Estetik amaçlı tıbbi müdahale, kimi durumlarda yalnızca güzelleştirme amacı taşıyan, kimi durumlarda ise hem güzelleştirme hem de tedavi amacıyla gerçekleştirilen müdahalelerdir. Genel olarak, tıbbi amaçla gerçekleştirilen müdahalelerde, doktor ile hasta arasındaki ilişkinin bir nevi vekâlet sözleşmesine dayandığı kabul edilir. Estetik amaçlı müdahaleler ile protez diş yapımı gibi güzelleştirme gayesi ağır basan tıbbi müdahalelerde ise, eser sözleşmesinin hükümleri uygulanır. Özellikle, estetik amaçlı tıbbi müdahalelerde, doktorun taahhüt ettiği sonucu gerçekleştirmesi esastır. Estetik ameliyatın doktor hatası nedeniyle, kusurlu şekilde sonuçlanması halinde, kusuru olan sağlık personeline ve hatta bazı durumlarda müdahalenin yapıldığı hastaneye karşı maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.
Yazı İçeriği
1. Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahale Nedir?
2. Hatalı Estetik Ameliyatlarda Yaşanabilecek Hukuki Uyuşmazlıklar Nelerdir?
3. Hatalı Estetik Ameliyatlarda Doktorun Sorumluluğu
4. Hatalı Estetik Ameliyatlardan Doğan Zararlarda Doktora Başvuru Şartları
5. Hatalı Estetik Ameliyat Nedeniyle Açılabilecek Davalar Nelerdir?
6. Hatalı Estetik Ameliyat Nedeniyle Tazminat Davalarında Görevli Mahkeme
7. Hatalı Estetik Ameliyat Nedeniyle Tazminat Davalarında Zamanaşımı
Örneğin, uygulamada sık karşılaşan estetik operasyonlardan olan burun estetiği ameliyatı sonucunda, doktorun, operasyon öncesinde vaat ettiği gibi bir burun yapılmış olmalıdır. Keza, dolgu, botoks gibi estetik dokunuşlarda da, müdahale öncesinde hastanın tarif ettiği ve doktorun taahhüt ettiği görsel güzellik sağlanmalıdır. Aksi durumda, müdahalede bulunan doktorun sorumluluğu gündeme gelebilecek ve hatalı operasyon yüzünden zarara uğrayan hastanın, bu zararın giderilmesi amacıyla tazminat talep etme hakkı doğabilecektir.
1. Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahale Nedir?
Anayasamız ile güvence altına alınmış olan vücut bütünlüğünün dokunulmazlığı hakkının temel istisnasını, tıbbi müdahaleler oluşturur. Sağlık personeli tarafından, tedavi amacıyla gerçekleştirilen her türlü müdahale olarak tanımlanan tıbbi müdahale, esasen hastanın sağlık personeli ile ilk karşılaşma anında başlar. Tetkik, teşhis, tedavi ve sonrasındaki izleme süreçleri de dahil olmak üzere tüm işlemler, tıbbi müdahalenin bir parçasıdır. Daha ziyade cerrahi müdahalelerden ibaretmiş gibi algılansa da, verilecek ilaçların seçimi, hatta uygulanacak tedaviye ilişkin ve hastanın anlayabileceği şekilde aydınlatılmış onamının alınması da bu kapsamdadır.
Estetik amaçlı tıbbi müdahalelerse, kişide, doğumundan itibaren var olan veya sonradan meydana gelmiş görünüş bozukluklarının düzeltilmesi amacıyla yaptırdıkları müdahalelerdir. Keza hiçbir görünüş bozukluğu olmamasına rağmen insanlar, daha güzel görünmek amacıyla dahi estetik amaçlı tıbbi müdahale yaptırabilmektedir.
Bununla birlikte, yalnızca güzelleştirme amacı taşıyan estetik amaçlı tıbbi müdahaleler olabileceği gibi, hem güzelleştirme hem tedavi amacını taşıyan müdahaleler de mevcuttur. Örneğin; burunla ilgili ameliyat kişinin nefes almasını kolaylaştırmak ve burnun şeklini düzeltmek amacıyla yapılabilirken dudak büyütme, diz kapağı güzelleştirme gibi ameliyatlar salt güzelleştirme amacı taşımaktadır.
