Boşta Geçen Süre Ücreti

İş Kanunu’nda, işveren karşısında güçsüz konumda olan işçinin, işveren tarafından keyfi olarak işten çıkarılmasını engellemek amacıyla, işçi lehine bazı düzenlemeler yapılmıştır. Hiç şüphesiz, bu düzenlemelerin en önemlilerinden biri, haklı ve geçerli sebep bulunmaksızın iş sözleşmesi feshedilen işçiye tanınan hak ve imkânlardır. Böyle bir haklı nedene dayandırılmadan işten çıkarılma durumunda, işçi açacağı işe iade davası ile işine geri dönme imkânına kavuşabileceği gibi işe başlatılması durumunda da çalıştırılmadığı süre için işverenden boşta geçen süre ücreti almaya hak kazanmaktadır.

Yazı İçeriği
1. Boşta Geçen Süre Ücreti Nedir?
2. Hangi Hallerde Boşta Geçen Süre Ücreti İstenilebilir?
3. Boşta Geçen Süre Ücretinin Şartları Nelerdir?
     3.1. İşçinin İş Sözleşmesinin Hukuka Aykırı Olarak Feshedilmesi
     3.2. İşçinin İş Güvencesi Kapsamında Olması
     3.3. Zorunlu Arabuluculuk Şartının Yerine Getirilmesi
     3.4. İşe İade Davasının İşçi Lehine Sonuçlanması
     3.5. İşçinin Süresi İçerisinde İşverene Başvuruda Bulunması
4. Boşta Geçen Süre Ücreti Nasıl Hesaplanır?
5. Boşta Geçen Süre Ücretinde Zamanaşımı

Boşta geçen süre ücreti, temelinde işçinin iş sözleşmesinin haklı ve geçerli bir neden olmaksızın keyfi şekilde feshedilmesi halinde işe iade davası sonrası işine geri dönse de haksız olarak işsiz kaldığı bu dönem için bir tazminat almasını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu düzenleme ile hem işverenin keyfi işten çıkarmalarının önüne geçilmesi hem de işsiz kalan işçinin içerisine düşeceği maddi güçlüğün giderilmesi amaçlanmıştır.

1. Boşta Geçen Süre Ücreti Nedir?

Boşta geçen süre ücreti, işçinin lehine sonuçlanan işe iade davası sonrası, kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için kendisine ödenen en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer haklarının karşılığıdır.

İşveren tarafından işçinin iş sözleşmesi keyfi şekilde feshedilse de işçinin işine geri dönebilmesi ancak kesinleşen bir işe iade kararı sonrası mümkün olmaktadır. İşte bu zaman zarfında işçinin işsiz kalması ve gelir elde edememesi ihtimaline binaen kanun tarafından işçiye boşta geçen süre ücreti olarak işverenden talepte bulunma hakkı tanınmıştır.

Önemle belirtmek gerekir ki işçi tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesinden sonra başka bir işte çalışılmış olması boşta geçen süre ücretine hak kazanılmasına engel teşkil etmemektedir.  

2. Hangi Hallerde Boşta Geçen Süre Ücreti İstenilebilir?

İşçinin boşta geçen süre ücreti isteyebilmesinin yegâne şartı lehine sonuçlanmış kesin bir işe iade kararının bulunmasıdır. Buna göre ortada işçi lehine kesin bir işe iade kararı yoksa bu durumda işçi boşta geçen süre ücretini işverenden talep etme hakkına sahip olamayacaktır.

3. Boşta Geçen Süre Ücretinin Şartları Nelerdir?

Yukarıda açıklandığı üzere boşta geçen süre ücretinin yegâne şartı işçi lehine kesinleşmiş bir işe iade kararı bulunmasıdır. Bu temel şartın değerlendirilebilmesi için işe iade davası açabilecek işçiler ve dava sonrası işçiye düşen yükümlülükler aşağıda detaylıca açıklanacaktır.

3.1. İşçinin İş Sözleşmesinin Hukuka Aykırı Olarak Feshedilmesi

İşçi tarafından boşta geçen süre ücreti talep edilebilmesi için ilk şart işçinin iş sözleşmesinin işveren tarafından herhangi bir haklı ve geçerli nedene dayanılmaksızın feshedilmesidir. İş sözleşmesi işverence geçerli veya haklı nedenle feshedilmiş ve fesih aşamasında da kanunda öngörülen usuller yerine getirilmişse burada işçi tarafından açılan işe iade davası reddedileceğinden boşta geçen süre ücreti de gündeme gelmeyecektir.

İş sözleşmesinin feshinin hukuka uygun olup olmadığı her somut olayda değişebilmekle birlikte işverenin haklı nedenle fesih halleri hakkında daha detaylı bilgi için “İşveren Hangi Hallerde Sözleşmeyi Haklı Olarak Feshedebilir” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

3.2. İşçinin İş Güvencesi Kapsamında Olması

İş sözleşmesi hukuka aykırı olarak feshedilen işçinin işe iade davası açabilmesi için işçinin iş güvencesi kapsamında bulunması gerekmektedir. İşçinin iş güvencesi kapsamına girmesi için ise;

• İşçinin İş Kanunu kapsamında çalışıyor olması,
• İşçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışması,
• İşyerinde en az 30 kişinin çalışıyor olması,
• İşçinin en az altı aylık kıdeminin olması,
• İşçinin işveren vekili olmaması,

Şartlarının bulunması gerekmektedir. Bu şartların varlığı halinde iş sözleşmesi hukuka aykırı olarak feshedilen işçi işe iade davası açma hakkına sahip olacaktır. Burada iş güvencesinin şartları kısaca sayılmış olup bu konuda daha detaylı bilgi için “İş Güvencesi Kapsamı ve Fesih” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

3.3. Zorunlu Arabuluculuk Şartının Yerine Getirilmesi

İş güvencesi şartlarını da taşıyan işçinin işe iade davası açabilmesi ve dolayısıyla da boşta geçen süre ücretine hak kazanabilmesi için kanunen zorunlu arabuluculuk şartının yerine getirilmesi gerekmektedir.

