Yabancıların Türkiye’de Çalışma İzni Alması

Çalışma izni kısıtlaması olmayan yabancıların, Türkiye’de çalışmaya başlamadan önce çalışma izni alması zorunludur. Yabancıların çalışma iznine ilişkin esaslar ise 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ile düzenlenmiştir. Kanun uyarınca, yabancının gerekli şartları sağlaması halinde Uluslararası İşgücü Politikası esas alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çalışma izni verilir. Kural olarak çalışma izni belirli bir süreyle sınırlı olarak verilmektedir. Fakat uzun dönem ikamet iznine sahip olanlar ile Türkiye’de en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılara süresiz çalışma izni verilebilmektedir. Bununla birlikçe kendi ad ve hesabına çalışan yabancıların, bağımsız çalışma izni alması da mümkündür. Yabancı çalışma izni alabilmek için öncelikle başvuruda bulunulması gerekmektedir. Çalışma izni başvurusu, Türkiye’den yapılabileceği gibi, Türkiye’nin yurtdışı temsilcilikleri aracılığıyla da yapılabilir.

Yabancı uyruklu kişi çalışma iznine sahipse, bu izin aynı zamanda ikamet izni olarak da kabul edilir. Yani çalışma izni olan yabancı, ikamet izni almaksızın Türkiye’de ikamet edebilecektir. Fakat hemen belirtmek gerekir ki, yabancının ikamet izni çalışma iznine dayanıyorsa, çalışma izninin sona erdiği tarihte ikamet izni de sona erecektir. Bu nedenle, yabancı çalışma izninin sona erdiği tarihten itibaren en geç on gün içerisinde durumuna uygun ikamet izni almalıdır. Aksi takdirde, ikamet izni ihlali gündeme geleceğinden, sınır dışı etme kararı ile karşı karşıya kalınabilir.

1. Yabancıların Çalışma İzni Alması

Diğer kanunlarda ya da Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalar veya uluslararası sözleşmelerde belirtilen yabancılar, çalışma izni almaksızın çalışabilir yahut çalıştırılabilir. Bu kimseler, çalışma izni muafiyeti almak şartıyla Türkiye’de çalışma izni almaksızın çalışma ve ikamet hakkı elde edebilir. Bununla birlikte, çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığından çıkan mavi kart sahipleri de, çalışma izni almaksızın Türkiye’de çalışma hakkına sahiptir. Öte yandan, çalışma izni muafiyeti olmayan yabancılar ile mavi kartlı olmayanların, Türkiye’de çalışmaya başlamadan önce çalışma izni alması zorunludur.

2. Çalışma İzni Türleri

6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu uyarınca, Türkiye’de bağımlı ya da bağımsız olarak çalışmak isteyen yabancının başvurabileceği üç farklı çalışma izni mevcuttur. Bunlardan ilki en fazla bir yıl süreliğine verilebilen süreli çalışma iznidir. Şartların sağlanması halinde bu süre üç yıla kadar uzatılabilir. İkincisi, herhangi bir süre sınırlaması olmayan süresiz çalışma iznidir. Son olarak, kendi ad ve hesabına çalışan yabancının başvurabileceği çalışma izni ise, bağımsız çalışma iznidir.

2.1. Süreli Çalışma İzni

6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanununun 10. maddesinde süresiz çalışma iznine ilişkin kurallar düzenlenmiştir. Buna göre, yabancıya iş sözleşmesinin veya işin süresine göre, belirli bir işyerinde çalışmak için en çok bir yıl süreliğine verilen çalışma izni, süreli çalışma iznidir. Aynı işverene bağlı olarak çalışacak olan yabancı, çalışma iznini en çok iki yıla kadar uzatabilir. Sonraki uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni verilebilir. Ancak farklı bir işveren yanında çalışmak üzere yapılan başvurular, uzatma değil yeni başvuru olarak değerlendirilir.

2.2. Süresiz Çalışma İzni

6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanununun 10. süresiz çalışma izni verilebilecek olan yabancılar sayılmıştır. Buna göre;

• Uzun dönem ikamet iznine sahip olanlara,
• Türkiye’de en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılara süresiz çalışma izni verilebilir.

Süresiz çalışma izni, ilgili mevzuat hükümlerine uyulması ve yeni işyerinde çalışmaya başlamadan en geç on gün önce Bakanlığa bildirim yapılması kaydıyla yabancıya bağımsız veya bir ya da birden fazla işverene bağlı olarak çalışma hakkı verir.

