Şiddete Karşı Başvuru Halinde Uygulanabilecek Tedbirler Nelerdir?
6284 sayılı Kanun kapsamında, gerek şiddete karşı korunan gerekse şiddet uygulayan kişi bakımından birtakım tedbirler alınabileceğine ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir.
İlgilinin tedbir talebinde bulunması halinde, bu talebi alan kolluk görevlilerinin ya da Cumhuriyet savcısının başvurusu nihayetinde korunma talep edilen kişiye karşı tedbir kararı verilebilir. Tedbir kararı ilk defa verilecek ise en çok altı ay için verilebilir. Tedbire konu şiddetin veya şiddet tehlikesinin sürebileceği anlaşılırsa, alınan tedbirin aynen devam etmesine karar verilebileceği gibi durumun gereklerine göre süresinin veya şeklinin değiştirilmesine de mümkündür.
Mevzuatımızda şiddete karşı alınabilecek tedbirler; koruyucu tedbirler ve önleyici tedbirler olmak üzere iki şekilde düzenlenmiştir.
5. Şiddete Karşı Koruyucu Tedbirler
Şiddete uğrayan kişilerin korunması amaçlayan koruyucu tedbir kararları acil durumlarda ve bir süreyle sınırlı olarak verilmektedir. Yazımızın başında izah edildiği üzere, normal şartlarda koruyucu tedbir kararı verilmesi, mülki amir veya hakimin görev ve yetkisindedir. Diğer taraftan, gecikmesinde sakınca bulunabilecek hallerin sıklıkla söz konusu olabileceği düşünüldüğünde, kolluğun da sonradan mülki amir veya hakimin onayına sunulmak üzere tedbiri kararı vermesi mümkündür. Koruyucu tedbir kararı verilebilmesi için, herhangi bir delil veya belge aranmaz. Şiddete uğrayan mağdurun iddia ve talebi yeterli olup şiddet uyguladığı iddia olunan kişinin dahi dinlenilmesine gerek yoktur. Talebi alan yetkililerin incelemesi nihayetinde, tedbir talebinin reddedilmesi de mümkün olup redde ilişkin karar, sadece koruma talep eden kişiye bildirilir.
Önemle belirtmek isteriz ki, kadının beyanı bu noktada her ne kadar esas olsa da koruyucu tedbir kararlarının kötü niyetle kullanılmasına engel olmak da mahkemelerin bir diğer görevidir.
Mülki Amir Tarafından Verilebilecek Koruyucu Tedbirler Şunlardır:
- Uygun barınma yeri sağlanması.
- Geçici maddi yardım sağlanması.
- Psikolojik, hukuki, sosyal bakımdan rehberlik ve danışmanlık hizmeti verilmesi.
- Geçici koruma altına alınma.
- Kreş imkânı.
Mülki amirin vereceği tedbir kararına karşı, ilgililerinin itiraz etme hak ve imkanları söz konusu olup bu itirazlar aile mahkemesine iletilmelidir. İtiraz üzerine 1 hafta içinde karar verilecek olup verilen karar kesindir, bu karara karşı itiraz veya üst mahkemeye başvuru söz konusu değildir.
Hâkim Tarafından Verilebilecek Koruyucu Tedbirler:
İlgilisinin talebiyle ya da onayı alınarak Bakanlık, kolluk görevlileri veya Cumhuriyet savcısının başvurusu üzerine, hakimlikçe koruyucu tedbir kararı verilebilir. Bu tedbirler;
- İşyerinin değiştirilmesi.
- Kişi evli ise ayrı yerleşim yeri belirlenmesi.
- Tapu kütüğüne aile konutu şerhi konulması.
- Korunan kişinin hayatî tehlikesinin olması ve bu tehlikenin önlenmesi için diğer tedbirlere ilaveten kişinin kimlik ve ilgili diğer bilgi ve belgelerinin değiştirilmesi.
Bu noktada önemle belirtmek isteriz ki, yazımızda yer verilen koruyucu tedbirler, şiddet uygulayanın cezai sorumluluğunu ve diğer sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. Yazımızda yer verilen tedbir kararlarına ilaveten, şiddet uygulayanın ceza mahkemeleri nezdinde yargılanarak ceza alması da mümkündür.
