Vasiyetnamenin İptali Davası

Vasiyetnamedeki düzenlemeler nedeniyle hak kaybına uğrayan mirasçılar, iptal koşullarının varlığı halinde, vasiyetnamenin iptali davası açabilirler. Vasiyetname, insanların ölümünden sonra malvarlıklarının kimler arasında ve nasıl paylaştırılmasını istediklerini belirtmek amacıyla düzenleyebildikleri bir belgedir. Vasiyetname düzenlemekteki temel amaç, Medeni Kanun’da öngörülen miras paylarının miras bırakanın iradesine göre değiştirilmesidir. Vasiyetnamenin iptali kararı, sadece iptal talep eden kişiler için geçerli olacaktır. İptal talep etmeyenler için vasiyetname hükümleri geçerliliğini koruyacaktır.

Vasiyetname, hayatta olmayan bir kişinin iradesinin yerine getirilmesini sağlamak için hazırlanır ve kanunda belirtilen şartları taşımalıdır. Bu şartlar arasında vasiyetname düzenleyen kişinin ayırt etme yeteneğine sahip olması ve on beş yaşını doldurmuş olması gerekmektedir. Ayrıca, vasiyetname miras bırakanın özgür iradesini yansıtmalı ve hile, hata veya zorlama yoluyla yapılmamalıdır. Eğer vasiyetname bu şartlara aykırı olarak düzenlenirse, sakat sayılır. Ancak, vasiyetnamenin sakat olması direkt olarak vasiyetnamenin geçersiz olduğu anlamına gelmez.

Vasiyetnamenin iptali, vasiyetname sahibinin ölümünden sonra mirasçılar veya vasiyetname alacaklıları tarafından talep edilerek dava konusu yapılabilen bir durumdur. Mahkeme, kanıtlar ve delillerin ışığında vasiyetnamenin geçerliliğini veya geçersizliğini değerlendirir ve nihai kararı verir.

1. Vasiyetnamenin İptali Sebepleri

Vasiyetnamenin iptal sebepleri, kanunda sınırlı sayıda belirtilmiştir. Ancak bu sebeplerden herhangi birinin varlığı halinde, iptal kararı verilebilir.

1.1. Ehliyetsizlik Nedeniyle Vasiyetnamenin İptali

“Vasiyetnamede ehliyet” terimi, bir kişinin vasiyetname yapma yeteneğini ifade eder. Vasiyetname yapma ehliyeti, bir kişinin hukuki olarak geçerli bir vasiyetname düzenleyebilme yeteneği ve yeterliliğidir. Vasiyetname yapacak kişinin ayırt etme gücüne (mental kapasite) sahip olması gerekmektedir. Ayırt etme gücü, kişinin vasiyetname yaparken irade beyanını anlama, vasiyetin sonuçlarını kavrama ve miras paylaşımıyla ilgili kararları bilinçli bir şekilde verebilme yeteneği anlamına gelir. Ehliyet, vasiyetnamenin geçerliliği açısından önemlidir. Bir kişinin ehliyet durumu, vasiyetnamenin hukuki geçerliliğini etkileyebilir.

Vasiyetname yapabilme ehliyetine sahip olabilmek için, bir kişinin on beş yaşını doldurmuş olması ve ayırt etme gücüne sahip olması gerekmektedir. Eğer vasiyetname, mirasbırakan on beş yaşını doldurmadan veya ayırt etme gücüne sahip olmadığı bir dönemde yapılmışsa, ehliyetsizlik nedeniyle iptal edilebilir.

Vasiyetname ehliyeti açısından yaşlılıkta önem arz etmektedir.  Yaşlılık miras bırakanın vasiyetnamenin içeriğini anlama, irade beyanında bulunma veya miras paylaşımıyla ilgili kararları bilinçli bir şekilde verme yeteneğini etkileyebilir. Bu durumlar, Alzheimer hastalığı, demans, akıl hastalıkları, zihinsel engeller veya geçici mental bozukluklar gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Miras bırakanın vasiyetnamesini düzenlediği sırada yaşlılık nedeniyle ayırt etme gücünü etkileyebilecek bir hastalığı varsa, mirasçılar vasiyetnamenin iptalini talep edebilirler. Bu durumda, hastalığın miras bırakanın ehliyet durumunu etkileyip etkilemediğini belirlemek için doktor raporu gibi tıbbi belgelerin sunulması gerekebilir. Bu belgeler, miras bırakanın vasiyetname yapma ehliyetine sahip olup olmadığını değerlendirmek için mahkeme tarafından kullanılabilir.

