İnternet ve bilhassa sosyal medya kullanıcılarının önemli bir kısmı, kendilerine ulaşılamayacağı düşüncesiyle olsa gerek, üçüncü kişilere sosyal medya hesaplarından serbestçe hakaret ve tehditler savurmaktan çekinmemektedirler. Kanun koyucu, tehdit suçunun işlenebilmesi için tarafların yüz yüze olması gibi bir şart öngörmediğinden internet üzerinden gerçekleştirilen tehdit içerikli beyanlar da esasen tehdit suçunu oluşturur. Türk Ceza Kanunu (TCK) m.106’da düzenlendiği üzere, hayat, vücut veya cinsel dokunulmazlığa saldırı gerçekleştirileceğinden bahisle tehdit suçu işlenebileceği gibi; malvarlığında zarara uğratılacağından bahisle de işlenebilir. Malvarlığı üzerinden tehdit suçunun ceza yargılamasına konu edilebilmesi için, mağdur tarafından şikâyete konu edilmesi şarttır. Ancak kişinin kendisinin veya yakınının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştirileceğinden bahisle tehdit edilmesi hali, şikâyete tabi olmayıp yetkili makamlarca resen araştırılır.
Yazı İçeriği
- 1. Tehdit Suçu Nedir?
- 2. Tehdit Suçunun Sosyal Medya ve İnternet Yolu ile İşlenmesi
- 3. Tehdit Suçunun İnternet Yolu ile İşlenmesi
- 4. Tehdit Suçunun İnternet Yolu ile İşlenmesinde Şikayet, Zamanaşımı ve Uzlaştırma
- 5. Tehdit Suçunun İnternet Yolu ile İşlenmesi Suçunun Cezası
- 6. Tehdit Suçunda Soruşturma ve Kovuşturma Aşaması
Günümüzde teknolojinin hayatımızda büyük yer kaplaması nedeniyle artan cep telefonu ve internet kullanımı bazı sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu sorunlardan en önemli ve sık rastlananların başında internet yoluyla işlenen suçlar gelmektedir. Sosyal medya aracılığıyla, hakaret, cinsel taciz, halkı kin ve düşmanlığa teşvik etme gibi suçlar işlenebildiği gibi, tehdit suçu da bilişim yoluyla yaygın şekilde işlenen suçlardandır. Zira bu suçun faillerinin pek çoğu, husumet besledikleri veya tanımamalarına rağmen düşüncelerini beğenmedikleri kişileri sosyal medya ve internet yoluyla tehdit ettikleri takdirde, izlerinin veya kimliklerinin bulunamayacakları kanısına sahiptirler. Aynı şekilde gelişen teknolojiyle birlikte Facebook, Instagram, WhatsApp, Twitter gibi sosyal medya platformlarının kullanımı yaygınlaşmış ve bu uygulamalar sosyal medyanın kolaylığından faydalanılarak işlenilen suçlar artış göstermiştir. Ne var ki, hukukumuzda ağır cezalar öngörülen bu suçlardan ötürü pek çok fail hapis veya adli para cezasına çarptırılmaktadır.
1. Tehdit Suçu Nedir?
Tehdit suçu Türk Ceza Kanunu (TCK)’nda Hürriyete Karşı Suçlar başlığı altında 106.maddede düzenlenmiştir.
“Türk Ceza Kanunu
Madde 106-
“(1) Bir başkasını, kendisinin veya yakınının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden bahisle tehdit eden kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Mal varlığı itibarıyla büyük bir zarara uğratacağından veya sair bir kötülük edeceğinden bahisle tehditte ise, mağdurun şikâyeti üzerine, altı aya kadar
hapis veya adli para cezasına hükmolunur.”
