Kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak usul ve esaslar 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda düzenlenmiştir. Her ne kadar Kamu İhale Kanunu’nda düzenlenen usul ve esaslara uyulması zorunluysa da ihale sürecindeki işlem veya eylemlerde çeşitli hukuka aykırılıklar meydana gelebilmektedir. Hukuka aykırılıklar nedeniyle hak kaybına veya zarara uğradığını yahut zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden kişiler birtakım hukuki yollara başvurabilirler. Buna göre ilk olarak ihaleyi yapan kuruma şikâyet yoluna başvurulabilir. Şikâyet sonucunda kurumca verilen kararın hukuka aykırı olduğunu düşünen ilgili Kamu İhale Kurumu (KİK)’na itirazen şikâyet başvurusunda bulunabilir. Bu kurum tarafından verilen kararın da hukuka aykırı olduğu düşünülüyorsa idari yargıda idari işlemin iptali davası açılması mümkündür.
Yazı İçeriği
Yapılacak olan şikâyetlerin kabul edilebilmesi için Kanunda belirtilen başvuru sürelerine dikkat edilmesi son derece önem arz etmektedir. Zira başvuru sürelerinin kaçırılması durumunda kamu ihalesinin hukuka aykırı olduğu iddiasının ileri sürülebilmesi mümkün olmayacak ve hak kayıpları meydana gelebilecektir.
1. Kamu İhalesi Nedir?
Kamu ihalesi, Kamu İhale Kanunu’nun 2. maddesinde belirtilen kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyacı olan mal veya hizmet alımları ile yapım işleri ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla açılan ihalelerdir.
Kamu ihaleleri her ne kadar farklı şekillerde yapılabilmekteyse de; tüm kamu ihalelerinin 4734 sayılı Kanunda öngörülen usul ve esaslara uygun olarak yapılması hukuken zorunludur. Zira ilgili ihalelerinin hukuka ve usule uygun olarak yapılmasında kamu yararı bulunduğu gibi hukuk devleti ilkesi de ihalelerin Kanuna uygun bir biçimde yapılmasını gerektirir.
Kamu İhale Kurumu (KİK) tarafından yayımlanan kamu ihaleleri, Kanunda belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde düzenlenmezse ilgili kamu ihalesinin iptali gündeme gelebilir. Keza, ihale katılımcılarının mevzuata uygun davranmaması gibi ihale sürecindeki hukuka aykırı işlemler veya eylemler de kamu ihalesinin iptaline sebep olabilir. Örneğin Kanun’un 20.maddesinde düzenlenen belli istekliler arasında ihale usulüne göre yapılacak bir ihalede, ihaleye davet edilebilecek aday sayısının beşten az olması veya teklif veren istekli sayısının üçten az olması halinde ihale iptal edilir.
2. Kamu İhalesi Usulleri
4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nda 3 farklı kamu ihalesi usulü düzenlenmiştir. Bunlar açık ihale usulü, belli istekliler arasında ihale usulü ve pazarlık usulüdür.
- Açık ihale usulü bu usullerden ilkidir. Bu ihale türünde bütün istekliler teklif verebilir.
- Belli istekliler arasında ihale usulünde yapılacak ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda idarece davet edilen istekliler teklif verebilmektedir. İşin özelliğinin uzmanlık ve/veya ileri teknoloji gerektirmesi nedeniyle açık ihale usulünün uygulanamadığı işlerin ihalesi ile yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısını aşan yapım işi ihaleleri bu usule göre yaptırılabilir.
- Pazarlık usulünün hangi durumlarda uygulanacağı 4734 sayılı Kamu İhalesi Kanunu’nun 21. Maddesi detaylıca sayılmış durumdadır. Buna göre açık ihale usulü veya belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan ihale sonucunda teklif çıkmaması durumunda ve Kanun’da belirtilen bazı ivedi durumlarda pazarlık usulü uygulanmaktadır.
Yapılan ihalenin herhangi bir iptal sebebi içerip içermediğinin anlaşılabilmesi için ihalenin hangi usule göre yapıldığı büyük önem arz etmektedir.
3. Kamu İhalelerine Karşı Başvuru Yolları
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun, “İhalelere Yönelik Başvurular” başlıklı 54. maddesi şu şekildedir:
“İhale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden aday veya istekli ile istekli olabilecekler, bu Kanunda belirtilen şekil ve usul kurallarına uygun olmak şartıyla şikâyet ve itirazen şikâyet başvurusunda bulunabilirler.”
İhale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını yahut zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden kişi, hukuki yollara başvurabilir. Bahse konu ilgili kişi, kanunda belirtilen şekil ve usul kuralları çerçevesinde “şikâyet” ve “itirazen şikâyet” başvurusunda bulunabilir.
Anılan Kanun maddesinin devamında öngörülen hükümler gereğince şikâyet ve itirazen şikâyet başvuruları kamu ihalesine ilişkin olarak dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu olan idari başvuru yollarıdır. Yani, kamu ihalesinde hukuka aykırılık bulunduğu iddiasıyla, idari işlem niteliğindeki ihalenin iptali talebiyle doğrudan dava açılamayacaktır. Şikâyet ve ardından itirazen şikâyet başvurusunun olumsuz sonuçlanması durumunda ihalenin iptali talebiyle idari yargıda dava açılabilmektedir.