1.2. İrade Sakatlıkları Nedeniyle Vasiyetnamenin İptali

Vasiyetname miras bırakanın gerçek iradesini yansıtmalıdır. Yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama ile oluşan irade sakatlığı, vasiyetnamenin hazırlandığı sırada miras bırakanın iradesini etkileyen dış etkenlerin olduğu durumları ifade eder. Bu durumlar, mirasbırakanın irade beyanını etkileyerek vasiyetnamenin içeriğini veya dağıtılacak mirası istem dışı şekillendirebilir.

• Yanılma: Mirasbırakanın, vasiyetname yaparken gerçeği tam olarak bilemediği veya yanıltıcı bilgilere dayanarak hatalı kararlar verdiği durumu ifade eder. Örneğin, bir kişiye yanlış bilgi verilerek mirasbırakanın iradesi yanlış yönlendirilebilir.
• Aldatma: Mirasbırakanın, vasiyetname yaparken kandırıldığı veya manipülasyona maruz kaldığı durumu ifade eder. Bir kişi, mirasbırakanı yanlış bilgilendirerek veya aldatarak vasiyetname içeriğini değiştirmesine neden olabilir.
• Korkutma: Mirasbırakanın, vasiyetname yaparken tehdit veya baskı altında olduğu durumu ifade eder. Bir kişi, mirasbırakanı korkutarak veya zorlayarak vasiyetname yapmasını sağlayabilir.
• Zorlama: Mirasbırakanın, vasiyetname yapma sürecinde fiziksel veya psikolojik zorlama altında olduğu durumu ifade eder. Mirasbırakana, vasiyetname yapmaya istem dışı olarak zorlanabilir.

Vasiyetname  yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama  hallerinden biri ile yaptırılmışsa, mirasçılar veya vasiyet alacaklısı vasiyetnamenin iptalini isteyebilir.

1.3. Hukuka ya da Ahlaka Aykırı Olması Nedeniyle Vasiyetnamenin İptali

Vasiyetname, içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemelerin hukuka veya ahlaka aykırı olduğu durumlarda iptal davasına konu edilebilir. Vasiyetnamede belirtilen şartlar veya yüklemeler yasalara veya ahlaki normlara uygun değilse, vasiyetnamenin geçerliliği sorgulanabilir.

Örneğin, bir miras bırakanın, mirasçısının eşinden boşanması şartıyla kendisine mal bırakacağına yönelik bir vasiyetname yapması durumunda, bu vasiyetname ahlaki veya hukuki açıdan sorunlu olabilir. Bu durumda, mirasçılar veya diğer ilgili taraflar, vasiyetnamenin iptali talep edebilirler. Yani, vasiyetnamenin boşanma şartı gibi hukuka ve ahlaka aykırı koşullar içermesi nedeniyle iptal edilmesi istenebilir.

1.4. Şekil Noksanlığı Nedeniyle Vasiyetnamenin İptali

Vasiyetname, Kanun’da belirtilen şekillere uygun olarak hazırlanmalıdır; aksi takdirde vasiyetnamenin iptali talep edilebilir.

Vasiyetname, resmi bir şekilde yapılabilmesinin yanı sıra el yazısıyla veya istisnai durumlarda sözlü olarak da yapılabilir. El yazılı vasiyetname, tamamen vasiyet edenin el yazısıyla yazılmalı ve vasiyetnamenin üzerinde tarih bulunmalıdır. Resmi vasiyetnamede ise, vasiyet eden, vasiyetin isteklerine uygun olarak düzenlendiğini iki tanık huzurunda beyan eder. Tanıklar ise vasiyetnamenin kendileri önünde yapıldığını ve miras bırakanın tasarruf yeteneğine sahip olduğunu beyan ederler. El yazılı vasiyetnamede tarih bulunmaması, resmi vasiyetnamede tanıkların vasiyet edeni tasarruf ehliyetine sahip olarak gördüklerini beyan etmemiş olmaları veya imzaların eksik olması, vasiyetnamenin iptal sebepleri olarak kabul edilir.