Tehdit suçu, bir kimsenin kendisinin veya bir yakınının hayat, vücut veya cinsel dokunulmazlığına bir saldırı gerçekleştirileceğinden bahisle işlenebilir. Aynı zamanda sahip oldukları mal varlığı değerleri üzerinden de kişiler tehdit edilebilir. Hayata kast, vücut bütünlüğü veya cinsel dokunulmazlıktan farklı olarak, suçun malvarlığına ilişkin olarak işlenmesi halinde, bir saldırıdan değil, büyük bir zarardan veya benzeri kötülükten bahsedilmektedir. Dolayısıyla bir kimse, malvarlığına büyük bir zarar verileceğinden veya malvarlığına sair bir kötülük gerçekleştirileceğinden bahisle tehdit edilebilir. Malvarlığına yönelik tehditler sadece kişinin kendisine yöneltilebilir. Örneğin; bir kimse babasının öldürülmesi ile tehdit edilebilirken, babasının arabasının yakılacağına ilişkin söylemlerde bulunulması TCK kapsamında tehdit suçunu oluşturmaz. Ancak tehdit edilen kişinin, arabasının yakılacağının beyan edilmesi, malvarlığına ilişkin tehdit suçunu oluşturur.
Tehdit suçu, haksız bir zarara veya kötülüğe uğratılacağının bir kimseye bildirilmesiyle meydana gelir. Tehdit suçunun meydana gelmesi için ağır ve haksız bir zarara uğratılacağının mağdura bildirilmesi yeterlidir. Dolayısıyla bir netice aranmayan suçlardandır. Tehdit suçunun oluşabilmesi için “mutlaka yüz yüze işlenmesi” gibi bir şart bulunmamaktadır. Başka bir deyişle, Kanun, hakaret suçunda olduğu gibi, tehdit suçunun işlenmesi için de, suçu işleyen ve mağdurun fiili olarak aynı ortamda yüz yüze bulunmasını aramamaktadır. Aynı şekilde tehdit sözle, yazıyla, eylemle, sembollerle veya tehdite objektif olarak elverişli herhangi bir fiiller işlenebilir. Dolayısıyla sosyal medya üzerinden gönderilen mesajlar da eğer mağdurun iç huzurunu, hürriyetini kısıtlayacak ve onu endişeye sevk edecek nitelikte ise tehdit suçunun fiil unsurunu oluşturmaya yetmektedir.
Tehdit suçuna ilişkin detaylı bilgi almak için “Tehdit Suçu ve Cezası” adlı makalemizi inceleyebilirsiniz.
2. Tehdit Suçunun Sosyal Medya ve İnternet Yolu ile İşlenmesi
Facebook, Twitter, Instagram, WhatsApp gibi mecraların kullanıcı sayıları, global çapta günbegün arttığı gibi, kullanım amaçları da gittikçe çeşitlenmektedir. Eskiden sadece sosyalleşmek, fotoğraf ve video paylaşmak gibi amaçlarla kullanılan bu siteler, artık reklam, viral yolla hızlı haberleşme, para kazanma gibi amaçlara da hizmet etmektedir. Kullanımı yaygınlaşan internet ve sosyal medya mecraları aracılığıyla işlenen suç sayıları ve çeşitliliği de maalesef ki günbegün artmaktadır. Ne var ki, bir kullanıcı hesabı üzerinden suç işlenmiş olsa dahi, ilgili sosyal medya şirketi, kullanıcısının IP adresini paylaşmamakta ısrar edebilmektedir. Doğal olarak, IP adreslerinin paylaşılmaması durumundan cesaret alan bazı kişiler, internet üzerindeki kötü amaçlarını hayata geçirebilmek adına, sosyal medya sitelerinde sahte hesap açma yoluna gidebilmektedir. Kendilerine ulaşılamayacağı düşüncesiyle sahte hesaplar üzerinden işlenen en yaygın bilişim suçlarından biri de, tehdit suçudur.
Kişinin sahte hesap açması, kendisini tanınmayacak hale sokması kapsamında olduğundan tehdit suçunun cezayı ağırlaştıran nitelikli hali kapsamında değerlendirilir.
2.1 Doğrudan Tehdit
Doğrudan tehditte, tehdit içeren fiil doğrudan mağdur muhatap alınarak gerçekleştirilir. Örneğin, tehdit içeren mesajın mağdura herhangi bir sosyal medya platformundan gönderilmesi, tehdit içeren bir videonun doğrudan mağdura gönderilmesi ile tehdit suçu gerçekleşmiş olur.