Şikâyet ve itirazen şikâyet şeklindeki zorunlu idari başvurular tüketilmeksizin İdari Yargı mercilerinde açılan davalarda, idari merci tecavüzü nedeniyle dilekçelerin görevli idare merciine tevdiine karar verilir. İdari merci tecavüzü, İYUK’a göre ilk inceleme sebebi oluşturmaktadır.
4. Kamu İhalelerine Karşı Şikâyet Yolu
Şikâyet başvuru süresi, ihale sürecindeki işlem ve eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden başlar. Şikâyet başvurusu, Kanun’un 21. maddesinin b ve c bentlerine göre yapılan ihalelerde beş gün, diğer hallerde ise on gün içinde ve sözleşmenin imzalanmasından önce, ihaleyi yapan idareye yapılır.
Şikâyet başvurusunun “ihaleyi yapan idareye” yapılması önem arz etmektedir. Yazımızın devamında izah edileceği üzere, itirazen şikâyet yolunda başvuru Kamu İhale Kurumuna yapılırken, şikâyet yolunda başvuru ihaleyi yapan kuruma yapılmaktadır. Kanun koyucu burada şikâyet kurumunu, hukuka aykırı durumun daha hızlı çözümlenebilmesi adına bir ara yol olarak düzenlemeyi amaçlamıştır.
İdare şikâyet başvurusu üzerine gerekli incelemeyi yaparak on gün içinde gerekçeli bir karar alır. Alınan karar şikâyetçi ve diğer ilgili kişilere karar tarihini izleyen üç gün içinde bildirilir.
Süresi içinde karar alınmadığında veya süresinde alınan karar hukuka uygun olmadığı durumda, başvuru sahibi dâhil aday, istekli veya istekli olabilecek kişilerin Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikâyet başvurusunda bulunması gerekir. İtirazen şikâyet başvurusu, karar verme süresinin bitiminden veya hukuka aykırı olduğu iddia edilen kararın ilgilisine tebliğinden itibaren on gün içinde yapılmalıdır.
Kamu İhale Kurumu, itirazen şikâyet başvurusunda bulunulup bulunulmadığını incelemeden veya itirazen şikâyete ilişkin nihai bir karar vermeden sözleşme yapamaz.
5. Kamu İhalelerine Karşı İtirazen Şikâyet Yolu
Şikâyet başvurusunda bulunan veya idarece alınan kararı uygun bulmayan kişi, şikâyet için öngörülen hallerde ve sürelerde, sözleşme imzalanmadan önce itirazen şikâyet başvurusunda bulunabilir. Daha önce de belirtildiği gibi itirazen şikâyete ilişkin başvurular Kamu İhale Kurumu (KİK)’na hitaben yazılmış dilekçeler ile yapılır.
Kurum itirazen şikâyet başvurularını, başvuru sahibinin iddiaları ile idarenin şikâyet üzerine aldığı kararda belirlenen hususlar ve itiraz edilen işlemlerde eşit muamele ilkesinin ihlal edilip edilmediği açılarından inceler. İdare tarafından şikâyet veya itirazen şikâyet üzerine iptal edilen ihaleye ilişkin olarak yapılacak itirazen şikâyet başvuruları ise idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı olarak incelenir.
Kanunda belirtilen sürelere ve usule uyulmadan sözleşme imzalanmış olması veya itirazen şikayet başvurusundan feragat edilmesi itirazen şikayet başvurusunun incelenmesine engel teşkil etmez.
KİK’e bağlı bulunan ve itirazen şikâyetleri değerlendirme yetkisine sahip olan Kamu İhale Kurulu tarafından gerekli görülen hallerde tarafların ve ilgililerin dinlenmesine karar verilebilir.
KİK, itirazen şikâyete ilişkin nihai kararını, incelenen ihaleye ilişkin gerekli bilgi ve belgelerle ihale işlem dosyasının kayıtlara alındığı tarihi izleyen yirmi gün içinde vermek zorundadır. Bu süre Kanun’un 21. maddesinin b ve c bentlerine göre yapılan ihalelerle şikâyet ve itirazen şikâyet sonucunda iptal edilen ihalelere karşı yapılacak itirazen şikâyet başvurularında on iş günüdür.
Kurulun bütün kararları, karar tarihini izleyen beş iş günü içinde taraflara tebligata çıkarılır ve tebligata çıkarıldığı tarihi izleyen beş gün içinde Kurumun internet sayfasında yayınlanır.
6. Kamu İhalelerine Karşı Dava Yolu
Önceki başlıklarda bahsedilen şikâyet yolları sonucunda elde edilen nihai kararlara karşı, kararların idari işlem vasfına sahip olması nedeniyle idare mahkemelerinde iptal davası açılabilir. İşbu davalar kanuni düzenleme gereğince “öncelikle” görülür.
