Öğrenci Disiplin Cezalarına İtiraz ve İptal Davası

Öğrencilerin eğitim kurumları ve okullarda uyması gereken birtakım kurallar olup, bu kurallara uymayan öğrenciler disiplin ceza ve yaptırımıyla karşılaşabilmektedir. Kural dışı davranışlarına disiplin cezası verilmesindeki temel amaçların başında cezaların caydırıcılık etkisi gelmektedir. Kurallara uymamanın bir yaptırıma tabi olacağının bilinmesi, bu tür davranışların engellemektedir. Kural dışı davranışlara verilen disiplin cezalarından beklenen bir diğer etki de diğer öğrenciler için örnek oluşturması suretiyle, benzer davranışların önüne geçilmesidir. Amaç her ne kadar kurallara uymayı sağlamak olsa da, disiplin soruşturması sürecinde de kurallara uyulmaması ve hata yapılmasına sıklıkla rastlanmaktadır.

Öğrencilere verilecek disiplin cezalarına ilişkin düzenlemeler ilgili eğitim kurumu tarafından hazırlanan disiplin yönetmeliklerinde hüküm altına alınmıştır.  Buna göre ilgili mevzuat hükümlerine aykırılık oluşturacak şekilde verilen disiplin cezalarına karşı çeşitli hukuki yollara başvurmak mümkün olacaktır. Disiplin cezasının konu, sebep, amaç, yetki ve şekil bakımından hukuka uygun olması ve disiplin soruşturmasını yürüten makamların, ceza tayininde olayın niteliğiyle bağdaşır bir ceza vermeleri gerekmektedir. Aksi halde aşırıya kaçmış ya da tamamen haksız şekilde verilmiş cezaların hukuka aykırı olacağı tartışmasız olup itiraz veya iptal davası yoluyla kaldırılması mümkündür.

Yazımızda Yükseköğretim kurumlarında, öğrencilere verilecek disiplin cezalarına ilişkin ayrıntılı değerlendirme yapılmış olup, bu kapsamdaki düzenlemeler Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği’nde hüküm altına alınmıştır.

1. Öğrenci Disiplin Cezalarına İlişkin Hukuki Düzenleme

Yükseköğretim kurumlarında, öğrencilere verilecek disiplin cezalarına ilişkin temel düzenleme Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği’dir. Yönetmeliğin 1. maddesine göre yönetmelik, yükseköğretim kurumlarındaki tüm öğrencileri kapsamaktadır. Yine öğrencilere verilecek disiplin cezaları ile soruşturma usul ve esasları da bu yönetmelikte düzenlenmiştir. Ancak yükseköğretim kurumu olan üniversiteler, kendi bünyelerinde çıkaracakları yönetmelikler ile Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliğine aykırı olmamak üzere düzenleme yapabilirler. Bu yükseköğretim kurumunda okuyan öğrencilerin her iki yönetmeliğe de uygun hareket etmeleri gerekir.

2. Üniversite Disiplin Cezaları ve Disiplin Cezalarını Gerektiren Suçlar

Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği’nde hangi davranışın yasak olduğu, yasaklanan davranışın disiplin cezası olarak karşılığı, tekerrür halinde verilecek ceza miktarı gibi konular ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Hangi yasak davranışa hangi disiplin cezasının verileceğine uygulamada en sık karşılaşılan durumları ile şu şekilde örneklenebilir:

• Uyarma cezası yaygın olarak Yükseköğretim Kurumu yetkililerince tespit edilen yerler dışında ilan asmak vb gibi sebeplerle verilmektedir.
• Kınama cezası yaygın olarak sınavlarda kopyaya teşebbüs edilmesi, kurum içinde izinsiz olarak bildiri dağıtılması, afiş ve pankart asılması vb gibi nedenlerle verilmektedir. 
• Yükseköğretim kurumundan bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırma cezası kurumda alkol tüketilmesi, kuruma ait kapalı ve açık mahallerde yetkililerden izin almadan toplantılar düzenlenmesi sebepleriyle verilmektedir.
• Yükseköğretim kurumundan bir yarıyıl için uzaklaştırma cezası sınavlarda kopya çekilmesi/çektirilmesi, kurum personeline/öğrencilere fiili saldırıda bulunulması, kurumda hırsızlık yapılması, seminer/tez ve yayınlarda intihal yapılması sebebiyle verilmektedir.
• Yükseköğretim kurumundan iki yarıyıl için uzaklaştırma cezası görevlilere karşı cebir ve şiddet kullanarak görevin yapılmasına engel olunması, TCK’da suç sayılan eylemleri işlenmesi gibi sebeplerle verilmektedir. Keza, kurum içerisinde uyuşturucu/uyarıcı madde kullanılması/taşınması/bulundurulması, tehditle kopya çekilmesi, kurum içerisinde cinsel tacizde bulunulması gibi durumlarda da öğrenci hakkında iki yarıyıl için uzaklaştırma kararı verilebilmektedir.
• Yükseköğretim kurumundan çıkarma cezası kurum içerisinde uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri satmak, satın almak, başkalarına vermek ve ticaretini yapmak gibi sebeplerle verilir. Keza, kişilerin vücudu üzerinde cinsel davranışlarda bulunmak suretiyle cinsel dokunulmazlıklarını ihlal etmenin yaptırımı da yükseköğretim kurumundan çıkarılma cezasıdır.

