İlamlı İcranın Durdurulması (Tehiri İcra) Nedir?

Kesinleşmeden icraya konulabilecek mahkeme kararlarında, mahkemenin gerekçeli kararında yer alan hüküm, diğer taraf bu karar aleyhine istinaf ya da temyiz kanun yoluna başvurmuş olsa bile icraya konulabilir. Bu durum, davada aleyhine hükmedilen taraf yani borçlu açısından riskli bir tablo ortaya çıkarır. Çünkü karar henüz üst mahkeme denetiminden geçmemiş ve kesinleşmemiş olsa dahi, icra işlemleri durmaksızın devam eder. Bu gibi hallerde, borçlunun haksız bir icra tehdidiyle karşı karşıya kalmaması adına, belirli şartlarla icra takibinin durdurulmasına imkân tanınmıştır.

İlamlı icranın durdurulması, diğer adıyla tehiri icra, borçlunun mahkeme kararına karşı istinaf veya temyiz yoluna başvurduğu durumlarda, icra işlemlerinin geçici olarak durdurulmasını sağlayan bir hukuki mekanizmadır. Borçlu, bu amaçla icra dosyasına belirli bir teminat yatırarak mahkemeden tehiri icra kararı talep edebilir.

Bu yazıda, ilamlı icranın durdurulması ve tehiri icranın hukuki çerçevesi ve şartları ele alınacaktır.

1. İlamlı İcranın Durdurulması (Tehiri İcra) Nedir?

İlamlı icra, bir mahkeme kararına dayanılarak başlatılan icra takibi türüdür. Kural olarak, mahkeme kararlarının kesinleşmesi beklenmeden icra takibine konu edilmesi mümkündür. Bu durum, özellikle karara karşı istinaf veya temyiz kanun yollarına başvurulmuşsa, borçlu açısından telafisi güç zararlar doğurabilir. İşte bu noktada, “tehiri icra” yani ilamlı icranın durdurulması kurumu devreye girer.

Tehiri icra, borçlunun, mahkeme kararına karşı kanun yoluna başvurduğu ve belirli bir teminat gösterdiği durumda, icra işlemlerinin geçici olarak durdurulmasını sağlayan bir mekanizmadır. Bu düzenleme, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 36. maddesinde düzenlenmiştir. Borçlu, temyiz veya istinaf başvurusu yaptığını belgeleyerek ve İcra Hukuk Mahkemesi’nden alacağı tehiri icra kararı ile, icra işlemlerinin üst derece mahkeme karar verinceye kadar durdurulmasını sağlayabilir.

1.1. Hangi Kararlar İçin Tehiri İcra Talep Edilebilir?

Tehiri icra, sadece kesinleşmeden icraya konulabilen kararlar için talep edilebilir. Yani, kararın icraya konulması için kesinleşme şartı aranmayan, ancak aleyhine istinaf veya temyiz kanun yoluna başvurulmuş mahkeme kararları için tehiri icra gündeme gelir.

Aşağıdaki türdeki kararlar için tehiri icra talep edilebilir:

• Kesinleşmeden icraya konulabilen eda kararları: Örneğin, bir para borcunun ödenmesine, taşınmazın tahliyesine, teslimine veya benzeri bir edimin yerine getirilmesine ilişkin hükümler.
• Geçici hukuki koruma kararları (şartları varsa): Özellikle icranın geri bırakılmasıyla ilgili açıkça düzenlenmiş geçici koruma hükümleri.
• Açıkça infazı mümkün olan, ancak kesinleşme şartı aranmayan hükümler: Örneğin, nafaka alacağına ilişkin kararlar (bazı durumlarda), teslim-tahliye kararları gibi.

Önemli olan, bu kararların kesinleşmeden icraya konulabilir nitelikte olması ve karar aleyhine kanun yoluna başvurulmuş bulunmasıdır. Ayrıca borçlu, tehiri icra kararı almak için teminat yatırmak zorundadır. Teminat miktarı, genellikle hükmedilen alacağın tutarına göre belirlenir.

