Mevzuatımızda işveren karşısında görece güçsüz konumda yer alan işçinin hakları korunmaktadır. Bu nedenle işçinin kolayca tazminatsız olarak işten çıkartılması kanuna aykırı kılınmıştır. Yalnızca kanunda belirtilen ve işverene sözleşmeyi haklı nedenle feshetme imkânı tanıyan bazı hallerde işçi tazminatsız olarak işten çıkartılabilmektedir. Örneğin işçinin işverene veya başka bir işçiye cinsel tacizde bulunması, iş güvenliğini tehlikeye atması gibi işçinin kusurlu olduğu bazı hallerde tazminatsız olarak işten çıkarılması mümkündür. Bunun dışında işçinin performansının yetersiz olması, iş yerinde küçülmeye gidilmesi gibi daha hafif nedenlerin ileri sürülerek işçiye tazminat verilmeden çıkartılması hukuka aykırı olacaktır. Sonuç olarak; haksız yere tazminatsız olarak işten çıkartılan işçi kıdem ve ihbar tazminatını ve varsa diğer işçilik alacaklarını dava yoluyla talep edebilecektir.
Yazı İçeriği
1. Tazminatsız Olarak İşten Çıkarılma Sebepleri
2. Tazminatsız Olarak İşten Çıkartılan İşçi Ne Yapabilir?
3. İşe İade Davası
4. İşçilik Alacakları Davası
4.1. Kıdem Tazminatı
4.2. İhbar Tazminatı
4.3. Fazla Mesai ve İzin Ücretleri
5. Maddi ve Manevi Tazminat
6. İşçinin Açacağı Davada Görevli ve Yetkili Mahkeme
1. Tazminatsız Olarak İşten Çıkarılma Sebepleri
Kural olarak iş sözleşmesinin işveren tarafından tek taraflı olarak sonlandırılması yani işverenin işçiyi işten çıkartması halinde işçi tazminat hakkına sahip olmaktadır. Buna karşın bazı hallerde işveren işçiyi haklı nedenle işten çıkartabilmektedir ve bu hallerde işçi tazminat alamayacaktır. İşçiyi tazminatsız olarak işten çıkarma sebepleri İş Kanunumuzun 25/2 maddesinde sayılan haller ile sınırlı tutulmuştur.
İşverene haklı fesih imkânı tanıyan bu haller ile ilgili detaylı bilgi için “İşveren Hangi Hallerde Sözleşmeyi Haklı Olarak Feshedebilir?” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.
2. Tazminatsız Olarak İşten Çıkartılan İşçi Ne Yapabilir?
İşverenin İş Kanunu‘nun 25/2 maddesinde sayılan hallerde işçiyi tazminatsız olarak işten çıkartabileceğini belirttik. Fakat bazı durumlarda işveren tazminat ödememek adına aslında 25/2 de sayılan haller oluşmasa da, sanki bu haller oluşmuş gibi işçiyi işten çıkartabilmektedir. Böyle bir durumda tazminatsız olarak işten çıkartılan işçi kanuni yollara başvurarak hak etmiş olduğu tazminatlarını talep edebilecektir.
Bu noktada bazı bazı işçiler öncelikle işe iade davası açarak haksız feshin geçersizliğinin tespit edilmesini ve fesih nedeniyle uğradığı zararın bir kısmını talep edebilecektir. İşçi iş güvencesine tabi değilse doğrudan kıdem ve ihbar tazminatını ve diğer alacaklarını talep ettiği bir dava açabilecektir.
3. İşe İade Davası
Mevzuatımız uyarınca işe iade davası açabilecek olan kimeler; iş güvencesine tabi olan işçilerdir. Buna göre;
- İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması,
- İşçinin iş yerinde en az altı aydır çalışıyor olması,
- İşçinin işverenin vekili konumunda olmaması,
- İşyerinde otuz veya daha fazla işçi çalıştırılıyor olması
halinde işçinin iş güvencesine tabi olduğu kabul edilir. İş güvencesi; işçi ile işveren arasındaki iş ilişkisinin korunması adına, iş sözleşmesinin geçerli veya haklı bir sebep olmaksızın sona erdirilememesini ifade eder. Buna göre; iş güvencesine sahip işçiler sebepsizce veya haksız sebeplerle işten çıkarılıp iş sözleşmeleri feshedilemeyecektir. İşçinin haksız nedenle işten çıkartılması halinde ise işçinin İşe İade Davası açabilmesi mümkündür. İşçi bu dava ile işe iadesini ve çalışmadığı sürelere ilişkin en çok dört aylık boşta geçen süre ücretini talep edebilecektir. Ayrıca feshin kanuna aykırı olduğu mahkeme kararı ile tespit edilmesine rağmen işçi işe başlatılmazsa, en çok sekiz aylık ücretine karşılık gelen iş güvencesi tazminatına da hak kazanacaktır.
