Vergi Uyuşmazlıklarında Uzlaşma Yolu

“Vergi uyuşmazlıklarında uzlaşma” tabirinin, yerleşik Danıştay kararlarındaki tanımı; mükellefler yada adlarına ceza kesilenler ile vergi dairesi arasında, vergi kanunlarının uygulanması nedeniyle doğan uyuşmazlıkların, tarafların karşılıklı görüşme yolu ile daha başlangıçta, ödenecek olan vergi ve ceza miktarı üzerinde mutabakat sağlanarak ortadan kaldırılması, yargısal yol ve usullerin uygulanmasına gerek bırakılmaksızın çözüme kavuşturulması şeklindedir.

Bir tarafta mükellef, diğer tarafta idarenin olduğu uzlaşma sürecinde, tarafların özgür iradelerinin karşılıklı olarak örtüşmesi nihayetinde bir sözleşme ilişkisi bulunduğu kabul edilse bile, bu sözleşme ilişkisinin karşı tarafında yer alan idari otorite gereği uzlaşma, bilindik özel hukuk sözleşmelerinden farklılıklar içererek bazı özel düzenlemelere sahiptir. 

Tarhiyat Öncesi Ve Tarhiyat Sonrası Uzlaşma

Uygulamada uzlaşma olarak ifade edilen durum, genellikle tarhiyat sonrası uzlaşmadır. Tarhiyat öncesi uzlaşma ise, kanuna daha sonradan eklenmiş olup uygulanacağı haller sınırlı tutulmuştur.Tarhiyat sonrası uzlaşmada mükellef, tarhiyatı yapılan vergi ve ceza ihbarnamesinin kendisine tebliği tarihinden itibaren uzlaşma yoluna başvurabilir. 

Tarhiyat öncesi uzlaşmada ise, vergi incelemesinin başlangıcından itibaren, incelemeye dair son tutanağın düzenlenmesine kadar her zaman, hakkında vergi incelemesi yapılan kişi tarafından uzlaşma talebinde bulunulabilir.

Bu yazımızda, “tarhiyat sonrası uzlaşma” esas alınarak açıklamalarda bulunulacaktır. 

Uzlaşmanın Konusu ve Kapsamı

İkmalen, re’sen veya idarece tarh edilen vergiler ile (kaçakçılık suçu gibi birtakım istisnalar hariç olmak üzere) bunlara ilişkin cezaların tahakkukunda vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde, mükellef tarafından, aşağıdaki durumların biri veya birkaçının varlığı ileri sürülerek, uzlaşma yoluna başvurulabilir:

• Kanun hükümlerine yeterince nüfuz edilememesinden ötürü vergi ziyaına sebebiyet verilmesi,
• Vergi Usul Kanunu’nun 369. Maddede düzenlenen yanılmadan kaynaklanması,
• Vergi Usul Kanunu’nun 116, 117, 118. Maddelerinde yazılı vergi hataları ile bunun dışında her türlü maddi hatanın bulunması,
• Yargı kararları ile idarenin ihtilaf konusu olayda görüş farklılığının olması

Makalemizin içeriği gereği sıkça atıfta bulunduğumuz 213 sayılı Vergi Usul Kanunu adresine tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Uzlaşma Başvurusu ve Uzlaşmanın Şekli

Uzlaşma başvurusunun geçerliliği için, vergi ve ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğ tarihini takip eden günden itibaren 30 gün içinde, talepte bulunulması gerekmektedir. 

Uzlaşma talebi; yetki sınırları dâhilinde, Vergi Dairesi Başkanlığı bulunan yerlerde Vergi Dairesi Uzlaşma Komisyonu’na, Vergi Dairesi Başkanlığı bulunmayan yerlerde Defterdarlık Uzlaşma Komisyonu’na yapılabilir. Mükellef tarafından bizzat ya da resmi vekâletini haiz vekili tarafından verilecek dilekçe ile uzlaşma başvurusu yapılabileceği gibi, başvuru dilekçesinin taahhütlü posta yolu ile gönderilmesi de mümkündür. 

Başvurunun süresi içerisinde yetkili komisyona yapıldığının tespit edilmesi halinde, uzlaşma görüşmesinin tarihi ve saati ile yapılacağı yer, komisyon sekreteryası tarafından ve görüşme tarihinden en az onbeş gün önce yazılı şekilde mükellefe bildirilir. Bu bildirimde, uzlaşma görüşmesine mükellefin bizzat katılabileceği veya resmi vekaletini haiz vekilini görevlendirebileceği de belirtilir.