Disiplin cezası gerektiren suçlar, yukarıda örneklenenlerden ibaret değildir. Yükseköğretim kurumundan uzaklaştırma ve çıkarma cezasını gerektiren disiplin suçları dışında, uyarma ve kınama cezası verilmesini gerektiren eylemlere nitelik ve ağırlıkları itibarıyla benzer eylemler sergilenebilmektedir. Bu eylemlerde bulunanlara, aynı türden disiplin cezalarının verileceği ifade edilmiştir.

Disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir eylemin tekrar edilmesi durumunda bir derece ağır ceza uygulanacağı ancak bu durumda yükseköğretim kurumundan çıkarma cezası verilemeyeceği de düzenlenmiştir.

3. Üniversite Disiplin Cezalarında Soruşturma ve Ceza Zamanaşımı Süresi

Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği’nde bahsedilen disiplin suçu niteliğindeki eylemleri işleyen öğrenciler hakkında, olayın öğrenilmesini müteakip derhal başlanır. Her halükarda, eylemlerin işlendiğinin soruşturma açmaya yetkili amirlerce öğrenildiği tarihten itibaren aşağıdaki süreler içinde disiplin soruşturmasına başlanmadığı takdirde, disiplin cezası verme yetkisi zaman aşımına uğrar.

• Uyarma, kınama, yükseköğretim kurumundan bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırma cezalarında bir ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmalıdır.
• Yükseköğretim kurumundan bir veya iki yarıyıl için uzaklaştırma ile yükseköğretim kurumundan çıkarma cezalarında üç ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmalıdır.

Ayrıca disiplin cezasını gerektiren eylemlerin işlendiği tarihten itibaren, en geç iki yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde, disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar. 

4. Üniversite Disiplin Soruşturmasında Usul

Yükseköğretim öğrencisinin niteliğine göre disiplin soruşturması açmaya yetkili amirler şunlardır;

• Fakülte öğrencilerinin işlemiş oldukları disiplin suçlarından dolayı dekan,
• Enstitü öğrencilerinin işlemiş oldukları disiplin suçlarından dolayı enstitü müdürü,
• Yüksekokul ve meslek yüksekokulu öğrencilerinin işlemiş oldukları disiplin suçlarından dolayı müdür,
• Konservatuvar öğrencilerinin işlemiş oldukları disiplin suçlarından dolayı konservatuvar müdürü,

Soruşturma açmaya yetkili amirler, soruşturmayı bizzat yapabilecekleri gibi soruşturmacı veya soruşturmacılar tayini suretiyle de yaptırabilirler. Gerekli gördükleri takdirde başka bir yükseköğretim kurumundan soruşturmacı görevlendirilmesini de talep edebilirler.

Soruşturma da gizlilik esas olup soruşturmacı gerekli görürse tanık dinleyebilir, keşif yapabilir ve bilirkişiye başvurabilir. Soruşturma işlemleri bir tutanakla tespit olunur. Soruşturmacı tarafından yapılan her işlemde tutanak tutulması zorunludur. Kurumun diğer personelleri soruşturmacının talep ettiği evrakları vermekle yükümlüdür.

Öğrencinin Savunma Hakkı
Soruşturma aşamasındaki önemli hususlardan biri de, hakkında disiplin soruşturması açılan öğrenciye verilecek olan savunma hakkıdır. Öğrenciye isnat edilen suçun neden ibaret olduğu, savunmasını yapacağı tarihten en az yedi gün önce yazılı olarak bildirilmelidir. Bu yazıda; öğrenciden belirtilen gün, saat ve yerde savunmasını yapmak üzere hazır bulunması istenilir. Öğrenciye gönderilecek davetiyede; çağrıya özürsüz olduğu halde uymadığı veya özrünü zamanında bildirmediği takdirde, savunmadan vazgeçmiş sayılacağı ve hakkındaki diğer delillere dayanılarak gerekli kararın verileceği belirtilmelidir. Savunma yapmak üzere gelen kişinin, savunmasını yazılı olarak sunmayı talep etmesi halinde kendisine üç günden az olmamak üzere süre verilebilir. Bununla birlikte soruşturma, öğrencinin kendini gereği gibi savunmasına imkan verecek şekilde yürütülmelidir.