Konuya ilişkin detaylı bilgi almak için “İşe İade Davası” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
4. İşçilik Alacakları Davası
Yukarıdaki şartları sağlamadığı için iş güvencesine tabi olmayan işçiler doğrudan tazminatlarını ve diğer alacaklarını talep ettikleri bir dava açabilecektir. Ayrıca iş güvencesine tabi olmasına rağmen aynı iş yerinde tekrar işe başlamak isteyen işçi de doğrudan kıdem ve ihbar tazminatını ve diğer alacaklarını talep ettiği bir dava açabilecektir.
4.1. Kıdem Tazminatı
İşveren hiçbir haklı sebep ileri sürmeksizin iş sözleşmesini sonlandırmışsa yahut sırf tazminat ödememek adına birtakım sebepler ileri sunmuşsa; işçi feshin haksız olması nedeniyle dava açabilecektir. Bu davada işçinin hak etmiş olduğu kıdem tazminatını talep etmesi mümkündür. İşçinin fesih tarihine kadarki hizmetlerine karşılık işveren tarafından kanunen ödenmesi gereken toplu paraya “kıdem tazminatı” denilmektedir. İşçinin hangi hallerde kıdem tazminatı almaya hak kazanabileceği ise İş Kanunda düzenlenmiştir. Buna göre işçinin işverene ait işyerinde en az bir yıl çalışmış olması kıdem tazminatı talep edebilmenin ön şartıdır. Ayrıca işçi İş Kanununa tabi olarak çalışan işçilerden olmalıdır.
Konuya ilişkin detaylı bilgi almak için “Kıdem Tazminatı Nedir? Nasıl Hesaplanır?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
4.2. İhbar Tazminatı
İş sözleşmesinin sonlandırılacağı, işçinin iş yerinde çalıştığı süreye bağlı olarak belirli bir mühlet önce kendisine bildirilmelidir. İşte işçiye tanınan bu süreye “ihbar süresi” denmektedir. İş sözleşmesi belirli bir süre önce bildirilmeksizin derhal feshedilirse ve işveren bu fesihte haksız ise işçi ihbar tazminatı talep edebilecektir.
İşçi iş yerinde;
- Altı aydan az çalışmışsa, iki hafta;
- Altı ay ile bir buçuk yıl arasında çalışmışsa, dört hafta;
- Bir buçuk yıl ile üç yıl arasında çalışmışsa, altı hafta;
- Üç yıldan fazla çalışmışsa; sekiz hafta
önce iş sözleşmesinin sonlandırılacağı bildirilmelidir. Aksi takdirde; işçi bu sürede çalışmış olsaydı kazanacağı brüt ücreti kendisine “ihbar tazminatı” olarak ödenmelidir. Haksız yapılan fesih nedeniyle işçinin ihbar tazminatı ödenmemiş ise; işçi açacağı davada bu talebini de ileri sürmelidir.
4.3. Fazla Mesai ve İzin Ücretleri
İşveren iş sözleşmesini ister haklı ister haksız olarak feshetmiş olsun işçi bu alacaklara her halükarda hak kazanmaktadır. Yani işçi işyerinde anlaşmasının üzerinde fazla çalışma gerçekleştirmiş ve bunun karşılığını alamamışsa, açacağı davada fazla mesai ücretini talep edebilecektir. Yine işçi ulusal bayram ve genel tatil günlerinde veya hafta tatilinde çalışmasına rağmen bu çalışmaların karşılığı ödenmemişse bu ücretleri da talep edebilecektir. Son olarak işçiye yıllık izinleri hiç kullandırılmamış yahut bir kısmı kullandırılmamışsa işçi fesih tarihi itibariyle ücrete dönüşen yıllık izinlerinin karşılığını talep edebilecektir.
Detaylı bilgi almak için “Fazla Mesai Ücreti” ve “Yıllık Ücretli İzin Hakkı ve Süreleri” başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.
5. Maddi ve Manevi Tazminat
Haksız fesih halinde işçinin maddi ve manevi tazminat talep edebilmesi de mümkündür.
