Mirasçılık Belgesi – Veraset İlamı Nedir?

Mirasçılık Belgesi – Veraset İlamı Nedir?

Mirasçılık belgesi, Türk Medeni Kanunu’nun “Mirasın Geçmesinin Sonuçları” başlıklı ikinci bölümü altındaki “Koruma Önlemleri” kısmında yer alan 598. Maddede düzenlenmiştir. Bu hukuki düzenlemeye göre, mirasçılık belgesi; mirasçılık sıfatını ispatlama, mirasçıların miras paylarını belirleme ve mirasçıların miras malı üzerinde tasarrufta bulunma yetkisi veren yasal bir belgedir.

Türk Medeni Kanunu’nun 598. Maddesinin 1. Fıkrasına göre, yasal mirasçı oldukları tespit edilen kişilere, sulh mahkemesi veya noterlik tarafından mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilmesi öngörülmüştür.

TMK madde 598 2. Fıkrada ise, vasiyet alacaklıları ve atanmış mirasçılar için mirasçılık belgesinin verilme koşullarını düzenlemektedir.

TMK Madde 598 3. fıkra ise, mirasçılık belgesinin kesin ilam (mahkeme hükmü) niteliğinde olmadığını, bu nedenle geçersizliğinin her zaman ispat edilebileceğini düzenlenmiştir.

Türk Medeni Kanunu’nun 598/1. maddesine göre, yasal mirasçı oldukları resmi olarak tespit edilen

Uygulamada mirasçılık belgesi ile ilgili “mirasçılık belgesi” “veraset belgesi” “veraset ilâmı” ve “veraset senedi” gibi farklı kullanımlar mevcuttur. Mirasçılık belgesi, miras hakkını kesin olarak tespit eden bir ilam niteliğinde değildir. Bu nedenle mirasçılık belgesi, aksi ispat edilmedikçe geçerli kabul edilir. Belgenin içerdiği bilgilerin geçerliliğine yönelik somut bir itiraz veya ispat durumunda, belgenin iptali mümkün olabilir.

Mirasçılık belgesinin talep edilmesi için belirli bir süre şartına bağlanmamış olabilir, ancak bir malın miras olarak kalması durumunda, veraset ilamı belgesinin üç ay içinde çıkarılması önemlidir. Bu süre içinde gerekli işlemler ve vergi beyanları yapılmazsa, Vergi Usul Kanunu ve ilgili mevzuat gereğince gecikme cezaları veya yaptırımlar uygulanabilir. Bu nedenle, mirasın düzgün bir şekilde işlenmesi ve vergi yükümlülüklerinin yerine getirilmesi için belirtilen süreye dikkat edilmesi önemlidir.

1. Mirasçılık Belgesi Nedir?

Mirasçılık belgesi, TMK madde 7 anlamında resmî bir belgedir. Mirasçılık sıfatının varlığına karine oluşturur. Yani mirasçıların, gerçekten mirasçı olduklarına ilişkin bir ön kabul mahiyetindedir. Ancak belirtilmelidir ki mirasçılık belgesinde yer alan hususların aksi her zaman ispat edilebilir ve aksi ispat edilinceye kadar geçerlidir. 

Mirasçıların mirasçılığını ispatlayan bu belge “mirasçılık belgesi” diğer adıyla “veraset ilamı” dır. Veraset ilanına ilişkin hükümler Türk Medeni Kanunu madde 598’ de düzenlenmiştir.   

IV. Mirasçılık belgesi

(2) Madde 598-

Başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları belirlenenlere, sulh mahkemesince veya noterlikçe mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilir.

Tereke, miras bırakanın ölüm anında sahip olduğu tüm mal varlığını ifade eder. Bu tereke, genellikle miras bırakanın mevcut malları, alacakları, hakları ve borçlarından oluşur. Mirasçılar, tereke üzerinde tasarruf yapmak veya işlem yapmak istediklerinde, bu eylemlerini doğrulamak amacıyla bankalar, devlet kurumları ve özel şirketler tarafından mirasçılıklarını kanıtlayan belgeler istenmektedir. Bu belgeler, mirasçıların miras hakkına sahip olduklarını göstermelerine yardımcı olur ve tereke üzerindeki işlemlerin düzgün bir şekilde gerçekleştirilmesine olanak tanır.

Konu ile ilgili olarak ayrıca “Vasiyetnamenin İptali” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

2. Mirasçılık Belgesi Nereden Alınır?

Mirasçılık belgesi, miras bırakanın ölümünün ardından talep edilebilecek bir belge olup, mirasçılardan birinin yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesi veya Türkiye’deki bütün noterlerden alınabilir. Ancak, nüfus kayıtlarındaki muğlaklık, yasal mirasçılığın ve/veya soy bağının tespit edilememesi vb. durumlar mevcutsa, mirasçılık belgesi, Sulh hukuk mahkemesinden talep edilecektir.  