2. Hatalı Estetik Ameliyatlarda Yaşanabilecek Hukuki Uyuşmazlıklar Nelerdir?
Estetik kaygı ile yapılan tıbbi müdahalelerin artmasıyla birlikte, hukuki uyuşmazlık sayısı da artmıştır. Ne var ki, güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar yahut diş protezi gibi uygulamalardan kaynaklanan uyuşmazlıklarla ilgili mevzuatımızda açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Yerleşik Yargıtay içtihatlarına göre, doktor tarafından verilen genel doktorluk hizmeti kapsamındaki hukuki uyuşmazlıklarda, vekalet sözleşmesi hükümleri uygulanmalıdır. Ancak, güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ve diş protezi yapımında doktor, hastasına belirli bir sonucu meydana getireceği yönünde taahhütte bulunduğundan tedavi amacı ikinci planda kalmaktadır. Dolayısıyla bu tıbbi müdahaleler bakımından eser sözleşmesine ilişkin hükümlerin uygulanması gerekir. Nitekim, Yargıtay’ın birçok kararında, güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlarda veya protez diş yapımında, eser sözleşmesine ilişkin hükümlerin uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Bu noktada, uygulanacak hükmü tespit ederken dikkat edilmesi gereken husus, tedavi amacının ağır basması durumunda vekâlet, güzelleşme amacının ağır bastığı durumda ise eser sözleşmesi uygulanacağıdır.
Makale konumuzu oluşturan estetik amaçlı tıbbi müdahalelerde uygulama alanı bulan eser sözleşmesi hükümleri, Türk Borçlar Kanunu 471-486. maddeleri arasında düzenlenmiştir.
3. Hatalı Estetik Ameliyatlarda Doktorun Sorumluluğu
Güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ve diş protezi yapımında, doktorun sözleşmeden doğan sorumluluğunun gündeme gelebilmesi için, öncelikle doktor ile hasta arasında sözleşme ilişkisinin bulunması gerekmektedir. Bu sözleşmede doktorun asli borcu, hastanın talebi doğrultusunda hastasının vücudundaki güzelleşmenin sağlanması, hastanın asli borcu ise, ücretin ödenmesidir. Asli borcun yanında doktorun yan edim borçları da vardır. Bunlar; hastayı, tedavi sonucunda meydana gelebilecek hususlarda bilgilendirme, hastanın açık rızasını alma, müdahaleyi özen yükümlülüğüne uygun olarak bizzat gerçekleştirme gibi yükümlülüklerdir. Doktor, sözleşme hükümleri ile Tababet ve Şubatatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’da düzenlenen hususları da göz önüne alarak tıbbi müdahaleyi yapmalıdır.
Doktorun hastalığın teşhisi ve tedavisi, şahsen ifa, talimata uyma, hesap verme, aydınlatma, sadakat ve özen gösterme, tıbbi kayıtları eksiksiz tutma gibi borçlarını yerine getirmesi gerekir. Keza, araç, gereç ve malzeme sağlama gibi borçların yerine getirilmemesi halinde de sözleşmeye aykırılık oluşur ve doktorun sorumluluğu gündeme gelebilir. Doktorun, malpraktis teşkil eden kusurlu müdahalesinden zarar gören hasta, şartları varsa maddi/manevi tazminat davası açabilir.
Keza, vefat yahut cismani zararla sonuçlanan tıbbi müdahalelere ilişkin olarak, doktorun, TCK kapsamında taksirli veya ihmali davranışlarından kaynaklı işlediği hukuka aykırı fiillerden cezalandırılması gündeme gelebilir.
Konu ile ilgili detaylı bilgi için “Doktor Hatası (Malpraktis) Nedeniyle Ceza Davası” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
4. Hatalı Estetik Ameliyatlardan Doğan Zararlarda Doktora Başvuru Şartları
Yukarıda da belirttiğimiz gibi, doktorun, taraflarca akdedilen sözleşmede kararlaştırılmış şekilde tıbbi müdahaleyi yaparak hastanın talebini karşılaması gerekmektedir. Hastanın talebinin karşılanmaması sözleşmeye aykırılık oluşturacaktır. Örneğin, göğüs büyütme ameliyatlarında operasyon öncesinde kararlaştırılan ölçüden bariz şekilde farklı sonuç oluşması yahut iki göğsün ebatlarının birbirinden kabul edilemez derecede farklı olması, sözleşmeye aykırılıktır.