2. İcranın Durdurulması (Geri Bırakılması) Süreci

Yukarıda açıklandığı üzere, mahkeme kararlarının icra edilebilir olması için kural olarak kesinleşmiş olmaları gerekmez. Kesinleşmeden icraya konulabilen ilamlar için, borçlu tarafından belirli şartların sağlanması hâlinde icra işlemleri geçici olarak durdurulabilir. Bu durdurma işlemine “tehiri icra” ya da “icranın geri bırakılması” denir.

İcranın geri bırakılması süreci, alacaklının karar doğrultusunda ilamlı icra takibi başlatması ve bu icra emrinin borçluya tebliğ edilmesiyle başlar. Borçlu, ilgili süreci başlatmak için kanuni süresi içinde bazı belgeleri ibraz etmeli ve teminat yükümlülüğünü yerine getirmelidir. Bu süreç şu şekilde işler:

2.1. Derkenar Talebi – Dilekçe Örneği

Borçlu, icra emrinin kendisine tebliğinden sonra mahkeme kararına karşı istinaf veya temyiz başvurusunda bulunduğunu belgelemelidir. Bu amaçla, kararı veren mahkemeden bir derkenar (karara karşı başvuru yapıldığını gösteren belge) alınır.

Derkenar, karara karşı kanun yoluna başvurulduğuna ilişkin olarak kararın verildiği mahkemeden alınan ve istinaf/temyiz talebinin süresi içinde ve usulüne uygun olarak yapıldığını gösteren resmi belgedir. Bu belge icra dosyasına sunularak, takibin geçici olarak durdurulması sürecinin ilk adımı tamamlanmış olur.

2.2. İcranın Geri Bırakılmasında Teminat Şartı ve Miktarı

İcranın durdurulabilmesi için borçlunun yalnızca derkenar sunması yeterli değildir. Ayrıca, icra dosyasına teminat yatırması gerekir. Bu teminatın tutarı, dosya borcunun üzerine üç aylık faiz eklenerek hesaplanan toplam icra alacağı kadardır. Teminat, nakit olarak veyabanka teminat mektubu yoluyla verilebilir.

Teminat yatırıldıktan sonra, icra müdürlüğü borçluya icra mahkemesine başvurabilmesi için uygun bir süre tanır. Bu süreye ilişkin olarak borçluya “mehil vesikası” düzenlenir. Bu belge ile borçlu, belirlenen süre içinde icra mahkemesinden tehiri icra kararı alabilir.

2.3. Mehil Vesikası

Mehil vesikası, ilamlı icra takibinin durdurulması (tehiri icra) sürecinde, borçlu tarafından gerekli belgelerin ibraz edilmesi ve teminatın yatırılması üzerine icra müdürlüğü tarafından düzenlenen resmi bir belgedir. Bu belge, icra işlemlerinin geçici olarak durdurulduğunu ve borçluya icra mahkemesinden tehiri icra kararı alabilmesi için belirli bir süre tanındığını gösterir.

Borçlunun mehil vesikası alabilmesi için şu şartları yerine getirmesi gerekir:

• Mahkeme kararının istinaf veya temyiz edildiğine dair derkenarı icra dosyasına sunması,
• İcra dosyasına, kararın üç aylık faiziyle birlikte borç tutarını karşılayan teminatı yatırması.

Bu şartların sağlanmasının ardından icra müdürlüğü tarafından düzenlenen mehil vesikası, borçlunun tehiri icra talebini üst mahkemeye (artık takibin yapıldığı yer icra mahkemesi) sunabilmesi için 90 (doksan) günlük bir süre tanır. Bu süre boyunca:

• İcra takibi durdurulur,
• Alacaklı, haciz dahil hiçbir icra işlemini gerçekleştiremez.

Mehil vesikası, sadece sürecin geçici olarak askıya alındığını ve borçlunun icra mahkemesinden tehiri icra kararı getirmekle yükümlü olduğunu gösterir. Bu 90 günlük süre içinde mahkemeden karar alınamazsa ya da tehiri icra talebi reddedilirse, mehil vesikasına dayalı durdurma sona erer ve icra takibi kaldığı yerden devam eder.

3. İcra Hukuk Mahkemesinden Tehiri İcra Kararı Alınması

Mehil vesikasının düzenlenmesi sonrasında, borçlu kendisine tanınan 90 günlük süre içindetehiri icra kararı alabilmek amacıyla İcra Hukuk Mahkemesine başvurmak zorundadır. Tehiri icra kararı, ilamlı icra takibini geçici olarak durduran ve borçlunun üst mahkemeye yaptığı başvurunun sonuçlanmasına kadar icra işlemlerinin askıya alınmasını sağlayan karardır.