Konuya ilişkin daha detaylı bilgi almak için Vasiyetname Nedir? Nasıl Düzenlenir? Başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

2. Vasiyetnamenin İptali Davası

Yukarıda belirtilen iptal nedenlerin varlığı halinde vasiyetname otomatik olarak hükümsüz kılınmaz. Bunun için bir iptal davası açılması gerekmektedir.

Vasiyetnamedeki düzenlemeler nedeniyle hak kaybına uğrayan mirasçılar, iptal koşullarının varlığı halinde, vasiyetnamenin iptalini talep edebilirler. Vasiyetnamenin iptali kararı, sadece iptal talep eden kişiler için geçerli olacaktır. İptal talep etmeyenler için vasiyetname hükümleri geçerliliğini koruyacaktır. Vasiyetnamenin iptali davası, vasiyetname lehine yapılan kişilere karşı açılır.

Örneğin, bir miras bırakan vasiyetname düzenleyerek bir gayrimenkulünü üçüncü bir kişiye devretmek istemiş olabilir. Bu durumda miras bırakanın çocuklarından sadece biri vasiyetnamenin iptalini talep ettiğinde, iptal kararı nedeniyle üçüncü kişi evi mirasçıdan isteyemez. Ancak diğer mirasçılar iptal talebinde bulunmadıysa, vasiyetnamenin yerine getirilmesini talep edebilirler. Dolayısıyla, vasiyetnamenin hiçbir mirasçı tarafından geçerli olmaması isteniyorsa, tüm mirasçıların iptal talebinde bulunması gerekmektedir.

3. Vasiyetnamenin İptalini Kimler Talep Edebilir?

Türk Medeni Kanunu’nun 558. maddesine göre, “İptal davası, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir.” şeklinde belirtilmiştir. Bu da göstermektedir ki iptal davasını açabilecek kişiler:

Vasiyetnamenin İptalinde Menfaati Olan Mirasçılar
Medeni kanun bu hakkı bütün mirasçılara değil, yalnızca vasiyetnamenin iptalinde menfaati olan mirasçılara tanınmıştır. Örnekle açıklamak gerekirse, miras bırakan, çocukları olmasına rağmen, bir vasiyetname düzenleyerek mallarının büyük çoğunluğunu başka bir kişiye bırakmışsa, çocukları iptal davası açabilecektir. Fakat bu durumda, örneğin miras bırakanın ana ya da babası, yasal mirasçı olmalarına rağmen iptal davası açamayacaktır. Zira çocuklar olduğu sürece yasal olarak onlar mirastan pay alamayacaktır. Bu nedenle iptal kararında menfaatleri olmadığı düşünülmüş ve dava açmalarının önüne geçilmiştir.

Vasiyet Alacaklıları
Vasiyet alacaklısına karşı, başka bir vasiyet alacaklısı tarafından iptal davası açılabilir. Örneğin, miras bırakan bir vasiyetnameyle malını bir kişiye bıraktıktan sonra aynı malı başka bir vasiyetnameyle başka bir kişiye bırakmış olabilir. Bu durumda, ilk vasiyet alacaklısının menfaatinin zarar gördüğü kabul edilir ve bu kişi ikinci vasiyetnamenin iptali talebinde bulunabilir.

Konuyla ilgili detaylı bilgi almak için “Vasiyetnamenin Açılması” başlıklı yazımızı İnceleyebilirsiniz.

4. Vasiyetnamenin İptali Davasında Süre

Türk Medeni Kanunu’nda, vasiyetnamenin iptali davası açılabilmesi için belirli bir hak düşürücü süre öngörülmüştür. Kanun, bu süreleri bir, on ve yirmi yıl olarak belirlemiştir. Bu düzenleme doğrultusunda, mirasçılar veya vasiyet alacaklıları, vasiyetnamenin geçersizliğini veya iptalini talep etmek için belirli bir süre içinde dava açmak zorundadırlar. Hak düşürücü süreler, vasiyetnamenin yapıldığı veya mirasbırakanın vefat ettiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Bir Yıllık Hak Düşürücü Süre:
Davacı, miras hakkına sahip olduğunu ve miras bırakan tarafından vasiyetname yapıldığını öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içinde vasiyetnamenin iptali davasını açmalıdır. Bu süre, tüm bu hususların öğrenildiği tarihten itibaren başlar. Önemle vurgulanmalıdır ki, mirasçı vasiyetnamenin varlığını biliyor olabilir ancak iptal sebebini bilmiyorsa bir yıllık süre başlamaz. İptal sebebini öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içinde dava açılması gerekmektedir. Yani, mirasçı vasiyetnamenin yapıldığını biliyorsa ancak iptal sebebini sonradan öğreniyorsa, iptal davası için bir yıllık süre, iptal sebebini öğrendiği tarihten itibaren başlar. Bu süre içinde davayı açması gerekmektedir.

