Estetik Amaçlı Ameliyatlar ve Diş Protez Yapımından Kaynaklanan Davalar

Genel Olarak,
Geçmişte insanlar, tıbbı müdahaleye gereklilik ve zorunluluk durumunda başvurmaktayken, günümüzde, insanlardaki daha güzel veya yakışıklı görünme arzusunun yaygınlaşması, estetik amaçlı tıbbi müdahaleleri de beraberinde getirmiştir. Bu müdahalelere ayırılabilecek maddi refaha erişilmesi ve tıp biliminin gelişmesi de, estetik ameliyatlarının yaygınlaşmasına yol açmıştır. Ancak bu yaygınlaşma, hekim ile estetik amaçlı tıbbi müdahale talep eden kişi arasında birtakım hukuki uyuşmazlıklar doğurmuş olup, makalemizde bu hukuki uyuşmazlıklar incelenecektir.

Estetik amaçlı tıbbi müdahale nedir?
Tıbbî müdahaleyi, doktor veya diş hekimi tarafından tedavi amacına yönelik olarak gerçekleştirilen her türlü müdahale olarak tanımlamamız mümkündür. Estetik amaçlı tıbbi müdahalelerse, kişide, doğumundan itibaren var olan veya sonradan dışardan bir müdahale ile veya kendiliğinden meydana gelmiş görünüş bozukluklarının düzeltilmesi için veya hiçbir görünüş bozukluğu olmamasına rağmen insanların daha güzel görünmek için yaptırdıkları müdahalelerdir. Yalnızca güzelleştirme amacı taşıyan estetik amaçlı tıbbi müdahaleler olabileceği gibi, hem güzelleştirme hem tedavi amacını taşıyan müdahaleler de mevcuttur. Örneğin; burunla ilgili ameliyat kişinin nefes almasını kolaylaştırmak ve burnun şeklini düzeltmek amacıyla yapılabilirken dudak büyütme, meme büyütme, diz kapağı güzelleştirme, gıdı aldırma gibi ameliyatlar salt güzelleştirme amacı taşımaktadır.

Yaşanabilecek Hukuki Uyuşmazlıklar Nelerdir?
Estetik kaygı ile yapılan tıbbi müdahalelerin artmasıyla birlikte, hukuki uyuşmazlık sayısı da artmıştır. Güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ve diş protez vb. yapımından kaynaklanan uyuşmazlıklarla ile ilgili mevzuatta bir düzenleme bulunmamaktadır. Yerleşik Yargıtay İçtihatları, hekim tarafından verilen genel hekimlik hizmeti kapsamındaki hukuki uyuşmazlıklarda vekalet sözleşmesi hükümlerinin uygulanacağı yönündedir. Ancak güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ve diş protez vb. yapımında hekim, hastasına belirli bir sonucu meydana getireceği yönünde taahhütte bulunması ve tedavi amacının ikinci planda kalması sebebiyle Eser Sözleşmesi’ne ilişkin hükümlerin uygulanması gerekmektedir. 

Nitekim Yargıtay 15. Hukuk Dairesi’nin 07.11.2017 tarih ve 2017/2286 E. ve 2017/3847 K. Sayılı ilamına göre:

‘’… Davada herhangi bir tıbbi rahatsızlıktan bahsedilmeksizin estetik amaçlı kepçe kulak ameliyatı yaptırıldığı, davalı yüklenicilerin sözleşmeye aykırı davranışları nedeniyle davacının maddi ve manevi zarara uğradığı ileri sürülmektedir. Kepçe kulak diye tabir edilen kulağın görünümündeki normal dışı büyüklüğün giderilip kulak ve yüze güzel bir görünüm kazandırılması işlemi estetik bir işlem olduğu ve sonuç olarak tedavi değil güzelleşme amaçlandığından tarafların arasındaki ilişki hizmet ilişkisi değil sözleşme ve ilk müdahale yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 355 ve devamı ile 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu 470 ve devamı maddelerinde düzenlenen eser sözleşmesi ilişkisidir..’’

