Eşlerin evlilik birliği esnasında veya evlilik birliğinin devamı süresince, sahip oldukları malvarlıklarının yönetimine, tasarrufuna ve tasfiyesine ilişkin kuralların tümü mal rejimi kavramını oluşturmaktadır. 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe giren, Türk Medeni Kanunu’nda eşler arasında yasal mal rejimi olarak edinilmiş mallara katılma rejimi kabul edilmiştir. Yine, bu tarihten önce evlenilmiş olmasına rağmen 01.01.2002 tarihinden itibaren bir yıl içerisinde başka bir mal rejimi seçimi yapılmamışsa artık edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanacaktır. Bu mal rejimi, eşlerin evlilik birliği içerisinde edindikleri malları ve kendi kişisel mallarını kapsamaktadır. Boşanma, evliliğin iptali, ölüm yahut başka bir mal rejiminin seçilmesi söz konusu olduğunda mal rejimi sona erer. Bu durumda öncelikle eşler kişisel malları diğer eşte ise onları talep edebilecektir. Ayrıca kural olarak eşlerin evlilik birliği içerisinde edinilmiş olan mallarının artık değerinin yarısı üzerinde diğer eşin katılma alacağı hakkı bulunmaktadır. Yani eşler, evlilik sürecinde sahip olunan mallar üzerinde ortak hak sahibidir.
Yazı İçeriği
1. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nedir?
2. Eşlerin Edinilmiş Malları Nelerdir?
2.1. Çalışmanın Karşılığı Olan Edinimler
2.2. Sosyal Güvenlik veya Sosyal Yardım Kapsamındaki Ödemeler
2.3. Çalışma Gücünün Kaybı Nedeniyle Ödenen Tazminatlar
2.4. Kişisel Mallarının Gelirleri
2.5. Edinilmiş Malların Yerine Geçen Değerler
3. Eşlerin Kişisel Malları Nelerdir?
3.1. Eşlerden Birinin Yalnız Kişisel Kullanımına Yarayan Eşya
3.2. Mal Rejiminin Başlangıcında Eşlerin Sahip Olduğu Malvarlığı Değerleri
3.3. Miras veya Karşılıksız Kazanma Yoluyla Elde Edilen Malvarlığı Değerleri
3.4. Manevi Tazminat Alacakları
3.5. Kişisel Mallar Yerine Geçen Değerler
4. Mallar Nasıl Paylaştırılır?
Kanunumuzda 2002 yılında yapılan değişiklik öncesinde, yasal mal rejimi olarak mal ayrılığı rejimi kabul edilmiş idi. Fakat bu durum evlilik birliği içerisinde özellikle ev içi işlerde faaliyet gösteren kadın bakımından oldukça dezavantajlı bir hal yaratmaktaydı. Zira esasında bu gibi işler üstlenilerek bir malın edinilmesine katkı sağlanmasına rağmen mal paylaşımı esnasında bu durumun göz ardı edilmesi hakkaniyete aykırılık teşkil etmekteydi. Boşanma davalarının mali ve ekonomik sonuçlarına ilişkin olarak Boşanmanın Mali Sonuçları başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
1. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Nedir?
Özetle ve kısaca edinilmiş mallara katılma rejimi; eşler, aralarında başkaca bir anlaşma gerçekleştirmemişlerse kendilerine uygulanacak olan yasal mal rejimidir. Mal rejimi, eşler boşandıklarında veya eşlerden biri vefat ettiğinde hangi mal üzerinde kimin ne kadar hak sahibi olduğunun belirlenmesinde önem arz etmektedir.
Edinilmiş mallara katılma rejiminde bir eşe ait olan tüm mallar aksi ispat edilinceye kadar o eşin edinilmiş malı olarak kabul edilmektedir. Eş o malın kişisel malı olduğu iddiasındaysa bunu ispatla mükelleftir. Zira aksi durumda edinilmiş olan mal üzerinde diğer eşin katılma alacağı hakkı olacaktır.