On Yıllık Hak Düşürücü Süre:
Vasiyetnamenin iptali davasının bir yıl içerisinde açılması gerekmektedir. Ancak her durumda, vasiyetnamenin açıldığı an itibariyle on yıl içinde dava açılmalıdır. Bu on yıllık süre, davanın açılması için azami olarak öngörülen süredir. Yani, bir yıllık sürenin başlaması için gereken hususlar on yıl içinde gerçekleşmezse, dava daha sonra açılamaz. Örneğin, vasiyetname açıldıktan sonra on yıl geçtikten sonra mirasçı olduğunu öğrenen kişiler, artık hak düşürücü sürenin dolduğundan dolayı iptal talebinde bulunamazlar. Bu durumda, vasiyetnamenin geçerliliğini veya iptalini talep etme hakları zaman aşımına uğramış olur.

Yirmi Yıllık Hak Düşürücü Süre:
Vasiyetnamenin iptali davasında on yıllık sürenin yanı sıra, kötüniyetli davalıya karşı geçerli olan yirmi yıllık süre de bulunmaktadır. Bu yirmi yıllık süre, kötü niyetle hareket eden vasiyet alacaklısına karşı iptal davasının en geç vasiyetnamenin açıldığı tarih itibariyle yirmi yıl içinde açılması gerektiğini ifade eder. Kötü niyet, vasiyet alacaklısının iptal sebeplerini bildiği durumu ifade etmektedir. Örneğin, bir kişi mirasbırakanı tehdit ederek vasiyetnamenin düzenlenmesini sağlamışsa, bu kişi kötü niyetli olarak kabul edilir. Bu süre, vasiyetnamenin geçerliliğini etkileyen kötü niyetli eylemlere karşı hukuki korumayı sağlamak amacıyla daha uzun tutulmuştur.

Bu hak düşürücü süreler, belirli bir zaman dilimi içinde dava açılmasını teşvik etmek ve hukuki güvence sağlamak amacıyla konulmuştur. Sürelerin geçmesi durumunda, ilgili kişilerin iptal davası açma hakkı zaman aşımına uğrar ve davayı açma imkanları kısıtlanır.

5. Vasiyetnamenin İptali İçin Süre Sınırı Olmayan Haller

Yukarıda belirtilen sürelerin geçmesine rağmen vasiyetnamenin iptali talebinde bulunulabilir. Bunun için gereken şartlar şunlardır:

• Vasiyet alacaklısının vasiyetin ifası talebiyle bir dava açmış olması.
• Daha önce vasiyetnamenin ifa edilmemiş olması.

Örneğin, bir miras bırakan bir taşınmazını vasiyetname ile üçüncü bir kişiye bırakmış olabilir. Bu durumda, taşınmazın kendisine devredilmesi talebiyle açılan davada, vasiyetnamenin aslında geçerli olmadığı ileri sürülebilir. Bu ileri sürme için herhangi bir süre sınırı öngörülmemiştir. Ancak, vasiyetname gereği yerine getirilmişse yani taşınmazın üçüncü kişiye devri gerçekleşmişse, iptal sebebi ileri sürülerek taşınmazın geri alınması mümkün olmayacaktır.

6. Vasiyetnamenin Kısmen İptali

Vasiyetnamenin kısmen iptali, vasiyetnamenin sadece belirli bir kısmının geçersiz kılınması anlamına gelir. Bu durumda, vasiyetname içerisinde yer alan belirli hükümler veya düzenlemeler, mahkeme kararıyla iptal edilebilirken, diğer hükümler veya düzenlemeler ise geçerli kalmaya devam eder.