Süresiz çalışma izni olan yabancı, uzun dönem ikamet izninin sağladığı tüm haklardan yararlanır. Süresiz çalışma izni olan yabancılar, bazı istisnalar haricinde Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanırlar.  Fakat hemen belirtmek gerekir ki süresiz çalışma izni olan yabancının seçme, seçilme ve kamu görevlerine girme hakkı ile askerlik hizmeti yapma yükümlülüğü yoktur.

2.3. Bağımsız Çalışma İzni

Yabancıya Türkiye’de kendi ad ve hesabına çalışma hakkı veren çalışma izni, bağımsız çalışma iznidir.

Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliğinin 29. maddesinin ilk fıkrasında bağımsız çalışma izni verilebilecek olan yabancılar belirtilmiştir.

“MADDE 29 – (1) Aşağıda sayılan yabancılara bağımsız çalışma izni verilebilir:
a) Genel Müdürlükçe belirlenecek profesyonel meslek mensupları.
b) Türkiye’de gerçekleştireceği faaliyetleri 48 inci maddenin birinci fıkrası kapsamında öngörülen süreleri aşacak şekilde hizmet sunumunda bulunacak bağımsız veya yurt dışında kurulu bir işverene bağlı çalışan sınır ötesi hizmet sunucuları.
c) 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre kurulmuş olan; limited şirketlerin şirket ortağı olan müdürü, anonim şirketlerin şirket ortağı olan yönetim kurulu üyesi, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin yönetici olan komandite ortağı olan yabancılar.
ç) 6102 sayılı Kanuna göre kurulmuş olan diğer şirketlerin şirket ortağı ve yöneticisi olan yabancılar.”

Genel müdürlükçe belirlenecek profesyonel meslek grubu mensupları bu meslek grubunda belirtilenden başka bir mesleği icra edemezler. Diğer yandan bağımsız çalışma izni verilen yabancılara, birden fazla işyerine çalışma hakkı da verilebilir.

3. Çalışma İzni Olan Yabancı İkamet İzni Almalı mıdır?

Yabancı çalışma iznine sahipse, bu izin aynı zamanda ikamet izni olarak da kabul edilir. Yani çalışma izni olan yabancı, başkaca bir ikamet izni almaksızın Türkiye’de ikamet edebilecektir. Fakat hemen belirtmek gerekir ki, çalışma izninin sona erdiği tarihte ikamet izni de sona ermiş sayılır. Bu nedenle, yabancı çalışma izninin sona erdiği tarihten itibaren en geç on gün içerisinde durumuna uygun ikamet izni almalıdır. Aksi takdirde, ikamet izni ihlali gündeme geleceğinden, sınır dışı etme kararı ile karşı karşıya kalınabilir. Öte yandan, sınır dışı etme kararına rağmen ülkeyi terk etmeyen yabancı hakkında da idari gözetim kararı uygulanabilmektedir. Bu nedenle oturum izni süresinin takip edilmesi ve izin süresi sona ermeden önceki altmış gün içerisinde duruma uygun ikamet izni başvurusunda bulunulması oldukça önemlidir.  

Fakat hemen belirtmek gerekir ki, yabancı çalışma iznine dayalı ikamet iznine değil de, başkaca bir nedenle ikamet iznine sahipse çalışma izninin sona ermesi ikamet iznini etkilemeyecektir. Söz gelimi, yabancı öğrenci ikamet iznine yahut aile ikamet iznine sahip olması halinde çalışma izninin sona ermesi bu ikamet izinlerini geçersiz kılmaz.

4. Öğrenci İkamet İzni Olan Yabancı Çalışma İzni Almalı mıdır?

Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunda örgün öğretim programlarına kayıtlı yabancı öğrenciler, çalışma izni almak kaydıyla çalışabilirler. Yani öğrenci ikamet izni olan bir yabancı, çalışmak için çalışma izni de almalıdır.

Ön lisans ve lisans düzeyinde öğrenim görmekte olan yabancı öğrenciler, öğrenimlerinin ilk yılının tamlamamasından sonra çalışma iznine başvurabilir. Fakat bu öğrenciler 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca kısmi zamanlı olarak çalışabilirler. Öte yandan, Örgün öğretim programlarına kayıtlı lisansüstü öğrenciler için böyle bir sınırlama öngörülmemiştir.