2.2 Kişinin Gıyabında (İletme Kastıyla) Tehdit
İletme kastıyla tehditte, tehdit içeren fiil doğrudan mağdur muhatap alınarak gerçekleştirilmez ancak mağdura iletebilecek potansiyelde bir kişiye mağdura iletileceği kastıyla gerçekleştirilir. Bu durumda mağdurun bilgisine ulaşacağı kastıyla gerçekleştirilen bu fiiller de tehdit suçunu oluşturmaktadır. Örneğin mağdurun annesine sosyal medya üzerinden atılan mağdura ilişkin bir tehdit mesajı, mağdura iletilmesi kastı ve bilgisiyle gerçekleştiğinden tehdit suçunu oluşturur.
3. Tehdit Suçunun İnternet Yolu ile İşlenmesi
İnternet üzerinden tehdit suçunun “Kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması” suretiyle işlenmiş olması daha fazla cezanın öngörüldüğü bir nitelikli hal oluşturur. Kişinin kendisini tanımayacak bir hale koymasına örnek olarak internet üzerinden oluşturulan sahte hesaplar ile suçun işlenmesi örnek verilebilir. Bu hususun nitelikli hal olarak kabul edilmesinin sebebi, kişinin savunma olanağını imkansıza indirmesi ve korkutuculuk düzeyini arttırmasıdır.
Bilindiği üzere internetten sahte ve anonim hesaplarla işlenen suçlar büyük bir artış göstermektedir. Kişinin VPN yoluyla IP adresini gizlemesi mağdurun kim tarafından tehdide uğradığını bilememesine ve savunma imkânının kalkmasına yol açmaktadır.
İnternet veya sosyal medya aracılığıyla işlenen tehdit suçlarında sık karşılaşılabilecek diğer bir nitelikli hal suçun birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesidir. Örneğin sosyal medya üzerinden bir grup oluşturularak mağdura karşı tehditte bulunulması, korkutuculuk düzeyini arttırdığından bir nitelikli hal oluşturur.
Tehdit suçunun internet ve sosyal medya yoluyla ve bu şekilde nitelikli hal gerçekleştirilerek işlenmesi halinde fail hakkında iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
4. Tehdit Suçunun İnternet Yolu ile İşlenmesinde Şikayet, Zamanaşımı ve Uzlaştırma
İnternet yolu ile işlenen tehdit suçu, suçun temel şeklini oluşturuyorsa şikâyete tabi değildir. Bir başkasını, kendisinin veya yakınının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden bahisle tehdit etmeye yönelikse suçun temel şeklini oluşturur ve şikâyete tabi olmayıp resen soruşturulur ve kovuşturulur.
Ancak internet yolu ile işlenen tehdit suçu mal varlığı itibarıyla büyük bir zarara uğratacağından veya sair bir kötülük edeceğinden bahisle işlenmişse şikâyete tabi olmaktadır.
Şikâyet hakkı ile ilgili daha fazla bilgi için “Şikâyet Hakkı ve Şikâyetten Vazgeçmenin Sonuçları” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Fail hakkında, fail ve fiilin öğrenilmesinden itibaren 8 yıl içinde soruşturma başlatılmadığı takdirde suç dava zamanaşımına uğrar.
Sosyal medya veya internetten işlenen tehdit suçunun TCK m.106/1’de düzenlenen şekli uzlaştırma prosedürü uygulanmasını gerektiren suçlardandır. Uzlaşma kapsamında olan suçlarda, gerek soruşturma gerekse kovuşturma aşamasında öncelikle uzlaştırma prosedürünün uygulanması, uzlaşma sağlanmazsa soruşturmaya veya yargılamaya devam edilebilir. Tehdit suçunun nitelikli halleri açısından ise uzlaştırma prosedürü uygulanamaz.
5. Tehdit Suçunun İnternet Yolu ile İşlenmesi Suçunun Cezası
Tehdit suçunun cezası TCK’nun 106. maddesinde düzenlenmiştir. TCK’nın 106. maddesinin birinci fıkrasına göre tehdit suçunun kişinin kendisinin veya yakının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir zarar vereceği ile ilgili tehdit eden faile, 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezasına hükmedilir. Ancak suçun bu temel halinin kadınlara karşı işlenmesi halinde cezanın alt sınırı 9 ay olarak belirlenmiştir.