Bu belge sayesinde artık payları tespit edilmiş mirasçılar, tereke üzerinde tasarrufta bulunabilecektir.

3. Noterden Mirasçılık Belgesi Nasıl Alınır?

Türkiye’de noterden mirasçılık belgesi almak oldukça basit bir süreçtir. Şayet mirasçılık belgesi noterlikten talep edilecekse, talepte bulunan kişi, miras bırakan ile soy bağını ve yasal mirasçılığını gösterir belgeyi, Notere sunmalıdır. 

Gerekli Belgeler Hazırlanması

Mirasçılık belgesi başvurusu için gerekli belgeleri hazırlayın.

• T.C. Kimlik numarası yazılı olan kimlik belgesi. (Nüfus Cüzdanı, Ehliyet yada Pasaport)
• Avukat yada yasal temsilci başvuru yapılıyorsa vekaletname veya mahkeme kararı.
• Miras bırakan kişinin T.C. Kimlik bilgileri

Noter Başvurusu

Yukarıda listelenen belgelerle hazırladıktan sonra en yakın notere başvuru yapılabilir. Bu aşamada Noter tarafından mirasçılık belgesi başvuru formu verilecektir. Bu formun eksiksiz ve doğru bir şekilde doldurulması gerekmektedir. Noterlik, başvuru formunu doldurulması konusunda yardımcı olacaktır.

Mirasçılık Belgesinin Düzenlenmesi

Başvuru sahibi ve mirasbırakan yakınınıza ait nüfus kayıtlarını noter tarafından kontrol edecektir. Herhangi bir eksiklik veya mirasçılık belgesinin noterler tarafından düzenlenmesine engel teşkil eden bir durum olmadığı sürece, mirasçılık belgesi düzenlenecektir.

Ancak, bazı durumlarda Mirasçılık Belgesi noter tarafından verilemeyebilir ve başvuru reddedilebilir. Bu durumda, mirasçılık belgesinin mahkemeden alınması gerekecektir.

4. Noterden Mirasçılık Belgesi Alınmasına Engel Durumlar

Mirasçılık belgesi, miras işlemlerini düzenlemek için önemli bir belgedir. Ancak bazı durumlarda Noterlik tarafından verilemeyebilir ve başvurunuz reddedilebilir. İşte Mirasçılık Belgesi’nin Noterlik tarafından verilemeyeceği durumlar:

4.1. Soybağının Tespit Edilememesi veya Yasal Mirasçısı Olmaması

• Miras bırakan ile Mirasçılık Belgesi talep eden kişinin soybağının tespit edilememesi durumu.
• Soybağının olması ancak yasal mirasçısı olmaması durumu.

4.2. Vasiyetname Bulunması

• Miras bırakanın vasiyetnamesinin bulunması durumu.
• Miras bırakanın 04/04/1926 tarihinden önce vefat etmiş olması durumu.
• Miras bırakanın 23/11/1990 tarihinden önce vefat etmiş ve eşinin hala sağ olması durumu.

4.3. Diğer Engeller

• Miras bırakanın veya mirasçılardan herhangi birinin mirasçılarından biri ile aynı gün vefat etmiş olması durumu.
• “GAİP” olarak adlandırılan, kayıp veya ölümü tespit edilemeyen durumlar.
• Miras bırakanın evlatlık olması durumu.
• Vatandaşlıktan çıkarılmış olması veya birden çok vatandaşlığa sahip olması durumu.

Noterlik Kanunu gereği, mirasçılık belgesi verilmesine engel bir durum tespit edildiğinde, Noter tarafından gerekçeyi içeren bir “Red Belgesi” verilir. Bu durumda mirasçılık belgesinin Sulh Hukuk Mahkemesinden alınması gerekecektir.

5. Mirasçılık Belgesinin Sulh Hukuk Mahkemesinden Talep Edilmesi

Türk Hukukunda mirasçılık belgesi alınabilmesi için birkaç farklı yol bulunmaktadır. Bu yollardan birisi, Sulh Hukuk Mahkemesi’ne başvurarak mirasçılık belgesi talebinde bulunmaktır. Mirasçılık belgesi talebi üzerine Sulh Hukuk Mahkemesi, miras bırakanın ve mirasçıların nüfus kayıtlarını inceleyerek mirasçılık belgesinin düzenlenip düzenlenemeyeceğine karar verir.

Sulh Hukuk Mahkemesi, öncelikle dava dilekçesini ve sunulan nüfus kayıtlarını inceleyerek mirasçılık belgesi talebinin yasa ve usule uygun olup olmadığını değerlendirir. Mahkeme yaptığı incelemeler sonucunda mirasçılık belgesinin düzenlenmesine engel bir durum olmadığını tespit ederse, mirasçılık belgesinin düzenlenmesine karar verir.