2. Edinilmiş Mallar Nelerdir?
Türk Medeni Kanunu’nun 219. maddesinde, hangi malların edinilmiş mal olarak kabul edildiği örnekleme yoluyla sayılmıştır. O halde, kanunda belirtilmemiş olsa da edinilmiş mal olarak değerlendirilebilecek her türlü menkul yahut gayrimenkulün bu kapsama girmesi mümkündür.
“II. Edinilmiş mallar
Madde 219-
Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.
Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:
- 1. Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
- 2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
- 3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
- 4. Kişisel mallarının gelirleri,
- 5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler.”
2.1. Çalışmanın Karşılığı Olan Edinimler
Eşlerin evlilik birliği içerisinde fiziksel yahut zihinsel emeğine dayalı olarak çalışması karşılığı elde ettikleri edinimler, edinilmiş mal olarak kabul edilmektedir. Eşin, kazandığı maaş yahut ticari faaliyeti neticesinde elde ettiği işletme kazancı buna örnek olarak verilebilir.
2.2. Sosyal Güvenlik veya Sosyal Yardım Kapsamındaki Ödemeler
Emekli Sandığı, BAĞ-KUR veya SGK gibi sosyal güvenlik kuruluşları tarafından bağlanan aylıklar da edinilmiş mallar arasındadır. Örneğin emekli maaşı, eşin edinilmiş malıdır.
2.3. Çalışma Gücünün Kaybı Nedeniyle Ödenen Tazminatlar
İş kazası veya haksız bir fiil neticesinde çalışma gücünün kaybeden kimseye ödenen tazminatlar da edinilmiş mallardandır.
2.4. Kişisel Mallarının Gelirleri
Evlilik birliği içerisinde eşin kişisel malları üzerinden elde ettiği gelirler de edinilmiş mal olarak kabul edilmektedir. Kadının kendisine miras kalan evi üzerinden kira geliri elde etmesi buna örnek olarak verilebilir. Keza evlilik öncesi bankaya yatırılan paranın evlilikten sonraki faiz getirileri de eşin edinilmiş malları içerisinde yer alır.
Diğer yandan, eşlerin aralarında kararlaştırmaları durumunda bu malların kişisel mal olarak kabul edilmesi de mümkündür. Öyle ki, halk arasında evlilik sözleşmesi olarak da bilinen mal rejimi sözleşmesiyle, eşler kişisel mal gelirlerinin edinilmiş mallara dâhil edilmeyeceğini kararlaştırabilirler.
2.5. Edinilmiş Malların Yerine Geçen Değerler
Son olarak, kanun koyucu tarafından edinilmiş malların yerine geçen değerlerin de edinilmiş mal olarak kabul edileceği öngörülmüştür. Yani, eşin evlilik birliği içerisinde biriktirmiş olduğu maaşı ile satın almış olduğu gayrimenkul de o eşin edinilmiş mallarındandır.
3. Eşlerin Kişisel Malları Nelerdir?
Medeni Kanunumuzun 220. maddesinde hangi malların eşlerin kişisel malları olduğu düzenlenmiştir. Tıpkı edinilmiş mallarda olduğu gibi burada da örnekleme metoduyla saymaya gidilmiştir. O halde kanunda belirtilmese de bu kapsamda değerlendirilebilecek her türlü mal kişisel mal olarak kabul görebilecektir.
Kural olarak bu mallar üzerinde diğer eşin hak sahipliğinden bahsedilemez. Yani eşin kişisel malı kendisine aittir. Şayet bu mallar diğer eşteyse de ondan talep edilebilecektir. Örneğin kadının kıyafetleri, takıları vs. diğer eşin hâkimiyet alanında olsa bile kadınındır.
“Madde 220- Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır:
- 1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
- 2. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
- 3. Manevî tazminat alacakları,
- 4. Kişisel mallar yerine geçen değerler.”