Vasiyetnamenin kısmen iptali genellikle, vasiyetnamenin belli hükümlerinin veya düzenlemelerinin yasalara veya diğer hukuki gerekliliklere aykırı olduğu durumlarda talep edilir. Örneğin, vasiyetnamede yer alan bir hüküm, miras hukuku kurallarına aykırı olabilir veya belirli bir mirasçının haklarını haksız bir şekilde sınırlayabilir. Bu durumda, ilgili mirasçı veya vasiyet alacaklısı, vasiyetnamenin sadece bu geçersiz veya hatalı kısmının iptalini talep edebilir.

Ancak, bazı durumlarda kısmi iptal istenilmesi mümkün olmayabilir. Örneğin, ehliyetsiz bir kişinin hazırladığı vasiyetnamede yalnızca belirli hususların iptali istenemez. Bu durumda, vasiyetnamenin tamamının iptali talep edilecektir. Ayrıca, şekil noksanlığı nedeniyle de kısmi iptal talebi mümkün olmayabilir. Örneğin, resmi bir vasiyetnamede tanıklar, miras bırakanın vasiyetname yapma ehliyetine sahip olduğunu beyan etmemişlerse, vasiyetnamenin tamamının iptal edilmesi gerekmektedir. Özetlemek gerekirse, vasiyetnamenin sadece belirli kısımlarının iptali talep edilebilirken, diğer kısımların geçerliliklerini koruması mümkündür. Ancak, bazı durumlarda kısmi iptali talebi mümkün olmayabilir ve vasiyetnamenin tamamının iptali istenebilir.

Vasiyetnamenin kısmen iptali talebinde bulunmak için, iptal edilmek istenen belirli hükümlerin veya düzenlemelerin somut olarak belirtilmesi ve iptal gerekçelerinin kanıtlanması gerekmektedir. Mahkeme, bu talebi değerlendirerek, vasiyetnamenin sadece belirli bir kısmının iptaline karar verebilir, diğer geçerli kalan hükümlerin ise yürürlükte kalmasını sağlar.

7. Vasiyetnamenin İptali ve Tenkis Davası

Vasiyetnamenin İptali Davası, vasiyetnamenin geçerliliğini veya içeriğini etkileyen bir sebep olduğunu iddia eden bir kişi tarafından açılan bir davadır. İptal davası, vasiyetnamenin tamamen veya belirli kısımlarının geçersiz kılınması ve iptal edilmesi talebine dayanır. Bu durumda, vasiyetnamenin tamamı veya belirli hükümleri hukuki olarak hükümsüz hale gelir.

Tenkis Davası ise, miras bırakanın saklı paylı mirasçılarının haklarının ihlal edildiğini iddia eden bir mirasçı tarafından açılan bir davadır. Saklı paylı mirasçılar, miras bırakanın belirli bir yüzdesini miras olarak almaya hakkı olan kişilerdir. Tenkis davası, miras bırakanın tasarruflarının saklı payları aşması durumunda, bu fazla kısmın geri alınması ve saklı payın korunması talebine dayanır.

Bununla birlikte, vasiyetnamede saklı payların ihlal edilmesi, vasiyetnamenin iptali sebeplerinden biri değildir. Saklı payın ihlal edilmesi durumunda, tenkis davası söz konusu olabilir. Saklı paylı mirasçı, vasiyetnamede saklı payının da ihlal edildiğini iddia ederse, vasiyetnamenin iptali yanında tenkis talebinde bulunabilir. Bu durumda, mahkeme vasiyetnamenin iptal talebini reddederse, kanun gereği mirasçılar arasında korunmuş olan saklı paylarını alabileceklerdir.

Sonuç olarak, vasiyetnamenin iptali davası vasiyetnamenin geçerliliğini veya hükümlerini etkileyen sebeplerin ileri sürüldüğü bir dava iken, tenkis davası saklı paylı mirasçıların haklarının ihlal edildiği durumlarda açılan bir davadır. İki dava da miras bırakanın iradesini ve miras paylarını etkileyen konuları ele alır.

Konuyla ilgili detaylı bilgi için “Tenkis Davası Nedir?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

8. Vasiyetnamenin İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Vasiyetnamenin iptali davasında görevli mahkeme, miras bırakanın en son ikamet ettiği yerdeki asliye hukuk mahkemesidir.

Vasiyetnamenin iptali davasında yetkili mahkeme, miras bırakanın yerleşim yeri mahkemesidir. Yani miras bırakanın en son ikamet ettiği yerdeki asliye hukuk mahkemesindir. 

9. Sıkça Sorulan Sorular