Evliliğin İptali Nedir,
Evliliğin iptali davası ile kanunda sayılan durumlardan birinin var olması nedeniyle söz konusu evliliğin geçersiz olduğu iddia edilir. Evliliğin, mahkeme tarafından iptaline karar verilmesi halinde evlilik son bulur.
Evliliğin İptali Davaları, Boşanma Davalarından Farklıdır,
Evliliğin iptali davaları, boşanma davalarından farklı olup;
Evliliğin iptali davasında şeklen doğru yapılmış ancak kanunda yer alan birtakım eksikliği ya da yanlışlığı bulunduran bir evlilik, mahkeme kararı ile geçersiz hale getirilmesi söz konusudur. Boşanma davalarında ise hukuka uygun bir evliliğin sona ermesi gündeme gelir.
Evliliğin İptali Davası İçin Gerekli Şartlar,
Dava açılabilmesi için, evlendirme memuru ve şahitler huzurunda yapılan ancak kanunda sayılı geçersizlik sebeplerinden birine sahip olan bir evlilik söz konusu olmalıdır. Yani şeklen doğru yapılmış ancak sonradan ortadan kaldırılmasını gerektiren birtakım eksiklikler veya yanlışlıklar barındıran bir evlilik söz konusu olmalıdır.
Türk Medeni Kanunu’nda evliliğin geçersizlik nedenleri mutlak butlan ve nispi butlan durumları olarak iki başlık altında ele alınmıştır. Bu sebeplerden birinin varlığı halinde iptal davası açılması mümkündür.
Hangi Durumlarda Evliliğin İptali İçin Dava Açılabilir,
Dava açılabilmesi için, aşağıda yer verdiğimiz geçersizlik sebeplerinden biri olayda mevcut olmalıdır.
Türk Medeni Kanunu madde 145’te yer alan evliliğin mutlak butlanla geçersiz sayıldığı durumlar:
- Eşlerden birinin evlenme sırasında bir başkasıyla evli bulunması,
- Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması,
- Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması,
- Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın (akrabalık) bulunması.
Türk Medeni Kanunu madde 148 ila madde 151’de yer alan evliliğin nispi butlanla geçersiz sayıldığı durumlar:
- Eşlerden birinin evlenme sırasında ayırt etme gücünü geçici olarak bulunmaması,
- Yanılma (Hata) sonucu evlilik,
- Evlenmeyi hiç istemediği bir kişiyle veya evlendiği kişiyle evlenmeyi düşünmediği hâlde yanılarak evlenme halinde,
- Eşinde bulunmaması onunla birlikte yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir hususa ilişkin yanılarak evlenme halinde,
- Aldatma (Hile) sonucu evlilik,
- Eşinin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından veya onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlenmeye razı olunmuşsa,
- Kişinin kendisi veya altsoyunun sağlığı için ağır tehlike oluşturan bir hastalık eşi tarafından kendisinden gizlenmişse.
- Korkutma (İkrah) sonucu evlilik.
- Kişinin kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namus ve onuruna yönelik bir korkutma sonucu evlenme halinde.
Önemle belirtilmesi gerekir ki, bu durumlardan biri söz konusu değilse mahkemeden iptal talep edilemez.
Evliliğin İptali Davasını Kimler Açabilir,
- Mutlak butlan durumlarında iptal davasını; cumhuriyet savcıları, eşlerin anne babaları gibi vb. tüm ilgililer veya eşlerin kendisi;
- Nispi butlan durumlarında ise iptal davasını; sadece eşlerin kendisi veya bazı durumda yasal temsilcileri açabilir.
Ayrıca küçük veya kısıtlı, yasal temsilcisinin izni olmadan evlenirse, izni alınmayan yasal temsilci evlenmenin iptalini dava edebilir.
Evliliğin İptali Davası Ne Zaman Açılabilir,
Mutlak butlan durumlarında, evliliğin iptali için herhangi bir zaman sınırlaması söz konusu değildir. Dolayısıyla evliliğin her aşamasında bu evliliğe ilişkin evliliğin iptali davası açılması mümkündür. Cumhuriyet Savcısı, eşler veya ilgililer evlilik devam ettiği müddetçe evliliğin iptali davası açabilirler.
Nispi butlan durumlarında evliliğin iptaline ilişkin dava; nispi butlan durumun mevcut olduğunun öğrenildiği veya korku üzerine evlilik söz konusu ise korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak altı ay içinde ve en geç evlenmenin üzerinden beş yıl içinde açılması gerekir. Bu sürelerden sonra nispi butlan durumlarında evliliğin iptali davası açmak mümkün değildir.
Davayı Hangi Mahkemede Açılmalı?
Görevli mahkeme aile mahkemesidir. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde görevli mahkeme ise asliye hukuk mahkemeleridir. Asliye hukuk mahkemesi, aile mahkemesi sıfatıyla evliliğin iptali davasına bakabilir.
Dava; tarafların son altı aydır birlikte oturdukları yerdeki ya da eşlerden birinin yerleşim yerindeki aile mahkemesinde açılabilir.
Ayrıca Cumhuriyet savcısı, yasal temsilci ya da ilgililerin açacağı mutlak butlan durumlarındaki iptal davaları ise, davalının yerleşim yerinde bulunan aile mahkemesinde açılacaktır.
Aynı Davada Evliliğin İptali Kabul Edilmezse; Boşanma Talep Edilebilir mi,
Bu durum hukukumuzda terditli dava olarak nitelendirilmekte; dava dilekçesinde asli talebin kabul edilmemesi halinde tali talebin kabulü istenmektedir.
Mahkeme bu durumda öncelikle, evliliğin iptaline ilişkin yukarıda saydığımız durumlardan birinin mevcut olup olmadığını inceleyecek, şartlarda bir eksiklik söz konusu değilse, evliliğin iptaline karar verecektir.
İptal talebinin asli bir talep olarak mahkemece kabul edilmemesi halinde; dava dilekçesinde tali talep olarak boşanma istenmişse, mahkeme bu durumda boşanma talebini değerlendirecektir.
Evliliğin İptali Davasında Nafaka ve Tazminat İstenebilir mi,
Medeni Kanunda, bir evliliğin kesin hükümsüzlükle sona ermiş olması yani evliliğin hukuken geçersizliği tespit edilerek sona ermiş olması durumunda dahi; bu evliliğin, hukuken geçerli bir evliliğin tüm sonuçlarını doğuracağı ifade edilmiştir.
Hal böyle iken dava açılırken;
- Davanın devam ettiği süreye ilişkin eş ve çocuk için tedbir nafakası;
- Dava süreci bittikten sonra ise çocuklar için iştirak nafakası, eş için yoksulluk nafakası talep edilmesi mümkündür.
Ayrıca davalarda maddi ve manevi tazminat talep edilmesi de mümkündür.
İptal Olunan Evlilik İçerisinde Edinilen Malların Durumu,
Taraflar arasında hukuken geçersiz bir evlilik mevcut olduğu mahkemece tespit edildiğinde evlilik iptal edilecektir. Bu durumda dahi eşlerin, mahkeme kararıyla iptal olunan bu geçersiz evlilik süresi içerisinde edinmiş oldukları mallar adına mal rejiminin tasfiyesine yönelik ayrı bir dava açılması mümkündür. Dolayısıyla eşler arasında ayrı bir düzenleme söz konusu değilse Medeni Kanunun edinilmiş mallara katılma rejimine ilişkin hükümleri, evliliğin iptali davalarında da uygulanacaktır.