Buna göre iş sözleşmesinin fesih bildiriminin tebliğ edildiği tarihten itibaren 1 ay içinde, işçi tarafından işe iade talebiyle arabulucuya başvurmalıdır. Zorunlu arabuluculuk, işe iade davası açmadan önce tüketilmesi gereken zorunlu bir başvuru yolu olup, arabuluculuk başvurusunun hiç veya süresinde yapılmaması halinde işe iade davası dava şartı yokluğundan reddedilecektir.

Hangi durumlarda zorunlu arabuluculuk yapılacağı ile ilgili detaylı bilgi için “İş Hukukunda Zorunlu Arabuluculuk” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

3.4. İşe İade Davasının İşçi Lehine Sonuçlanması

İşçi tarafından işe iade talebiyle zorunlu arabuluculuk yoluna başvurulması ve arabuluculukta anlaşılamaması halinde işçi tarafından işe iade talebiyle dava açılması gerekmektedir.

İşe iade davası kanun gereği son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde açılmalıdır. Kanunda öngörülen bu süreler dava şartı niteliğinde olup süresinde açılmayan dava reddedilecektir.

İşe iade davası açıldıktan sonra ise mahkemece gerçekleştirilen feshin hukuka uygun olup olmadığı konusunda yargılama yürütülecektir. Feshin geçerli/haklı nedene dayandığının ispat yükü işverende olup işveren tarafından hukuka uygun bir fesih gerçekleştirildiği ispat edilemezse davanın kabulüne karar verilecektir.

İlk derece mahkemesi tarafından verilen kararın istinaf kanun yolu açık olacağından tarafların istinaf başvurusunda bulunması halinde istinaf mahkemesi dava hakkında kesin kararı verecektir.

İşe iade davası ile ilgili detaylı bilgi için “İşe İade Davası” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.

3.5. İşçinin Süresi İçerisinde İşverene Başvuruda Bulunması

İşçi lehine kesin olarak işe iade kararı verilmesinden sonra bu işe iade kararının sonuç doğurabilmesi için işçinin, kesinleşen işe iade kararının tebliğinden itibaren 10 iş günü içerisinde, işe iade yönündeki talebini işverene iletmesi gerekmektedir.

Yargıtay, işçinin işe iade başvurusunun samimi olmasını aramakta olup, işçinin işe başlama niyeti bulunmadığı halde, işe iade davasının sonuçlarından yararlanmak için yapmış olduğu başvuruyu geçerli bir işe iade başvurusu olarak kabul etmemektedir.  İşçi, süresi içinde işe iade yönünde başvuruda bulunup da işveren kendisini işe davet etmesine rağmen, işe başlamamış ise, işçinin başvurusunun samimi olmadığı kabul edilecek ve işçi geçersiz feshe bağlanan boşta geçen süre ücretine hak kazanamayacaktır. Bu ihtimalde, işveren tarafından yapılan fesih geçerli bir fesih sayılacak ve işçi, fesih esnasında kıdem ve ihbar tazminatı ödenmemişse bunları ayrıca talep edebilecektir.

Yine işçi tarafından bu süre içerisinde işverene hiç başvuruda bulunulmazsa işçi işe iade davasının sonuçlarından olan boşta geçen süre ücretini talep edemeyecektir.

Bununla birlikte işçinin boşta geçen süre ücretine hak kazanabilmesi için işverenin işe başlatmaması gerekmemekte olup işveren tarafından işçi işe başlatılsa dahi işverenden boşta geçen süre ücreti talep edilebilmektedir.

4. Boşta Geçen Süre Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Boşta geçen süre ücreti kanunda da belirtildiği üzere işçinin en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer haklarından oluşmaktadır.

Boşta geçen süre ücretinin hesabında işçinin aylık ücretine ek olarak işverence sağlanan ve parayla ölçülebilen yardımların da hesaplamaya eklenmesi gerekmektedir. Buna göre işçi fesih tarihinden sonraki 4 aylık dönemde de sanki çalışıyormuş gibi ücret, yol ücreti, yemek ücreti, ikramiye, gıda yardımı gibi ödemelere hak kazanmaktadır.

Yine işçinin iş sözleşmesi feshedildikten sonra işçilere zam yapılması halinde de boşta geçen süre ücretinin hesaplamasında bu zam miktarı gözetilecektir.

5. Boşta Geçen Süre Ücretinde Zamanaşımı

Hukukta her bir alacak için öngörülmüş bir zamanaşımı süresi bulunmaktadır. Zamanaşımı bir hakkı ortadan kaldırmamaktaysa da borçlunun zamanaşımı itirazında bulunması halinde bu alacak borçludan talep edilemeyecektir.

Boşta geçen süre ücreti bakımından da zamanaşımı 5 yıl olup işçinin boşta geçen süre ücretine hak kazandığı tarihten itibaren 5 yıl içerisinde alacağını talep etmesi gerekmektedir. İşçilik alacaklarında zamanaşımı konusunda daha detaylı bilgi için “İşçi Alacaklarında Zamanaşımı” başlıklı yazımızdan faydalanabilirsiniz. İşveren tarafından boşta geçen süre ücretinin zamanında ödenmemesi halinde en yüksek banka mevduat faizi uygulanacaktır.