Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kimler Hakkında Uygulanır?

Çek Nedir?
Çek, kambiyo senetlerinden biri olup Türk Ticaret Kanunu’nun 780-823. maddeleri arasında ve Çek Kanunu’nda düzenlenmiştir.
Yargıtay 19. Hukuk Dairesi’nin 12.10.2015 tarih ve 2015/432 E., 2015/12597 K. sayılı ilamında da, diğer kararlarında olduğu gibi bu tanım belirtilmiştir: “TTK’nın 780. maddesine göre çekin kayıtsız ve koşulsuz belli bir bedelin ödenmesi için yapılan havale ve ödeme aracı olduğu…”

Karşılıksız Çek Nedir?
Bir çekin ibraz süresi içerisinde ibraz edildiği takdirde karşılığının ödenebilmesi için, çeki düzenleyenin, muhatabın nezdinde, üzerinde tasarruf yetkisinin bulunduğu bir karşılığın olması gerekmektedir. Hamili tarafından ibraz süresi içerisinde ibraz edildiği halde, çeki düzenleyenin muhatap nezdinde tasarruf edebileceği bir karşılık bulunmadığı takdirde çek, karşılıksız kalacak ve karşılıksızdır işlemi uygulanacaktır. Çekin karşılıksız çıkması veya belirlenen diğer yükümlülüklere aykırılık olması hallerinde ilgililer hakkında uygulanacak yaptırımlar 5941 sayılı Çek Kanunu’nda düzenlenmektedir. İlgili kanunun 1. Maddesi, çekin karşılıksız olması veya belirlenen diğer yükümlülüklere aykırılık halinde uygulanacak yaptırımların Çek Kanunu’nda düzenlendiğini belirtmiştir.

Çekin Karşılıksız Olduğu Tespit Edilirse?
Çekin karşılıksız olduğuna dair işlem, muhatap tarafından yapılır. Hamilin talepte bulunması halinde, karşılıksızdır işleminin nasıl yapılacağı Çek Kanunu’nda düzenlenmiştir. İlgili kanunun 3. Maddesinde, karşılıksızdır işleminin, hamilin talebi halinde ve çekin arka yüzüne kanunda sayılan bilgiler yazılarak muhatap banka yetkilisi tarafından imzalanmak sureti ile yapılacağını düzenlenmiştir. 

Bununla birlikte, karşılıksızdır işleminin yapılabilmesi için, muhatap bankanın yetkilisi tarafından kanunda yazılması gerektiği belirtilen bilgiler yazıldıktan sonra hamilin de çeki imzalaması gerekmektedir. Hamil imzalamaktan kaçınırsa, karşılıksızdır işlemi yapılamayacaktır. 

Çek Düzenleme Ve Çek Hesabı Açma Yasağı
Çek Kanunu’nun 5. maddesinde, çeke karşılıksızdır işlemi uygulanması halinde çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı hakkında düzenleme yer almaktadır. Bu düzenlemeye göre, hamilin şikayeti üzerine, karşılıksızdır işlemi gören çeki düzenleyene karşı adli para cezasına hükmolunur. Ek olarak, mahkemece, adli para cezası yanında, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına da hükmedilecektir. Şayet hali hazırda bu yasaklar bulunuyorsa mahkemece, yasağın devamına hükmedilir. 

Ayrıca önemle eklemek gerekir ki, hamilin şikayeti olmaksızın, devam eden bir yargılama esnasında koruma tedbiri olarak mahkemece resen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına hükmedilebilecektir.

Çek Düzenleme Ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kimler Hakkında Uygulanır?
Çek Kanunu’nun madde 5, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kimler hakkında uygulanacağını düzenlemiş olup, bu kişiler şu şekilde belirtilmiştir:

• Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, 
• Bu tüzel kişi adına çek keşide edenler
• Karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı
• Ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri 

Ayrıca önemle eklemek gerekir ki, hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenler, yasaklılıkları süresince, sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev alamaz. Ancak hakkında yasaklılık kararı verilenlerin mevcut organ üyelikleri, görev sürelerinin sonuna kadar devam edecektir.

Çek Düzenleme Ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararı Verildikten Sonraki Süreç

Tebligat
Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı, herhangi bir adres değişikliği bildirilmediği sürece, ilgilinin çek hesabı açtırırken bildirdiği adrese Tebligat Kanunu madde 35’ e göre tebliğ edilir. Şayet adres, bankaya yanlış bildirilmişse veya adres fiilen terk edilmişse, tebligat yine de yapılmış sayılacaktır. 

Çek Yapraklarının İadesi
Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilen ilgili, elindeki çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmek zorundadır. Bu kişiye ait yeni bir çek hesabı da açılamaz.

Düzenlenen ve Henüz Karşılığı Tahsil Edilmeyen Çekler
Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı karar verilen ilgili, kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren on gün içinde, düzenlediği ve henüz karşılığı tahsil edilmemiş olan çekleri, muhatap bankaya liste hâlinde vermek zorundadır. 

Karşılıksız Çek ve Ceza Davası Kararının Etkisi
Çekin karşılıksızdır işlemine tabi tutulmasının akabinde, hamilin şikayeti üzerine yapılan yargılamada beraat,  ceza verilmesine yer olmadığı, davanın düşmesi veya davanın reddi kararları verilirse Mahkeme, aynı kararda, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasına da karar verecektir.