Nitekim Yargıtay 15.Hukuk Dairesi’nin, 04.03.2019 tarih ve 2018/ 182 E., 2019 / 930 K, Sayılı ilamında aşağıdaki şekilde hüküm kurmuştur;
‘’… davacıya yapılan estetik müdahalenin sonucu itibariyle davacı iş sahibi yararına sonuç vermediği, memede başlangıçta amaçlandığı şekilde estetik açıdan daha düzgün ve dik durma olgusunun gerçekleşmediği anlaşılmaktadır. Bu durumda davalı hekimin edimini sözleşmeye uygun olarak gerçekleştirmediğinden ödenen bedel olan 5.178,00 TL’nin iadesi ile uygun görülecek oranda manevi tazminata hükmedilmesi gerekirken davanın reddine karar verilmesi doğru olmamış, kararın bozulması uygun bulunmuştur.’’
Sözleşmeye aykırılık sebebiyle hastanın tazminat talebinde bulunması için, doktorun kusurunun olması ve bu kusur neticesinde bir zarar meydana gelmiş olması şarttır. Aynı zamanda, zarar ile doktorun kusurlu hareketi arasında nedensellik bağı olmalıdır.
Doktorun kusuru, kasten yahut ihmali şekilde görülebilir. Ancak, uygulamada, doktorun kasten böyle bir harekette bulunması, hayatın olağan akışına aykırı olduğu için, genellikle ihmali kusur söz konusu olmaktadır. Doktorun kusurlu olup olmadığının tespitinde, doktorun tıp bilimi kurallarına uygun yöntemleri kullanıp kullanmadığı gibi hususlar göz önünde bulundurulur. Tıp biliminin kurallarına ve hastaya yapılacak müdahalenin gereklerine aykırı hareket eden doktorun kusurlu sayılacağı açıktır.
Güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ve diş protezi gibi müdahalelerde, doktorun taahhütte bulunduğu sonucun meydana gelmemesi halinde, hasta açısından bir zarar oluşacağı açıktır. Çünkü, kişinin bu tıbbi müdahaleyi yaptırmadaki temel amacı, estetik kaygıdır.
Doktorun, kusurlu davranışıyla sözleşmeye aykırı hareket etmesi nihayetinde, hastada zarar oluşmuşsa, daha açık ifadeyle, kusurlu fiille zarar arasında neden-sonuç ilişkisi varsa, doktordan zararın tazmini istenebilir.
5. Hatalı Estetik Ameliyat Nedeniyle Açılabilecek Davalar Nelerdir?
Maddi Tazminat
Maddî tazminat olarak; öncelikle ek tedavi ve ameliyat masrafları, kusurlu müdahale nedeniyle hastanın uğradığı kazanç kaybı ve iktisadi geleceğinin sarsılmasından doğan zararlar talep edilebilir. Tazminat, kural olarak doğrudan zarar görene ödenmekle birlikte, hastanın ölümü hâlinde, geride kalan yakınları da “destekten yoksun kalma tazminatı” isteyebilir. Uğranılan zararların, talep eden tarafça ispatlanabilir olmaları önemlidir.
Manevi Tazminat
Kusurlu bir tıbbi müdahale sonucu olarak hastanın duyduğu bedensel veya manevi acıyı, elem, keder ve ıstırabı dindirmek maksadıyla, manevi tazminat talep edilebilir.
Konu ile ilgili detaylı bilgi için “Doktor Hatası (Malpraktis) Nedeniyle Tazminat Davası” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
6. Hatalı Estetik Ameliyat Nedeniyle Tazminat Davalarında Görevli Mahkeme
Eser sözleşmesi hükümleri uygulanacağından, hatalı estetik ameliyat nedeniyle tazminat davalarında görevli mahkeme, tüketici mahkemesidir.
7. Hatalı Estetik Ameliyat Nedeniyle Tazminat Davalarında Zamanaşımı
Güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ile protez diş uygulamasında, eser sözleşmesi hükümleri uygulanacağından, bu türdeki tazminat davalarındaki zamanaşımı Türk Borçlar Kanunu’nun 147/6. maddesi gereği beş yıldır.