Ancak hemen belirtmek gerekir ki; maddi tazminat talep edilebilmesi için işçinin fesih nedeniyle uğradığı zararın ihbar tazminatı tutarını aşması gerekir. Zira ihbar tazminatı işçinin hiçbir zararı doğmasa bile talep edebileceği bir alacak iken maddi tazminat talebi için ihbar tazminatını aşan bir zararın oluştuğu ispatlanmalıdır.
Öte yandan, işçinin haksız olarak işten çıkartılması nedeniyle kişilik hakları zedelenmişse işçi manevi tazminat talebinde de bulunabilecektir. Söz gelimi işçiye hırsızlık yaptığına ilişkin iftira atılarak işten çıkartılmışsa, kişilik haklarının zedelendiğinden bahsedilebilir. Bu durumda işçi manevi tazminat talebinde de bulunabilecektir.
6. İşçinin Açacağı Davada Görevli ve Yetkili Mahkeme
İşçinin yukarıdaki taleplerini ileri sürmek amacıyla açacağı davada görevli mahkeme, İş Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise; işin yapıldığı yer mahkemesi veya davalının ikamet ettiği yer mahkemesidir.
8 yıldır çalıştığım işyerine, ailevi sorunlarım nedeniyle bir süre haber vermeden gidemedim. Bu nedenle tazminatsız olarak işten çıkarıldım. Bu durumda ne yapabilirim?
Mrb Merhaba, işçiye işten ayrılması yönünde baskı yapılması ve bu şekilde istifaya zorlanması durumunda ne yapılmalıdır?
Merhabalar kolay gelsin işyerinde bir tartışmadan dolayı 45.madde gerekçe gösterilerek iş akdimi sonlandırdılar. 4 yıl 8 ay gibi bir süredir çalışıyordum. Bu konu hakkında bilgi verir misiniz şimdiden teşekkürler kolay gelsin…
Merhaba 28.03.2024 tarihinde 31.03.2024 tarihinde işten haksız yere işten çıkarılacağımı öğrendim. İş yerinden 6 aydan az 2 aydan fazla çalıştım. Ayrıca 2 ay sonra düğünüm olduğunu bilmelerine rağmen de hem maddi hem de manevi haksızlığa uğradım. Şikayet etme hakkım doğar mı
İşyerinde, bazı kişilerin kendisine borç para verdiğini iddia ederek iftira attığı bir çalışan işten çıkarılmışsa, bu kişi tazminat davası açtığında tazminat alabilir mi?
Merhaba, 7 yıldır vardiya sorumlusu olarak çalıştığım firmada, işten ayrılmak isteyen 8 personel sendikaya başvurdu. Bu kişiler, sendikaya benim alkol kullandığımı iddia etmiş. Firma bu 8 kişiyi tazminatsız olarak işten çıkardı. Ardından, benimle ilgili ‘resmî bir kurumdan gelen yazı var’ diyerek beni de tazminatsız olarak işten çıkardılar. Ancak bana herhangi bir belge göstermediler. Bu durumda ne yapabilirim?
Ayın son günü için bir günlük sigorta çıkışım yapılmış, aynı gün içerisinde yeniden işe girişim yapılmış. Bu durum nedeniyle herhangi bir hak kaybım olur mu?