5. Çalışma İzni Başvurusu

Türkiye’de çalışmak isteyen bir yabancı, çalışma izni almaktan muaf yahut mavi kartlı olmadığı sürece, çalışma izni almak zorundadır. Çalışma izni başvurusu Türkiye’den yapılabileceği gibi Yurtdışında Türkiye’nin dış temsilcilikleri üzerinden de yapılabilir.

5.1. Yurtiçinden Yapılan Çalışma İzni Başvuruları

Çalışma izni başvurusu Türkiye’den yapılacak ise doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvuruda bulunulur. Kural olarak yabancının Türkiye’den yapacağı başvurularda, yasal olarak en az altı ay süreli geçerli bir ikamet izninin olması gerekmektedir. Öte yandan Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen yabancıların ikamet izni olmamasına karşın Türkiye’de yasal olarak bulunması halinde de başvuru imkânı vardır. Bu noktada Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü,

• Kurul kararlarını,
• Adına çalışma izni başvurusu yapılan yabancının niteliklerine ilişkin hususları,
• Yabancının istihdam edileceği işveren veya işyerinin niteliklerine ilişkin hususları,
• Başvurunun uluslararası işgücü politikasına uygunluğuna ilişkin hususları,

dikkate alarak özel şartlar belirlemeye ve bu şartları altı aylık dönemler halinde güncelleyerek resmi internet sayfasında yayımlamaya yetkilidir.

5.2. Yurtdışından Yapılan Çalışma İzni Başvuruları

Yurtdışından yapılacak olan çalışma izni başvuruları, yabancının vatandaşı olduğu yahut yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçilikleri veya başkonsolosluklarına yapılır.

Yabancı bir işverene bağlı olarak çalışacak ise; ilk olarak Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçilikleri veya başkonsolosluklarında çalışma vizesi başvurusu yapmalıdır. Çalışma vizesi başvurusunun ardından en geç otuz gün içerisinde işverenin istenen bilgi ve belgeleri sisteme yükleyerek başvuruyu onaylaması halinde çalışma izni başvurusu tamamlanmış olur. 

Yabancı bir işverene bağlı olarak çalışmayacak ise; yalnızca gerekli bilgi ve belgeleri bulunduğu bölgedeki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği veya başkonsolosluğuna sunar. Sunulan bilgi ve belgelerin sisteme yüklenmesi ve başvurunun onaylanması ile başvuru tamamlanmış olur.

Hemen belirtmek gerekir ki; yurtdışından yapılan başvuruya istinaden yabancıya çalışma izni verilmesi halinde, yabancı iznin geçerlilik tarihinden itibaren altı ay içerisinde Türkiye’ye gelmelidir. Bu süre zarfında Türkiye’ye gelmeyen yabancının çalışma izni iptal edilir.

Türkiye’de avukatlık ve hukuki danışmanlık hizmetleri ile ilgili detaylı bilgi almak için “Türkiye’de Avukatlık ve Hukuki Danışmanlık” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

6. Çalışma İzni Başvurusunun Reddi Kararının İptali

Yabancının çalışma izni başvurusu Bakanlıkça Uluslararası İşgücü Politikası esas alınarak değerlendirilir. Bu değerlendirme nihayetinde çalışma izni başvurusun reddi yahut iptali gündeme gelebilir. Bu durumda, ret ve iptal kararlarına karşı kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde Bakanlığa itiraz edilmelidir. İtirazın açık veya zımnen reddi halinde idare mahkemeleri nezdinde İptal davası açılmalıdır. Bu davalar, kararı veren idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde açılmalıdır. Dava açma süresi ise, ret kararının ilgilisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gündür.

Çalışma izni başvurusuna ilişkin idare tarafından verilen başvurunun reddi ya da kabulü kararları, esasen birer idari işlem niteliğindedir. Bu sebeple, idari işlemlerin hukuka uygun olabilmesi için sahip olmaları gereken tüm unsurları taşıması olmazsa olmaz bir zorunluluktur. “İdari İşlemlerin İptali” yazımızda açılandığı üzere, amaç, konu, sebep, yetki ve şekil unsurlarından en az birinin sakat olduğu tespit edilen idari işlemler, mahkemece iptal edilebilirler.

Çalışma izni başvurusunun reddi veya iptali işlemine karşı açılabilecek iptal davasına ilişkin detaylı bilgi için “İdari İşlemlere İtiraz ve İptal Davası” başlıklı makalelerimizi inceleyebilirsiniz.

7. Sıkça Sorulan Sorular