Failin mağduru malvarlığı itibarıyla büyük bir zarara uğratacağından veya sair bir kötülük edeceğinden bahisle tehdit suçunu işlemesi halinde ise 6 aya kadar hapis veya adli para cezasına hükmolunur. Ancak bu halde suç soruşturması şikâyete bağlı olacaktır.
Tehdit Suçunun Nitelikli Halinin Cezası TCK’nın 106. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiş olup, tehdit suçunun nitelikli hallerini işleyen kişiler iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.
6. Tehdit Suçunda Soruşturma ve Kovuşturma Aşaması
Malvarlığı itibarıyla büyük bir zarara uğratacağından veya sair bir kötülük edeceğinden bahisle tehdit suçu hakkında ceza yargılaması başlatılabilmesi için, öncelikle mağdur tarafından şikayet edilmesi gerekir. Mağdurun şikayeti olmadığı halde, savcılıkça ya da mahkemece kişinin malvarlığı yönünden tehdit edildiği anlaşılsa dahi, failin cezalandırılması amacıyla soruşturma ve kovuşturma yapılamayacaktır.
Diğer taraftan, kişinin kendisinin veya yakının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden bahisle tehdit suçu işlenmiş ise şikayet şartı aranmaz. Dolayısıyla tehdit suçunun bu halinin işlendiğine ilişkin kolluk makamlarınca, savcılıkça ya da mahkemece haberdar olunması halinde, failin cezalandırılması için re’sen soruşturma ve kovuşturma yapılacaktır.
Elbette, mesajla yahut internet veya sosyal medya aracılığıyla gerçekleştirilen her bir tehdit eyleminin ilgili mercilerce fark edilerek soruşturma başlatılması mümkün değildir. Bu sebeple, şikayet şartı olmasa dahi, mesaj veya internet üzerinden tehdit edilen kişi, emniyete veya savcılığa giderek suç duyurusunda bulunmalıdır. İspatı son derece zor olan bu suçta, suçu işleyen failin tespit edilebilmesi için, mağdur, suça ilişkin konuşma içeriklerini savcılıkla paylaşmalıdır. Ayrıca, durumun gerektirmesi ve mevzuatta aranan şartların sağlanması halinde, ilgili içeriğe erişimin engellenmesi veya yayından kaldırılmasına karar verilmesi mümkündür. Sahte hesaplar açısından ise, Facebook, Instagram, Twitter gibi platformlar kişilerin IP adreslerini paylaşmamaktadırlar ve bu durum failin bulunmasını ve ispat faaliyetini zorlaştırmaktadır. Bunun için kollukça data ve kaynak araştırması yapılmakta özel yöntemler kullanılarak failin kimliğine ulaşılmaya çalışılmaktadır.
Erişimin engellenmesi veya yayından kaldırılması ile ilgili detaylı bilgi için “İnternet Yayın İçeriklerine Erişimin Engellenmesi ve Kaldırılması” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.
Biri bana instgramdan hakaret ve tehdit bende ekran resimlerini çektim.
Çıktılarını alarak savcılığa suç duyurusunda bulundum. Fakat hesap kapandı.
Elimde attığı mesajların ekran fotosu var. Bu kişi bulunur mu?
Yurtdışında yaşıyorum. Tehdit eden kişi İzmir’de, ne yapabilirim?
Eski sevgilim, elindeki görsellerimi SS alıp annem babama atıcak diye tehdit ediyor.