Diyerek güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlarda, Eser Sözleşmesine ilişkin hükümlerin uygulanacağına hükmetmiştir. Karar içeriğinden hareketle, protez diş yapımında da, eser sözleşmesi hükümlerinin uygulanması gerekecektir. Önemle eklemek isteriz ki, uygulanacak hükmü tespit ederken dikkat edilmesi gereken husus, tedavi amacının ağır basması durumunda vekalet, güzelleşme amaçlı estetik operasyonlarda ise eser sözleşmesi uygulanacağıdır. Eser sözleşmesine ilişkin hükümler TBK 471-486. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Hekim/ Diş Hekiminin Sorumluluğun Kapsamı
Güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ve diş protez vb. yapımında hekimin sözleşmeden doğan sorumluluğunun gündeme gelebilmesi için, öncelikle hekim ile hasta arasında iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme ilişkisinin bulunması gerekmektedir. Bu sözleşmede hekimin asli borcu, hastanın talebi doğrultusunda hastasının vücudundaki güzelleşmenin sağlanması, hastanın asli borcu ise, ücretin ödenmesidir. Asli borcun yanında hekimin hastaya doğru teşhisi koyarak uygun tedavi yöntemleri ve tedavi sonucunda meydana gelebilecek hususlarda bilgilendirme, hastanın açık rızasını alma, müdahaleyi özen yükümlülüğüne uygun olarak bizzat gerçekleştirme gibi yükümlülükleri de vardır. Hekim, sözleşme hükümleri ile Tababet ve Şubatatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’da düzenlenen hususları da göz önüne alarak tıbbi müdahaleyi yapmalıdır.

Hekimin/ diş hekiminin, hastalığın teşhisi ve tedavisi, şahsen ifa, talimata uyma, hesap verme, aydınlatma, sadakat ve özen gösterme, tıbbi kayıtları eksiksiz tutma, araç gereç ve malzeme sağlama, ihbar ve belirli durumlarda eseri teslim şeklindeki borçlarını yerine getirmemesi halinde, sözleşmeye aykırı davranmış olur ve aşağıda belirtilen şartların varlığı halinde sorumluluğu gündeme gelir. Hekim veya diş hekiminin sözleşmeden ve kanunlardan kaynaklanan tüm bu borçlarına uygun hareket etmesi gerekmektedir. Hekimin, sözleşmeye aykırı davranması halinde, hasta, maddi ve manevi tazminat davası açabilecektir.

Uğranılan zarardan dolayı hekime/ diş hekimine başvuru şartları
Yukarıda da belirttiğimiz gibi, hekimin, taraflarca akdedilen sözleşmede kararlaştırılmış şekilde tıbbi müdahaleyi yaparak hastanın talebini karşılaması gerekmektedir. Hastanın talebinin karşılanmaması sözleşmeye aykırılık oluşturacaktır. Örneğin göğsün belli ölçülerde olacağı kararlaştırmışsa müdahale sonunda göğsün bu büyüklükte olmaması, burnun bir ünlünün burnuna benzeyeceği kararlaştırılmışsa ameliyat sonrası benzememesi, yapılan protez dişin kararlaştırılan şekilde olmaması halleri, sözleşmeye aykırılık oluşturacaktır.

Nitekim Yargıtay 15.Hukuk Dairesi’nin, 04.03.2019 tarih ve 2018/ 182 E., 2019 / 930 K, Sayılı ilamına göre:

‘’… davacıya yapılan estetik müdahalenin sonucu itibariyle davacı iş sahibi yararına sonuç vermediği, memede başlangıçta amaçlandığı şekilde estetik açıdan daha düzgün ve dik durma olgusunun gerçekleşmediği anlaşılmaktadır. Bu durumda davalı hekimin edimini sözleşmeye uygun olarak gerçekleştirmediğinden ödenen bedel olan 5.178,00 TL’nin iadesi ile uygun görülecek oranda manevi tazminata hükmedilmesi gerekirken davanın reddine karar verilmesi doğru olmamış, kararın bozulması uygun bulunmuştur.’’

Sözleşmeye aykırılık sebebiyle hastanın tazminat talebinde bulunması için, hekimin kusurunun olması ve bu kusur neticesinde bir zarar meydana gelmiş olması şarttır. Aynı zamanda, zarar ile hekimin kusurlu hareketi arasında nedensellik bağı olması gerekmektedir.