Soruşturma Raporu
Soruşturma sonuçlandığında düzenlenen raporda soruşturma onayı, soruşturmaya başlama tarihi, soruşturulanın kimliği, isnat edilen suç konuları, soruşturmanın safhaları, deliller ve alınan savunma özetlenir. İsnat edilen suçun sabit olup olmadığı tartışılır ve gerekli disiplin cezası teklif edilir. Soruşturmayla ilgili belgelerin asıl veya suretleri bir dizi pusulasına bağlanarak rapora eklenir. Soruşturma raporu, dosya ile birlikte soruşturmayı açan mercie tevdi edilir.

5. Üniversite Disiplin Cezası Vermeye Yetkili Makam

Soruşturma sonuçlandıktan sonra cezaya karar verecek makam, cezanın niteliğine göre değişkenlik gösterecektir. 
Uyarma, kınama ve yükseköğretim kurumlarından bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırma cezaları; ilgili fakültenin dekanı, enstitü, konservatuvar, yüksekokul veya meslek yüksekokulu müdürünce verilir.

Müşterek mekanlarda işlenen disiplin suçlarından dolayı uyarma, kınama ve yükseköğretim kurumlarından bir aya kadar uzaklaştırma cezası verme yetkisi ise rektöre aittir. 

Daha ağır yaptırımlar içeren yükseköğretim kurumundan bir veya iki yarıyıl için uzaklaştırma cezası ile yükseköğretim kurumundan çıkarma cezaları, yetkili disiplin kurulunca verilir. Fakülte, enstitü, konservatuvar, yüksekokul ve meslek yüksekokulunca yürütülen soruşturmalarda bu birimlerin yönetim kurulları, rektörlük tarafından yürütülen soruşturmalardaysa üniversite yönetim kurulu disiplin kurulu görevini yerine getirir.

Disiplin cezası verilirken; suça konu eylemlerin ağırlığı, öğrencinin daha önce disiplin cezası alıp almadığı, davranış/tavır/hareketleri, işlediği fiil ve hareket dolayısıyla pişmanlık duyup duymadığı dikkate alınmalıdır.

6. Üniversite Disiplin Cezasına İtiraz ve İptal Davası

Disiplin amirleri ve kurullarınca verilen öğrenciye verilen disiplin cezalarına karşı onbeş gün içinde üniversite yönetim kuruluna itiraz edilebilir. İtiraz halinde, itiraz mercii olan üniversite yönetim kurulu, itirazı onbeş gün içinde kesin olarak karara bağlar. İtiraz halinde, itiraz mercii olan üniversite yönetim kurulu kararı inceleyerek verilen cezayı aynen kabul veya reddeder. Red halinde, disiplin kurulu veya yetkili disiplin amiri red gerekçesini göz önünde bulundurarak itirazı karara bağlar. Yönetim kurulunun itiraz neticesinde verdiği kesin karara karşı kararın tebliği tarihinden 60 gün içinde idare mahkemesinde disiplin cezası iptal davası açılabilir. 

Önemle belirtmek isteriz ki, üniversite disiplin cezasına itiraz edilmesi zorunlu değildir. Onun yerine, doğrudan idare mahkemesinde disiplin cezası iptal davası açılabilir. Konuya ilişkin detaylı bilgi için “İdari İşlemlere İtiraz ve İptal Davası” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Diğer taraftan, 657 sayılı Kanuna tabi memur ve kamu görevlileri hakkında da disiplin cezası verilebilmektedir. Bahse konu disiplin cezalarının hukuka uygun addedilebilmeleri için taşımaları gereken unsurlarda sakatlık olması halindeyse, tıpkı üniversite disiplin cezalarında olduğu gibi hukuki yollara başvurulabilir. Konulara ilişkin detaylı bilgi için “Memurlar Hakkında Verilebilecek Disiplin Cezaları ve İlgili Suçlar” ve “Memura Verilen Disiplin Cezasına İtiraz ve İptal Davası” başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

7. Sıkça Sorulan Sorular

Bu yazı yalnızca bilgilendirme amaçlı yayımlanmış olup, tüm hakları Kulaçoğlu Hukuk Bürosu’na aittir. İdare Hukuku mevzuatı ve özellikle de İdari Yargılama Usul Kanunu, diğer hukuk alanlarına nazaran daha ayrıntılı sayılabilecek kurallar içermekte olup, hak kaybına uğranılmaması açısından, herhangi bir işlem yapılmadan önce “İdare Hukuku” alanında hizmet veren avukatlardan hukuki destek alınmasını tavsiye ederiz.