Merhalar
Ayrıldığım sevgilim elindeki görsellerle beni instagram üzerinden tehdit etti engelledim kullanıcı adımı değiştirdim ve tehdit ettiği mesajları ss aldım ne yapmam gerekiyor
Bir tehdit mesajı aldım ama o anın korkusu ile mesajları silip tehdit eden şahısı engelledim mahkemeye başvurmak istersem ne yapmam gerekiyor
Discordan İsimsiz diye biri benim oturduğum yeri herşeyi biliyor ve arkadaşlarımıda rahatsız ediyor polise gidersem bulunabilirmi acaba
Tehtit ediliyorum ne yapıcağımı bilmiyorum
Bende aynı şekilde tehdit ediliyorum benimle iletişime geçermisiniz
Yardim edin lutfen
aynısı bende de oluyor ne yapacağım bilmiyorum
birisi beni bir oyunda tipim kendi tipine benzediği için tehtid ediyor amcasının polis olduğunu ve beni şikayet edeceğini söylüyor
Ayrılmak istediğim sevgilim eğer ayrılırsam elindeki görüntüleri aileme göndermekle tehdit ediyor. Özgürlüğümü kısıtladığı için ayrılmak istemiştim fakat kendisi beni tehdit ettiği için hala seviyormuş ve hiçbir şey yokmuş gibi davranmak zorundayım. Artık dayanamıyorum. 20 yaşındayım ve artık psikolojim bozuldu. Ne yapmam gerekiyor? Ailemin hiçbir şeyi öğrenmesini istemiyorum. Biraz önce eğer yanına gelmezsem(şehir değiştirmem gerekiyor) kendisinin geleceğini ve hoş şeyler yaşanmayacağını söyledi. Ben artık dayanamıyorum
Merhaba
Birisi benim numaramı sahte facede paylaşmış beni arayanlar oldu Facebook adresini verdiler sahte bir kız adresi ve baktığımda numara silinmisti ekran görüntüsü aldım sadece kızın profili ve tamamen sahte bilgiler vardi ve hesabi silmiş ben baktıktan sonra suç duyurusunda bulundum numaramı paylastigina dair ekran resim yok zaten silmisti sonuç olarak Facebook öp adresi vermiyor ki kendi ülkesine bile vermiyor bunlar haricinde olum t.cvz simdi bu kisi bulunurmu
Bir akrabam tarafından fotoğraflarını ailene gösteririm şeklinde tehdit alıyorum. Ayrıca reşit olmadığım halde isteksiz bir şekilde ilişkiye girdim bu tecavüze mi giriyor. Eğer tecavüzse bu konu tarafındanda tehdit ediliyorum ailemin öğrenmesini istemiyorum bana yardımcı olur musunuz?
1 yıl önce bir kız çetesi tarafından yanımdaki arkadaşımla darp edildik polise gidersek daha kötüsünü yaparız gibisinden şeyler söylenince vazgeçtik . Olay kapanmış olmasına rağmen bu sıralar aynı çete tarafından darp edileceğim hakkında tehditler alıyorum .Ne yapmalıyım yardımcı olursanız sevinirim
İnternet üzerinden süreli almış olduğum bir ürün var ürün hakkında bazı problemler oldupu için ürünü aldığım kişiler ile görüşme yaptığımda şikayetlerim yüzünden iptal edeceklerini söylediler. Elimde ekran görüntüleri ve yaptıkları tehditler bulunmaktadır. Ne yapmalıyım.