3.1. Eşlerden Birinin Yalnız Kişisel Kullanımına Yarayan Eşya
Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya ile kastedilen sadece o eşin kullanımına hasredilmiş ve gelir getirmeyen eşyalardır. Örneğin eşin kıyafetleri, kişisel bakım ürünleri, spor malzemeleri, kitapları vb. bu bağlamda değerlendirilir. Burada söz konusu eşyanın kimin tarafından alınmış olduğunun yahut edinilmiş mallardan finanse edilip edilmediğinin de bir önemi yoktur. Bu eşya hangi eşin kullanımına özgülenmiş ise o eşin kişisel malı olarak kabul edilir.
3.2. Mal Rejiminin Başlangıcında Eşlerin Sahip Olduğu Malvarlığı Değerleri
Burada, eşlerin evlilik öncesi kendi kişisel varlıkları ile edinmiş olduğu mal varlığı değerleri kastedilmektedir. Buna göre evlilik öncesinde eşe ait olan ve evliliğin başlangıcında da varlığını koruyan bu mallar kişisel mal olarak kabul edilmektedir. Örneğin evlenmeden önce eş tarafından ev veya arsa gibi bir gayrimenkul satın alınmış ise bu mal eşin kişisel malıdır.
3.3. Miras veya Karşılıksız Kazanma Yoluyla Elde Edilen Malvarlığı Değerleri
Eşler evlilik birliği içerisinde olsun ya da olmasın, miras yoluyla edinmiş oldukları mallar; kişisel maldır. Aynı şekilde herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde edilen mallar da buraya girmektedir. Örneğin eşe, bir malın bağışlanması durumunda herhangi bir karşılık söz konusu olmadığından bağışlanan mal eşin kişisel mal varlığı değerleri arasında yer alır.
3.4. Manevi Tazminat Alacakları
Fiziksel veya psikolojik acı nedeniyle manevi bir zarara uğrayan kimsenin karşı taraftan manevi tazminat talep etmesi mümkündür. Bu alacak, kişinin manevi varlığına yönelik bir zararın giderilmesine ilişkin olduğundan, kişiye bağlı bir haktır. Bu nedenle, manevi tazminat davası neticesinde kazanılan tazminat da kişisel mal olarak kabul edilmiştir.
3.5. Kişisel Mallar Yerine Geçen Değerler
Burada, eşin sahip olduğu bir kişisel malın herhangi bir şekilde değişmesi durumunda, o malın yerine geçen değerlerden bahsedilmektedir. Söz gelimi eşin anne ya da babasından kalmış olan bir evi satıp yerine bir araç alması durumunda artık yeni araç da eşin kişisel mallarından kabul edilir. Yani bu mal, sırf evlilik birliği içerisinde alınmış olması nedeniyle edinilmiş mal olarak kabul edilemez. Zira bahse konu araba eşin kişisel bir malı karşılığında alınmıştır.
4. Mallar Nasıl Paylaştırılır?
Edinilmiş mallara katılma rejimi aşağıdaki hallerde sona erebilecek sonrasında da tasfiye gerçekleştirilecektir.
- Eşlerden birinin ölümü,
- Başka bir mal rejiminin kabulü,
- Evliliğin iptal edilmesi,
- Boşanma davasının açılması,
- Mal ayrılığına geçilmesine karar verilmesi durumunda mal rejimi sona erecektir.
Artık eşler, kişisel mal varlıkları üzerinde hak sahibi olmakla birlikte evlilik birliği içerisinde sahip oldukları edinilmiş mallar üzerinde de belirli bir oranda alacak hakkına sahiptirler. Bu oran kural olarak, aktif edinilmiş mallardan pasif olan edinilmiş malların çıkarılması ile bulunan artık değerin yarısı kadardır. Eşlerin diğer eşin sahip olduğu mallar üzerindeki haklarının belirlenmesi ve mal rejiminin tasfiyesine ilişkin detaylı bilgi için Boşanmada Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır? Katılma Alacağı Hesabı isimli yazımızı inceleyebilirsiniz.