6. Şiddete Karşı Önleyici Tedbirler
Tedbirler yalnızca şiddet mağdurunun ya da şiddet mağduru olma tehlikesi yaşayan kişinin korunmasını değil, şiddet uygulayan ya da uygulamasından endişe duyulan kişinin önlenmesini de amaçlamaktadır. Şiddet failine veya şiddet uygulamasından şüphe edilene karşı önleyici tedbir alma yetkisi kural olarak hâkimlerde olmakla beraber gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde kolluk kuvvetlerince de alınabilir.
Vakit kaybetmeksizin derhal verilmesi gereken önleyici tedbir kararlarından bazıları aşağıdaki gibi örneklenebilir:
- Şiddet failinin ya da şiddet uygulamasından şüphe edilen kişinin, çocuklarla kişisel ilişki kurması sınırlandırılabilir ya da gerekli görülmesi halinde tümüyle kaldırılabilir.
- İnsan onuruna yakışmayan türde hakaret, küçük düşürme ve hatta tehdit içeren söz ve davranışlarda bulunulması engellenebilir.
- Uygulamada sıklıkla başvurulan bir tedbir olarak, şiddet failinin ya da şiddet uygulamasından şüphe edilen kişinin, müşterek konuttan derhâl uzaklaştırılması sağlanabilir.
- Keza, şiddet failinin ya da şiddet uygulamasından şüphe edilen kişinin, korunan kişilere, bulundukları konuta, okula ve/veya işyerine yaklaşmaması sağlanabilir.
- Korunan kişinin şahsi eşyalarına ve ev eşyalarına, şiddet failince ya da şiddet uygulamasından şüphe edilen kişi tarafından zarar verilmesi engellenebilir.
- Korunan kişinin, şiddet faili ya da şiddet uygulamasından şüphe edilen kişi tarafından iletişim araçlarıyla rahatsız edilmemesi sağlanabilir.
- Şiddet failinden ya da şiddet uygulamasından şüphe edilen kişiden, varsa silahını teslim etmesi istenebilir.
- Şiddet uygulayan ya da uygulama tehlikesi bulunan şahıs, silah taşıması zorunlu olan bir kamu görevi ifa etse bile zimmetinde bulunan silahı kurumuna teslim etmeye zorlanabilir.
- Alkollü yaklaşmama ve bağımlılık tedavisi alması sağlanabilir.
- Bir sağlık kuruluşunda muayene ettirilebilir veya tedavi görebilir.
- Çocuk koruma kanununda yer alan koruyucu ve destekleyici tedbirler ile Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre velayet, kayyım, nafaka ve kişisel ilişki kurulması hususlarında karar verilebilir.
- Şiddet uygulayan, aynı zamanda ailenin geçimini sağlayan veya katkıda bulunan kişiyse, şiddet mağdurunun yaşam düzeyini göz önünde bulundurarak talep edilmese dahi hâkim tedbir nafakasına hükmedebilir.
Hâkim tarafından verilen koruyucu veya önleyici tedbir kararları ile tedbir kararlarına aykırılık dolayısıyla verilen zorlama hapsi kararlarına karşı iki hafta içinde aile mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz üzerine değerlendirme yapan aile mahkemesi, bir hafta içinde ve kesin olarak karar verir. Bu karara karşı itiraz veya üst mahkemeye başvuru söz konusu değildir.
7. Şiddet Uygulayan Tedbir Kararını İhlal Ederse Ne Olur?
Yazımızda bahsedilen tedbir kararlarının şiddet uygulayan yahut uygulamasından şüphe edilen kişi tarafından ihlal edilmesi halinde, bu durum kolluk tarafından tespit edilir edilmez, Cumhuriyet başsavcılığına iletilir. Cumhuriyet başsavcılığı ise, durumu aile mahkemesine bildirir. Tedbir kararlarının ihlal edildiğinin aile mahkemesince tespit edilmesi halinde ise aile mahkemesi tarafından kendiliğinden, kişi hakkında üç günden on güne kadar zorlama hapsine karar verilir. Şiddetin tekrarında zorlama hapsinin süresi on beş günden otuz güne kadardır.
Her halükarda, zorlama hapsinin toplam azami süresi altı ay olup altı aydan uzun süre zorlama hapsi uygulanması kanunen mümkün değildir. Keza, şiddet uygulayana, tedbir kararına aykırı davranması halinde hakkında zorlama hapsine tabi tutulmasına karar verilebileceği bildirilmelidir.