Mirasçılık belgesinin Sulh Hukuk Mahkemesinden talep edilmesi halinde sürecin karmaşık olabileceğini ve hukuki bilgi gerektirebileceğini belirtmek gerekir. Bu nedenle, bir avukattan veya hukuki bir uzmandan yardım almak, başvuru sürecini daha sorunsuz hale getirebilir.

6. Mirasçılık Belgesi Vermekle Görevli ve Yetkili Mahkeme

Mirasçılık belgesi talebinde görevli ve yetkili mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesi’dir. Sulh Hukuk Mahkemeleri, mirasçılık belgesi talepleri ve miras davaları gibi hukuki işlemlerle ilgilenirler. Yeni mirasçılık belgesi verilmesine ilişkin davalarda, mirasçıların her birinin oturduğu yer mahkemesi de yetkilidir. Bu mahkeme, mirasçıların yasal haklarını belirler ve mirasçılık belgesini düzenler veya reddeder. Başvuru işlemi ve mahkeme süreci genellikle Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından yürütülür.

7. Mirasçılık Belgesini Kimler Talep Edebilir?

Diğer kanunlardaki düzenlemeler saklı kalmak üzere, aşağıda belirtilen kimseler mirasçılık belgesini mahkemeden yahut noterden talep edebilir.

• Yasal mirasçılar; örneğin miras bırakanın çocukları, ana, babası ve torunları veraset ilamı talebinde bulunabilir. Keza hayatta olan eşi ve evlatlığı da talepte bulunabilecekler arasındadır.
• Murisin kan hısımları ve hiçbir yasal mirasçısı yoksa devlet de mirasçılık belgesi talep edebilir.
• Yine vasiyetname ve miras sözleşmesi ile atanan mirasçılar, vasiyet alacaklıları, miras bırakanın veya mirasçının alacaklıları veraset ilamı çıkartılmasını talep edebilir.
• Mirasçılık sıfatını yitirenler; mirasçılıktan çıkarma, mirastan yoksunluk, mirasın reddi veya mirastan feragat hallerinde bu kişiler de veraset ilamının çıkartılmasını talep edebilir.

8. Mirasçılık Belgesi Talebi, Süreye Tabi midir?

Belgenin talebi, zamanaşımı veya hak düşürücü herhangi bir süreye bağlı değildir. Yani ölümün gerçekleşmesi ve bu durumun Nüfus Müdürlüğünce kayıt altına alınmasının ardından her zaman veraset ilamı talep edilebilecektir. Yine gaiplik kararının verilmesinin ardından süre sınırı olmaksızın veraset ilamı çıkartılabilecektir.

9. Mirasçılık Belgesi İptal Edilebilir mi?

Veraset ilamına ilişkin hükümleri düzenleyen TMK 598 maddesi gereğince  “Mirasçılık belgesinin geçersizliği her zaman ileri sürülebilir.” 

Mirasçılık belgesi aksi her zaman ispat edilebilen bir belgedir. Bu nedenle belgenin gerçek mirasçılık durumunu yansıtmadığından bahisle, diğer mirasçılar davalı gösterilerek, iptali ve yeni veraset ilamı düzenlenmesi talep edilebilir.

10. Mirasçılık Belgesinin İptali Davası

Veraset ilamının kesinleşmesinden sonra, miras paylarına ilişkin hata yapıldığının yahut mirasçılardan birinin miras payına dâhil edilmediğinin fark edilmesi durumunda veraset ilamının iptali talep dava açılabilir. Yine veraset ilamının iptali için açılacak dava, zamanaşımı veya hak düşürücü herhangi bir süreye bağlı değildir.

Açılacak bu davada, çekişmeli yargı kuralları uygulanacağı için mirasçılık sıfatı her türlü delille ispat edilebilir ve yargılama sonunda verilen karar kesin hüküm teşkil eder.

Uygulamada rastlanılan bir başka durum ise ketmi verese yani mirasçılığın gizlenmesidir. Ketmi Verese; mirasçılık belgesinin alınması sırasında mirasçı sıfatına sahip bir kimsenin bu sıfatının, üçüncü kişiler veya diğer mirasçılar tarafından gizlenerek, mirasın intikalinin ve paylaşılmasının hukuka aykırı şekilde gerçekleştirilmesini ifade etmektedir. Ketmi verese davası, mirasçılık hakkı gasp edilen mirasçının, miras payını almak için ikame ettiği davaya verilen addır. Ketmi verese sebebiyle mirasçılık hakkı gasp edilen mirasçılar açacakları ketmi verese davalarıyla haklarını elde edebilmektedirler.

Konuya ilişkin detaylı bilgi için “Mirasçılığın Gizlenmesi – Ketmi Verese” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

11. Mirasçılık Belgesinin İptali Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Veraset ilamının iptali davasında görevli mahkeme, Asliye Hukuk Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise, HMK madde 11/3 gereği, mirasçılardan her birinin oturduğu yer mahkemesidir.