Ben 3 senedir biri tarafindan tehdit ediliyorum onunla zamaninda devam konușmayip yolumu ayirdiğim icin. Ben yurdișinda yasiyorum o ise türkiyede istambulda. Onu 2017 yilinda heryerde engelledim ve yoluma baktim. Beni yinede bi șekilde baska hesaplarla bulup yazip arkadaslarimla ailemle ve cep numaramla ve yazișmalari yaymakla tehdit etti. Onunla hep insan gibi konusup anlasmaya calistim baktim olmuyor twitter hesabimi kapattim ve iki ay sonra tekrar yeni bi hesap actim. Bu sefer beni tekrar buldu ve neden tekrar actigim için beni korkutmaya basladi eger kapatmazsam arkadaslarina yanașirim seni rahat birakmam dedi ve bunlarin hepsini yapti. Arkadaslarim ona yazip suc ișledigini ve beni rahat birakmasini rica ettiler. Ama o kimseye aldirmadi ve yapacagini herseferinde yapti bana zarar vermek icin. 2019 yilinda annene yazarim diye tehdit etti ve bunu da sonunda yapti. Ve șimdi iki gun önce bana tekrar yazdi neden durup durup bi zaman sonra ortaya cikip beni rahatsiz ediyor anlamiyorum. orali olmadim bu sefer geri yazmadigim icin tehdit etti eger dediklerini yapmazsam numarami heryerde yayacagini söyledi ve kendi instagram hesabindan numarami paylasmis..bankada calistigimi türkiyede yasayan zor durumda olan insanlara yardimci oluyormușum diye ve altina ismimi yazip numarami paylasmis.. Hepsi yalan ben bankada calismiyorum ve kimseye yardimda etmiyorum. Iki gün boyunca telefonum susmadi arayanlar yazanlar oldu. Mecbur kendime yeni bi hat numara aldim. Yine yetmedi seninle yüz yüze görüșecez benden kurtaramicak kimse diyip küfürler etti. Eskort sayfalarinda yayarim herșeyini dedi. Yine engelledim. Bu sefer arkadasinin profilinden yazip ekran bütün eski yazisma görüntülerini twitterda paylascam diyip onuda yapti arkadaslarima karsi beni rezil edip kendimi kimsesiz hissetmemi istiyor. Cok korkuyorum ailem arkadaslarim yanimda ama bunlari yapan daha neler yapar bilmiyorum. Suc duyurusunda bulunmak istiyorum ama yurdișinda yasadigim için nasil yapmam gerektigini bilmiyorum. Elini kolunu sallayip geziyor bana her yönde senelerdir korku veriyor. Tedirgin yasiyorum hep. Beni bulursa cevreme de zarar verirse diye. Yasadigin yerin haritasi var nerde oldugunu biliyorum orda adamlarim arkadaslarim var merak etme sen diyor oraya geldigimde de görüșcaz falan diye ses kaydi atti. Ne yapmam gerekiyor. Bu kisinin kim oldugunu biliyorum hesaplarini biliyorum. Elimde deliller var.
Ben birisinin fotoğraflarını kullanarak Instagram da konuşmalar yaptım şimdi o konuşmaları yaptığım kişi beni tehdit ediyor aileme ve sosyal medya üzerinden bunları paylaşacağını söylüyor ne yapmalıyım en kısa zamanda dönüş yapar mısınız lütfen yardımcı olun
Merhabalar tanımadıgim bir instagram hesabindan hakaret ve tehtit mesajlari alıyorum daha kotusu fake hesaptan birilerine kufur ederek benim numarami veriyor ve devamlı aranıyorum tehtit ediliyorum ne yapmam lazım
İnstagram üzerinden tehdit ediliyorum ailem ile ilgili özel bir olayı yaymak ile tehdit ediyor fakat hesap sahte bir hesap kim olduğunu bilmiyorum mesaj duruyor acaba şikayette bulunsan bulunur mu kim olduğu kaç günde bulunur bulunursa acaba yardımcı olabilir misiniz ?
Bir kişi arkadaşımı sürekli tehdid ediyor seni mahvederim rezil ederim bende fotoğraf ve videoların var seni rezil ederim gibisin den sosyal medya uzerinden rahatsız ediyor ne yapa biliriz
Bir kız beni wattsapp üzerinden tehdit etti. Eğer düzgün durmazsam kötü olurmuş kiminle dans ettigimin farkında değilmişim. Öncedende yazdı ben engelledim ama ileri gitmeye başladı ne yapmalıyım
İnternetten bir alışveriş yaptım ancak sağlık sorunu nedeniyle teslim alamadım ve satıcıya iade gitti. Şimdi satıcı beni zararını karsilamazsam isteğim haricinde aynı ürünü 9 kere daha göndereceğini ve tazminat davası açacağını söylüyor ve açık adresim elinde olduğu için beni tehdit ediyor. Konu hakkında ne yapabilirim?
Elinde resim ve videolarım olan birisi tarafından benden ayrılırsan hepsini ailene gönderecem anlatacam herşeyi diye tehtit ediliyorum şikayette bulunursam o resimleri yayınlamadan engel olurlar mı bu süreç nasıl ilerliyor. Bilgi verir misiniz teşekkürler.
Bana bir tehdit mesajı geldi . Ben onu nasıl şikayet edebilirim ?