Görüşme günü uzlaşma sağlanır ise, komisyon tarafından nihai teklif tutanağa bağlanır. Uzlaşmanın geçerli olabilmesi ve gerekli işlemlerin tamamlanabilmesi için, dava açma süresinin son günü akşamına kadar, komisyonun nihai teklifinin kabul edildiğine dair mükellef tarafından vergi dairesine dilekçe verilmesi gerekmektedir. 

Uzlaşmaya varılamayan vergi ve cezalar için tekrardan uzlaşma talebinde bulunulması mümkün değildir.

Uzlaşma Görüşmelerinin Ertelenmesi / Komisyonun Toplanamaması 

Daha önceden mükellefe bildirilmiş olan uzlaşma toplantısı tarihinde, komisyonun toplanamayacağı anlaşılır ise, belirlenen yeni uzlaşma günü mükellefe bildirilir. Bazı hallerdeyse daha ayrıntılı inceleme ve araştırma yapılması için uzlaşma görüşmesinin ertelenmesi söz konusu olabilmektedir. Bu durumda da erteleme tutanağı düzenlenerek, bir sonraki belirlenen yeni uzlaşma toplantısı tarihi mükellefe bildirilir. 

Uzlaşmanın Kesinliği

Uzlaşma görüşmelerinin başarıyla sonuçlanması halinde, komisyonca uzlaşılan hususları içeren bir tutanak tanzim edilir. Bahsi geçen bu uzlaşma tutanağı kesin nitelikte olmasının yanı sıra, tutanağa bağlanan uzlaşma konuları hakkında dava ve şikayet yoluna başvuru mümkün değildir. Uzlaşma, uzlaşmaya taraf olan idare bakımından da kesin nitelikte olup, uzlaşılan dönem hakkında yeniden inceleme yapılarak cezalı vergi salınamaz ve yeni bir tarhiyat yapılamaz. 

Bununla birlikte uzlaşmanın gerçekleşmemesi halinde, gerek mükellef gerekse idare tarafından dava yoluna gidilebilir. Bazı durumlarda, mükellefin aynı vergi ve ceza için önce dava yoluna başvurup, dava süreci başladıktan sonra bu sefer de uzlaşma talebinde bulunduğu görülebilmektedir. Bu gibi hallerde, önce uzlaşma işleminin sonuca bağlanması beklenir ve bu sonuca göre vergi mahkemelerindeki dava süreci değişkenlik gösterebilir.

Uzlaşma ve Cezalarda İndirim 

Açık düzenleme gereği uzlaşmadan yararlanan mükellef, cezada indirim hallerinden yararlanamaz. Bununla birlikte, mükellefin, uzlaşma tutanağı imzalanana kadar uzlaşma talebinden vazgeçtiğini beyan ederek Vergi Usul Kanunu m.376’da yer alan indirim hallerinin uygulanmasını isteme hakkı mevcuttur. 

Diğer taraftan, uzlaşma gerçekleşir ise, uzlaşmaya konu vergi, vergi farkı veya vergi ziyaı cezasının %75’inin kanunda belirtilen süreler içinde ödenmesi halinde uzlaşılan vergi ziyaı cezasının %25’i indirilir.

Vergi ziyaı suçu ve cezası konusuna dair daha detaylı bilgiye “Vergi Ziyaı Suçu ve Cezası” adresindeki makalemizden ulaşabilirsiniz.

Uzlaşılan Vergilerde Gecikme Faizi 

Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde, uzlaşılan vergi ve vergi ziyaı cezasından ayrı olarak, tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden başlamak üzere uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süre için gecikme tazminatı istenmesi de mümkündür. Gecikme tazminatına baz alınacak faiz oranı, Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun uyarınca tespit edilecektir. 

Ödeme Zamanı

Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde uzlaşma konusu yapılan vergi ve cezalar; 

• Uzlaşma tutanağı vergi ve cezanın ödeme zamanından önce tebliğ edilmişse kanuni ödeme zamanında, 
• Uzlaşma tutanağı ödeme zamanının geçmesinden sonra tebliğ edilmişse uzlaşma tutanağının tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir.

Uzlaşma gerçekleşmediği takdirde ise, vergi ve cezanın türüne göre Vergi Usul Kanununun 112. ve 368. maddeleri ile 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 27. maddesinin 3 numaralı bendi hükmü çerçevesinde yasal süresinde ödeme yapılmalıdır.

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu için bakınız.