2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 20/A maddesinde ihaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların ivedi yargılama usulüne tabi olduğu düzenlenmiştir. İvedi yargılama usulünde dava açma süresi otuz gündür. İptal davalarında görevli mahkeme idare mahkemeleri olup, yetkili mahkeme ise idari işlemi yapan idari merciin bulunduğu yer mahkemesidir.
İdari işlem niteliğindeki bu kararlara karşı açılabilecek dava sürecine ilişkin detaylı bilgi için “İdari İşlemlere İtiraz ve İptal Davası” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Diğer taraftan, elektrik, yapı, inşaat gibi çok çeşitli alanlarda faaliyet göstermek zorunda olan idare, uzmanlık gerektiren konularda hizmet satın almaktadır. Bu hizmetlerin alınabilmesi için karşılıklı ve serbest iradeyle idari sözleşmeler akdedilmektedir. Ancak kimi durumlarda, bu sözleşmelerin de hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptali söz konusu olabildiği gibi, bu hukuka aykırılıklar neticesinde tazminat ödenmesi bile gündeme gelebilmektedir.
İdari sözleşme türlerine ve idari sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklarda başvurulabilecek hukuki yollara ilişkin detaylı bilgi için “İdari Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıklar İptal ve Tazminat Davaları” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
7. Sıkça Sorulan Sorular
İdare Mahkemelerinde Avukat Tutma Zorunluluğu Var mı?
Türk Hukuku, tarafların mahkemelerde kendilerini bizzat savunmalarına ve temsil etmesine imkan tanımakta olup, tarafların mahkemelerde temsil edilmek için avukat tutması, bazı istisnalar dışında zorunlu değildir. Bu kapsamda İdare Mahkemelerinde de idare hukuku avukatı tutma zorunluluğu bulunmamaktadır.
Ancak İdare Hukuku mevzuatının karmaşık yapısı, İdari Yargılama Usul Kanununda yer alan sürelerin kesin ve kısa oluşu gibi nedenlerle, dava sürecinin hukukçu olmayan kişiler tarafından yürütülmesi halinde, gerek şekil, gerekse de esas açısından telafisi mümkün olmayan hatalı işlemler yapılabilir. Son derece ayrıntılı düzenlemeler içeren idari yargı sürecinde hak kaybına uğranılmaması için, herhangi bir işlem yapılmadan önce “İdare Hukuku” alanında hizmet veren avukatlardan hukuki destek alınmasını tavsiye ederiz.
Kamu İhalesinin İptali İçin Dava Açılabilir mi?
Kamu ihalesinin hukuka aykırılıklar barındırdığını düşünen ilgililer, ilk olarak ihaleyi yapan kuruma şikâyet başvurusunda bulunmalı, bu başvurunun olumsuz sonuçlanması durumunda da Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikâyet başvurusunda bulunmalıdır. İtirazen şikâyet başvurusunun da olumsuz sonuçlanması halinde bu durumda İdari Yargıda idari işlemin iptali davası açılması mümkündür.
Kamu İhalesinin İptali İle Birlikte Suç Duyurusunda Bulunabilir miyim?
Yapılan kamu ihalelerinde meydana gelen usulsüzlük veya yolsuzluklar aynı zamanda kanunlarda düzenlenen bir suç tipine vücut veriyorsa bu durumda suç duyurusunda bulunulabilir. Örneğin ihaleye fesat karıştırma suçu veya resmi belgede sahtecilik suçu işlenmesi nedeniyle kamu ihalesinin iptali gerekebilir ve ayrıca bu suçları işleyen kişilerin cezai sorumlulukları bulunur.
Kamu İhalesini İptal Ettirmek İçin Şikâyet Süresi Kaç Gündür?
Şikâyet başvurusu süresi, ihale sürecindeki işlem veya eylemlerin hukuka aykırılığı iddiasıyla, işlem ve eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden başlar. Şikâyet başvurusu, ivedi olarak yapılması zorunlu olan ihalelerde beş gün, diğer hallerde ise on gündür.
Şikâyet İçin Başvuru Süresi Geçtikten Sonra Başvuru Yapılırsa Ne Olur?
İdari başvuru süresi geçirildikten sonra idareye başvurulması durumunda istek idarece süre aşımından reddedilir. İdarenin ret kararı üzerine dava açılması durumunda ise dava idari başvuru yolu tüketilmediği nedeni ile reddedilir.
Bu yazı yalnızca bilgilendirme amaçlı yayımlanmış olup, tüm hakları Kulaçoğlu Hukuk Bürosu’na aittir. İdare Hukuku mevzuatı ve özellikle de İdari Yargılama Usul Kanunu, diğer hukuk alanlarına nazaran daha ayrıntılı sayılabilecek kurallar içermekte olup, hak kaybına uğranılmaması açısından, herhangi bir işlem yapılmadan önce “İdare Hukuku” alanında hizmet veren avukatlardan hukuki destek alınmasını tavsiye ederiz.
iyi günler kayınbabam 2 gün önce tarla almak için ihaleye çıktı ve ihaleyi kazandı. sağlık problemi nedeniyle vazğecmek istiyoruz. teminat olarak yatırdığımız paranın iadesini almak için ne gibi yollar izlememiz gerekiyor.