Hekimin kusuru kast ve ihmal şeklinde görülebilmektedir ancak hekimin kasten böyle harekette bulunması, hayatın olağan akışına aykırı olduğu için, genellikle ihmali kusur olmaktadır. Hekimin kusurlu olup olmadığının tespiti, hekimin tıp bilimi kurallarına uygun yöntemleri kullanıp kullanmadığı gibi hususlar, önem arz etmektedir. Hekimin tıp bilimi kurallarına aykırı hareket etmesi durumunda, hekimin kusurlu sayılacağı açıktır. Ancak hekim tıbbi müdahaleyi tıp bilimi kurallarına uygun olarak gerçekleştirse bile, istenilen sonucun elde edilememesi durumunda kusurlu sayılacaktır. Çünkü istenilen sonucun meydana gelmemesi hekimin sonucu öngörmeden hastayı bilgilendirmiş olmasıdır.  

Güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ve diş protez vb. yapımında istenilen sonucun meydana gelmemesi, diğer bir ifadeyle taahhüdün yerine getirilmemesi durumunda, hasta açısından, zararın meydana geldiği kabul edilmektedir. Çünkü kişinin bu tıbbi müdahaleyi yaptırmadaki amacı estetik kaygıdır.

Sözleşmeye aykırılık, kusur ve zararın yanında hekimin sorumluluğunun doğabilmesi için, oluşan zarar ile sorumluluğa neden olan gerçek durum arasında, hukuken uygun nedensellik bağı bulunmalıdır. 

Hekime/diş hekimine karşı açılabilecek davalar nelerdir?
Güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ve diş protez vb. yapımında hekimin/ diş hekimin hukukî sorumluluğu kapsamında esas itibariyle (maddî ve/veya manevî) tazminatı talep edilebilmektedir. 

1. Maddi Tazminat 
   Maddî tazminat olarak; öncelikle ek tedavi ve ameliyat masrafları, kusurlu müdahale nedeniyle hastanın uğradığı kazanç kaybı (çalışma yeteneğinin kaybından doğan zararlar) ve iktisadi geleceğinin sarsılmasından doğan zararlar talep edilebilir. Tazminat, kural olarak doğrudan zarar görene ödenmekle birlikte, hastanın ölümü hâlinde, geride kalan yakınları da “destekten yoksun kalma tazminatı” isteyebilir. 
2. Manevi Tazminat 
   Güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ve diş protez vb. yapımında kusurlu bir tıbbi müdahale sonucu olarak hastanın duyduğu bedensel veya manevi acıyı, elem, keder ve ıstırabı dindirmek maksadıyla, manevi tazminat talep edilebilir. 

Dava, kime karşı açılır?
Güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ve diş protez vb. yapımı kamu hastanesinde gerçekleştirilmişse açılacak dava ilgili kamu tüzel kişiliğine karşı açılır. Tam yargı davası şeklinde ve görev kusurundan kaynaklı açılır. Genellikle kamu hastanelerinde tedavi amacının estetik kaygıya ağır bastığı kabul edilir.
Ameliyat özel hukuk hükümlerine tabi bir hastanede gerçekleşmişse dava hastaneye, özel muayenede gerçekleştirilmişse dava doğrudan hekime karşı açılır.

Görevli ve yetkili mahkeme
Kamu hastanelerinde gerçekleştirilen ameliyatlardan kaynaklanan davalarda görevli ve yetkili mahkeme, ameliyatın gerçekleştiği yer İdare Mahkemesi olacaktır. 

Özel hastane ve özel muayenede yapılan ameliyatlarda görevli mahkeme ise, Tüketici Mahkemesidir. Yetkili mahkeme; hastanın yerleşim yeri, ameliyatın gerçekleştiği yer ve davalının yerleşim yeri mahkemesidir.

Zamanaşımı
Makalemizin başlangıcında belirttiğimiz üzere, güzelleştirme amaçlı estetik ameliyatlar ile protez diş uygulamasında, eser sözleşmesi hükümleri uygulanacağından, bu sözleşmeden kaynaklanan alacaklar, Türk Borçlar Kanunu’nun 147/6. Maddesi gereği, beş yılda zamanaşımına uğrar. 
İdareye karşı açılacak tazminat davalarının ise, İdari Yargılama Usulü Kanunu madde 13/1 çerçevesinde açılması gerekir. Ancak dava açmadan önce idareye başvuru yapılmalıdır.  Yapılan talebe 60 gün içerisinde cevap verilmezse veya olumsuz cevap verilirse, bu tarihten itibaren 60 gün içerisinde açılması gerekir. Dava, zarar verici fiilin öğrenilmesinden itibaren bir yıl ve herhâlde fiilin işlenmesinden itibaren beş yıl içerisinde açılmalıdır.