Bir şirkette 17 ay çalıştım tazminat alamadım vereceğiz diye beni oyaladılar cıkış yaptıktan sonra aradan 4 ay geçti hala alamadım ne yapabilirim tazminat alabilirmiyim… çıkış yapıldıktan sonra başka bir yerde girişim oldu
1 yıllık çalışmamın dolmasına 28 gün kala sabah nöbetinden çıktıktan sonra işten çıkarıldım. 65 yaşındayım ve hastanede ulaştırma personeli olarak işe başladım. Ancak beni gece vardiyasına verdiler ve 12 saat boyunca, vardiyalı olmayan bir şekilde çalıştırıldım. Görevim sadece ulaştırma olmasına rağmen; hasta randevuları almak, ameliyattan çıkan hastalara buz tedavisi uygulamak, gece havaalanından hasta taşıması yapmak ve aynı zamanda hastanenin gece bekçiliğini yapmak gibi birçok görev verildi. Tüm bunlar asgari ücret karşılığında yapıldı. Bu şartlar altında mahkemeye başvurabilir miyim? Şahitlerim de mevcut. Saygılar
Merhaba,
1995 yılında başladığım şirketten Eylül 2022 de ayrıldım. İş verenin tarafıma yaptığı hakarete istinaden iş yerinden çıktım takip edem 2 gün boyunca mevcut rahatsızlıklarım sebebiyle 3 doktor Muayenesi yaptırdım. 3. İşgünü noterden tarafıma tebligat geldi geçerli bir mazeret olmaması durumunda tazminatsız fesih bildirimi içerikli. Ben de aynı gün elimdeki raporları alarak iş yerine gittim. Bana ne işin var burada çabuk çık dedi işveren bende geçerli gelmeme sebebim olan evrakları bire nüshasını imzalayıp bana verir misin dedim ama imzalamaktan imtina ettiler
Yıllar işçinde bir kaç defa şirketler arasında giriş çıkışlar yapılmış. Arabulucu müracaatı yaptım ama anlaşma sağlanmadı. Ne yapabilirim dava açmadan
06/06/2023 tarihinde işe başladım 14/09/2023 de sebepsizce işten çıkarıldım. Resmi tatillerde çalıştım. 14 gün önceden haber verilmeden iş hakkım keyfi olarak fesih edildi nasıl bir yol izlemem gerekmektedir.
Merhaba,
Deneme süresinde işten çıkarılan bir işçinin kendisine verilen ekipmanları (bilgisayar – telefon) teslim etmemesi durumunda işverenin yapması gerekenler konusunda bilgi rica ederim.
Teşekkürler
İyi çalışmalar
15 sene çalıştığım kurumada 46 maddeyi vurarak iş çıkışı verdiler sadece insanlara samimi olmuşum bide bazen erken çıktım diye tazminatsız iş çıkışı verdiler kemara kayıtları var başka hiç bir şey yok şu anda dava açtım ben hiç bir zaman hırsızlık yapmadım dava sonucu ne olur
Eşim 2,5 yıldır tekstil sektöründe çalışıyor. İşten ayrılıp işsizlik maaşı almak istiyoruz. İşveren ‘tamam, tazminatı bize getirin, çıkışı öyle yapalım’ dedi. İşverenin böyle bir durumda ne gibi bir kazancı olur?
İyi günler bir tekstil fabrikasında çalışmaktayım bir kaç ay önce küçük bir rahatsızlık geçirdim bu rahatsızlık yüzünden kullandığım ilaçlardan koku oluştu ben tedbirini aldım ama rahatsız olunduğu söylendi şimdi hiçbir rahatsızlığım yok ilacda kullanmıyorum daha dikkat ediyorum ama çalıştığım bölümdeki kisilerden bir kaçı ile iş yüzünden takistik şimdi gıcıklık olsun diye beni şikayet etmişler bir kaç defa idari işlerden cagrildim konuşuldu halletmeye çalıştım ama takık durum devam etmekte bu gün tekrar çağrıldığımda izine çıkarıldım eğer sorun devam ederse tazminatsız işten cikarilacagim söylendi tutanak tutulacakmis resmen bir oyunun içine düşmüş gibi hissediyorum iki yıldan fazladır burda çalışıyorum haksızlık yapılıyor tazminatımı almak istiyorum bunu yapmalarına hakları varmı acaba emeğimin yenmesine izin mi vereyim yardımcı olurmusunuz
merhaba; işe iade için aranan işyerinde 30 kişinin çalışması sadece o şube için mi geçerli yoksa kurumsal firmanın çalıştırdığı örnegin aynı ildeki 2 subesinin tamamı ya da farklı ildeki tüm çalışan işçiler de hesaba katılacak mı ? tesekkurler
Merhabalar.
İş güvencesi olmasına rağmen iş sözleşmesi haksız yere feshedildi ise arabuluculuk da dahil hangi yasal yollara başvurulmalı?
işci işi kendisi başka kadrolu işe gceceği icin bıraktı 3 yılık tazminat hakkı ne olur
selanmlar,
haksız nedenle işe iade davasında işe iade kararında işveren işe iadeyi şayet kabul etmez ise hakedilen ücretler nelerdir ve nasıl hesaplanır saygılarımla
Merhaba, şöyle bir sorum olacak; İşveren transfer ettiği bir elemanı işe başlama tarihinden sonraki 5. ayında haklı sebep göstermeksizin iş akdini feshettiğinde işçi dava yoluna gitmeden 1 yıllık maaşını talep edebilir mi? ( Kalan 7 ayın)