3.1. Görevli ve Yetkili Mahkeme

7343 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik uyarınca, tehiri icra taleplerine ilişkin karar verme yetkisi artık istinaf/temyiz mahkemesine değil takibin yapıldığı yer İcra Hukuk Mahkemesine aittir.

Bu kapsamda:

• Tehiri icra talebi, ilamlı icra takibinin yürütüldüğü icra müdürlüğünün bağlı olduğu İcra Hukuk Mahkemesine yapılmalıdır.
• Borçlu, bu mahkemeye sunacağı dilekçeyle teminat yatırdığını, mehil vesikasını aldığını ve kararın istinaf/temyiz aşamasında olduğunu belirtir.

3.2. Tehiri İcra Talep Dilekçesi (Örnek)

Aşağıda, İcra Hukuk Mahkemesi’ne sunulabilecek örnek bir dilekçe yer almaktadır:

4. Tehiri İcra Kararı Üzerine İcra Takibinin Akıbeti

Tehiri icra kararı, kesinleşmeden icraya konulabilen bir mahkeme kararına karşı kanun yoluna başvuran borçluya, icra işlemlerini geçici olarak durdurma imkânı tanır. Bu kararın alınmasının ardından ilamlı icra takibi geçici olarak askıya alınır ve alacaklı, karar süreci tamamlanana dek icra takibini ilerletemez. Ancak bu duruma bağlı olarak bazı önemli pratik sonuçlar ortaya çıkar:

4.1. Tehiri İcra Sonrası Hacizler Kalkar mı?

Tehiri icra kararı verildiğinde, borçlu hakkında icra takibi durur. Ancak daha önce yapılmış olan haciz işlemleri kendiliğinden kalkmaz, yalnızca yeni haciz işlemleri yapılamaz ve mevcut takip işlemleri ilerlemez.

• Örneğin, tehiri icra kararından önce konulmuş olan menkul veya gayrimenkul haczi, karar nedeniyle otomatik olarak kaldırılmaz.
• Haczin kaldırılması, borçlu tarafından ayrıca haczin kaldırılması talebi ile mümkün olabilir.
• Ancak malın satış süreci henüz başlamamışsa, tehiri icra kararı ile birlikte satış işlemleri durur.

4.2. Tehiri İcra Tahliyeyi Durdurur mu?

Evet, tehiri icra kararı, taşınmazın tahliyesine ilişkin ilamların icrasını da geçici olarak durdurur.

• Tahliye ilamına karşı istinaf veya temyiz yoluna gidilmiş ve tehiri icra şartları sağlanmışsa, tahliye işlemleri askıya alınır.
• Borçlu bu kapsamda teminat yatırmış, derkenar sunmuş ve mehil vesikası ile birlikte icra mahkemesinden karar almışsa, tahliye yapılamaz.
• Ancak, süresi içinde tehiri icra kararı alınamazsa ya da mahkemece talep reddedilirse, tahliye işlemi kaldığı yerden devam eder.

4.3. Tehiri İcra Kararı Ne Zaman Kalkar?

Tehiri icra kararı geçici bir hukuki korumadır. Bu karar, alacaklı ile borçlu arasındaki uyuşmazlık hakkında üst mahkemenin karar vermesiyle birlikte etkisini yitirir.

• İstinaf ya da temyiz merciinin kararı kesinleştirmesi durumunda, tehiri icra kararı sona erer ve icra takibi devam eder.
• Eğer karar borçlu lehine bozulur ya da kaldırılırsa, takip dayanaksız kalır ve borçlu aleyhine yapılan icra işlemleri iptal edilebilir.
• Öte yandan, borçlunun süresi içinde icra mahkemesinden karar alamamasıya da başvurusunun reddedilmesi halinde de icra takibi devam eder. .

Tehiri icra kararı, yalnızca üst mahkemenin incelemesi sürecinde geçerli olup bu sürecin tamamlanmasıyla birlikte ya borçlu lehine koruma sağlamış olur ya da alacaklı lehine takibin devamı mümkün hâle gelir.